3452022(e)ko martxoa

Erreportajeak

Erupzio baten kronika, lehen pertsonan

Cumbre Viejako erupzioak (La Palma, Kanariar Uharteak) interes handia piztu du. Horren arrazoi nagusietako bat da inguruan jendea bizi dela; …

Desazkundea, mehatxu edo aukera

Desazkundea proposatzen dute gero eta zientzialari gehiagok ingurumen-larrialdi globalari aurre egiteko irtenbide gisa: hazkunde ekonomiko mugagabeari uko egin, eta gizarte …

Garuneko aktibitatea argitan

Neurologoen erronka bat da garunaren aktibitatea fisikoki ikustea. Argia erabilita. Aurrerapauso handia izango litzateke neuronek taldeka nola funtzionatzen duten ikertu …

Elkarrizketak

“Armiarma-sarearena baino gehiago, errizomaren antza du zientziak”

Aditu askok adierazi dute COVID-19aren krisiaren kudeaketa hobea izango zela, osasunari lotutako ikertzaileekin batera, beste arlo batzuetakoek ere lan egin …

Analisiak

Zientzia, gorrei entzungor

Pertsona gor batek zientzialari aparta izatea eta artikulu garrantzitsu andana argitaratzea lor dezake. Gaur-gaurkoz, ordea, antolatzen diren kongresu eta topaketetan …

Fisikaren erronkak

Mundu ezezagun eta iradokitzaileak ireki dizkigu fisikak, gure zentzumenek hauteman ezin dituztenak. Azken hamarkadetan zientziak eta teknologiak egin dituzten aurrerapen …

Mundu digitala

Blockchainen munduaren bide galdua

Kriptodirua, NFTak, Web3... besterik ez da entzuten azkenaldian mundu digitalean, eta baita mundu digitaletik kanpo ere. Guztiak blockchain edo bloke-kateen …

Lekukoak

“Musika entzunda, partitura idazteko gai izatea bilatzen dugu”

Aitziber L. Cortajarena (Bilbo, 1974) CIC biomaGUNEko zuzendari zientifiko izendatu berri dute. Ibilbide luzea eta oparoa izan du. Biokimikan doktoratu …

Istorioak

Jeanne Baret, munduari bira eman zion lehen botanikaria

Ongi egin zuten elkar ez ezagutzearen itxura. Susmorik txikiena ere ez pizteko, portu banatan ontziratu ziren. Commerçonek eskatua zuen laguntzaile …

Ekinean

"Zirraragarria da aurretik inork egin ez duen zerbait lortzea"

Leyre Catálan Ros ingeniariak Nazioarteko Termoelektrizitate Elkartearen saria jaso zuen (International Thermoelectric Society), jarduera bolkanikotik elektrizitatea lortzeko sistemari buruzko tesian egiten ari zen …

Atarikoa

Edertasunaren zaindari

Odonatuak Lur planetako intsektu zaharrenetakoak eta, era berean, ederrenetakoak dira. Iñaki Mezquita Aranburu argazkilariak bizitza osoa eman du putzuetan, kamera …

Gai librean

Negazionismoa: pandemia berria?

Ezaguna den moduan, pandemiak berak duen adinako presentzia irabazi du egun beste gertakari batek: negazionismoak, hain zuzen. Birusaren transmisioak gora …

Ekonomia zirkularra praktikara eramateko bideak

Ekonomia zirkularraren ideia 1980an plazaratu zen lehen aldiz. Garai haietan, proposamen teorikoa zen. Geroztik, ordea, ekonomia-eredu linealak eragiten dituen arazoak …

Europako ezti-erleen diagnostiko genetikorako tresnak

Apis mellifera edo ezti-erlea munduko polinizatzaile garrantzitsuena da gaur egun, bai ekologikoki bai ekonomikoki, eta maiz erabiltzen da eztia ekoizteko …

Albisteak

Eurasiako orain arteko bitxi apaindurik zaharrena aurkitu dute

Mamut-letaginez egindako zintzilikari apaindu bat da orain arte aurkitu den Eurasiako bitxirik zaharrena. Stajnia kobazuloan aurkitu zuten (Polonia), 2010ean, zaldi-hezurrez …

Ugaltzeko gai diren lehen biobotak sortu dituzte

Duela urtebete, bi ikertzaile estatubatuarrek robot biologikoak edo biobotak aurkeztu zituzten. Igel baten zeluletatik abiatuta, eta algoritmo ebolutibo bat erabilita, …

Natura lehengoratzeko asmo handiko lege bat eskatu diote zientzialariek Europako Batasunari

SERE natura lehengoratzeko Europako elkartearen gidaritzapean, 30 elkartek eta milaka zientzialarik adierazpen bat sinatu dute, natura lehengoratzeko asmo handiko …

NASAren zunda bat Eguzkiaren koroan barneratu da, lehenengo aldiz

Duela 60 urte amestutako helburua lortu du 2021ean NASAk: 2018an jaurtitako Parker Solar Probe zunda Eguzkiaren koroan barneratu da lehenengo …

Hizkuntzen larrialdia eta klimaren larrialdia, eskutik doazen bi krisialdi

Munduko hizkuntza askok pairatzen duen arrisku-egoera eta biodibertsitatearen galera globala konparatu ditu Nature Ecology & Evolution aldizkariko ikerketa batek. …

Aldamio nanoegituratuak, neuronen hazkuntza bideratua egiteko

Ehun neuralen ingeniaritzaren alorrean, zelula amak diferentziatu eta neurona bihurtzea errazten duten materialak garatzeko behar handia sortu da azken urteotan. …

Emakumeek % 32 aukera gehiago dute ebakuntzen ostean hiltzeko zirujaua gizonezkoa bada

Kanadako ospitaletan egindako ikerketa batek frogatu du, zirujauen eta pazienteen generoak baduela zeresanik ebakuntzen emaitzan. 3.000 zirujauen eta 1,3 …

Bada garaia makinek ere aintzat har dezaten giza dibertsitatea eta inklusioa

Ikertzaileak ahalegin handia egiten ari dira makinek gizakiak erraz identifikatu eta haiekin komunikazio gero eta eraginkorragoa izan dezaten. Etengabe hobetzen …

Izurdeen eta emakumeen klitoriak antzekoak dira, anatomikoki zein funtzionalki

Izurdeen klitoria aztertuta, zientzialariek ondorioztatu dute emakumeenaren pareko funtzioak dituela, egitura anatomikoak oso antzekoak baitira. Gainera, portaeran ere antzekotasunak behatu …

Esne Bidearen bihotza, gertutik

Gure galaxiak inoiz eman duen irudirik eder eta esanguratsuena lortu dute SARAO behatoki afrikarrean. Galaxien urrutiko irudiak ikustera ohituta, harrigarria …

Lurraren % 30 babesteak desnutrizioa eragin lezake herrialde zaurgarrienetan, tokian tokiko ikuspegiaz egiten ez bada

Orain arte biodibertsitate-galera globala geldiarazteko neurri eraginkorrik lortu ez dela ikusita, 2020az geroztik, balio ekologiko handiko eremu naturalak babesteko proposamena …

Iraganeko animaliez elikatzen diren belakiak aurkitu dituzte Ozeano Artikoan

Urte osoan izotzez estalitako ura izanik, elikagaietan urria da Ozeano Artiko Zentrala. Zehazki, Lurreko ozeanorik oligotrofikoena. Baina belaki-populazio handiak hazten …

Errekor berria fusio bidezko energiaren sorreran

ITERen plasma bidezko probak 2025era arte hasiko ez badira ere, dagoeneko martxan dira beste fusio-erreaktore esperimental batzuk. Hain zuzen …