“Behera egiten ari da txertoek birusaren transmisioa eragozteko duten gaitasuna”

Maíra Aguiar biologoa da, eta modelizazio matematikoan egiten du lan BCAMen, matematika aplikatuetarako ikerketa zentroan. Eusko Jarlaritzak eredu matematiko bat gara zezala eskatu zien, COVID-19a EAEn izaten ari den transmisio-dinamika ulertzeko. Haien emaitzak aztertu ...

Atzerapausoak hiesaren kontrako bidean, txertoen garapenean aurreratu bada ere

Nazioarteko erakundeek ohartarazi dutenez, COVID-19ak ekarritako krisiaren eraginez, atzerapausoak eta etenak gertatu dira hiesaren aurkako plangintzetan. Atzerapauso horiek nabarmenagoak izan dira herrialde pobretuetan eta bazterkeria pairatzen duten talde sozialetan. Horregatik, Unaids GIB-HIESari Buruzko Nazio Batuen ...

Isabelle Guyon: “Adimen artifiziala ahalik eta jende gehienaren esku jarri behar dugu”

Askorentzat, adimen artifizialaren aitzindarietako bat da Isabelle Guyon. Irakatsi ordenagailuari gauza bat egiten, eta, seguru asko, Guyonen lana erabiltzen ariko zara, berak asmatu baitzituen ikasketa automatikorako erabiltzen diren oinarrizko metodologiak. Zenbakiak erraz maneiatzen dituzte makinek ...

Musikaz gozatzeko ezgaitasunaz: anhedonia musikala

Musika entzutea, piezaren, unearen eta entzulearen arabera, izan daiteke hunkigarria, dantzagarria, gozagarria, mingarria, iradokitzailea... Gutxi batzuentzat, ordea, ez da ezer; ez die ezer eragiten. Ez sentipenik, ez emoziorik, ez erantzun neurologiko zein fisiologikorik: anhedonia musikala ...

Giza eboluzioa berridazten

Giza eboluzioa modu zirraragarrian kontatu digute: mamut handien ehiza, garunaren garapena, Afrikatik mundu osora zabaltzea… Baina apenas daude emakumeak kontakizun horretan. Ustez gure espeziearen garapenerako gakoak izan diren asmakizunak gizonezkoei esleitu izan zaizkie, eta emakumeek ...

Anfibioen gainbehera isila, gaixotasun berriek hauspotuta

Arduratuta daude zientzialariak, eta ez da gutxiagorako. Munduan dauden 7.000 anfibio-espezieen % 40 mehatxatua daude jada, eta badirudi gainbeherak ez duela etenik. Dagoeneko 200 espezie desagertu dira. Datuak ditugunetik ezagutzen den anfibioen suntsipen-larrialdi handienaren aurrean ...

Clive Sinclair, ordenagailuak etxeetara iritsarazi zituen aitzindaria

Gaur egun guztiok ditugu etxeetan ordenagailuak, mahaigainekoak zein eramangarriak, edo finean ordenagailuak diren tabletak, kontsolak, telebista eta bozgorailu adimendunak, telefono mugikorrak... Ordenagailuen zabalkundearen eta aisiarako erabilera honen aurrendari gisa ziurrenik denoi Bill Gates edota Steve ...

Baldintzatzaile sozialen OMEren markoa egokitu dute COVID-19rako

Baldintzatzaile sozialen Osasunaren Mundu Erakundearen markoa COVID-19ra egokitu dute, elkarlanean, CIBERESP osasun publikoko eta epidemiologikoko Espainako ikerketa-zentroak eta Kataluniako unibertsitate eta osasun-zentroetako ikertzaileek. COVID-19an eragiten duten baldintzatzaile sozialak aztertu eta azaltzeaz gain, aintzat hartu dute ...

Eurasiako orain arteko bitxi apaindurik zaharrena aurkitu dute

Mamut-letaginez egindako zintzilikari apaindu bat da orain arte aurkitu den Eurasiako bitxirik zaharrena. Stajnia kobazuloan aurkitu zuten (Polonia), 2010ean, zaldi-hezurrez egindako tresna batekin batera, eta, erradiokarbonoaren datazio zuzenaren bidez, 42.000-37.000 urte dituela kalkulatu ...

Europako ekialdean, hondakin elektronikoen % 3,2 baino ez dute kudeatzen

Estatu Independenteen Erkidegoan eta Georgian (lehen SESB osatzen zuten herrialdeak), % 50 hazi da hondakin elektronikoa azken hamarkadan. Nazio Batuen Erakundeak eman du datua, eskualde horretan hondakin elektronikoez egindako lehen azterketan, eta zehaztu du munduko batazbestekoaren ...

"Osasun mentalik gabe ez dago osasunik"

Leire Pinedo Rodríguez psikologia klinikoko egoiliarra da, txikitan eta gaztetan horretarako asmorik ez bazuen ere, eta halaxe dio, argi eta garbi: "Ez nuen interes handia psikologia klinikoan". Salamancan ikasi zuen psikologia, han bizi baitzen ...

Espazioaren ustiaketa

Espazioko baliabideak infinituak direla uste du batek baino gehiagok. Lehen itsasoa bezalaxe. Hala uste zuten sateliteak orbitaratzen hasi zirenek ere. Baina jada satelite zientifikoez, komertzialez eta militarrez saturatzen hasi dira Lurraren inguruko orbitak. Baliabide mugatuak ...

Zientzietan itsu

Gure egunerokoan erabiltzen dugun zentzumen nagusia galtzen badugu, badirudi ez garela ezertarako gai izango. Zientzietan ere antzeko zerbait gertatzen da; batez ere, ikusmenaz baliatzen gara, eta badirudi ikusmenik gabe ez ginatekeela ezertarako gai izango. Baina ...

Neutrinoak: antimateriaren sekretuak argitzen

Noiz eta nola sortu zen gure unibertsoa? Zergatik dago materiaz beteta? Gizateriak betidanik hausnartutako galderak dira horiek. Eta, harrigarria badirudi ere, zientzia galdera horiei erantzuten hasi den unean bizi gara.

Horretarako, azken mendean, hainbat ideia ...

Enobieta erreka leheneratzeko bidea irekiz

Urarengatik eta urarentzako sortutako euskal oasia da Artikutza (Nafarroa), eta, 2019az geroztik, are balio handiagoa du, bertan geratzen zen puntu beltz bakarra ere, Enobietako urtegia, ezabatu egin baita. Urtegia hustu zenetik, ur behera errekan sortzen ...

Oinarrizko zientzia, garapen teknologikoaren eragile

Nanozientziak ibilbide emankorra egin du azken 30 urteotan. Jakin zenetik materialek nanoeskalan propietate desberdinak azaltzen dituztela —makroeskalan ez dituztenak—, ezagutza handia lortu da nanomaterialak ikertzen, diseinatzen eta manipulatzen. Orain, teknologiaren esparru guztietan loratzen ari da ...

Rudolf Virchow: medikuntza gizartearentzat

Hogeita zazpi urte zituen Silesia Garaira joan zenean. Han ikusi zuenak bizitza osorako markatu zuen. Berlingo bere laborategitik 500 km-ra, herrikideak hiltzen ikusi zituen, tifusak jota, eta gosez. Gobernuak eskatuta joan zen, tifus-epidemia haren aurrean ...

Jon Irazusta Astiazaran: “Errazagoa da teknologian aurreratzea gizartean baino”

Donostian jaioa, 1964an, Biologian lizentziatu eta doktoratu zen, EHUn. Irakaslea da Medikuntza eta Fisioterapiako graduetan, eta Ikerketa Biomedikoa eta Zahartze Osasungarria eta Bizi Kalitatea masterretan. Hain zuzen, azken master horren sustatzailea eta lehen zuzendaria izan ...

“Hartzen duzun edozein erabakik eragina du ingurumenean”

Joan Manuel F. Mendoza Argentinan jaioa da, baina 13 urterekin Gasteizera etorri zen, familiarekin batera, etorkizun hobe baten bila. “Zerotik hasi behar izan genuen”, gogoratu du.

Ibilbide zientifikoa ere zerotik hasi zuen. Ez zeukan seniderik ...

Gaixotasun neurodegeneratiboen prebentziorako makineria

Organismo baten funtzionamendu egokia bermatzeko, ezinbestekoa da zelulen eta proteinen berriztapen egokia. Horretarako kalitate-sistema desberdinak daude, zaharkituak edo gaizki dauden zelulen zein proteinen detekzioaz eta haien desagerpenaz arduratzen direnak. Gaixotasun neurodegeneratiboak sortzen dituzten proteinen agregazioak ...