Animalia basatien populazioak berreskuratzea oso onuragarria litzateke klima-larrialdiari aurre egiteko

Animalia-espezie gako batzuen populazioak berreskuratuta eta babestuta asko hobetu daiteke karbonoaren harrapaketa eta metaketa naturala, eta, ondorioz, horrek asko lagunduko luke klima-larrialdiari aurre egiten. Ondorio hori atera dute Nature Climate Change aldizkarian argitaratu berri duten …

AEBko bi zientzia-akademia nagusi emakumeak lehenesten ari dira

Azken 20 urteetan, emakumezkoek lehentasuna izan dute AEBko Zientzia Akademian (NAS) eta Arteen eta Zientzien Akademian sartzeko, argitalpen- eta aipamen-historial beretsuko gizonezkoekin alderatuta. Ondorio horretara iritsi da nazioarteko ikerketa-talde bat, kideak hautatzean izan den genero-arrakalaren …

Oxitozinaren funtzioa ebolutiboki oso primitiboa izan daitekeela ondorioztatu dute

Zebra-arrainekin egindako ikerketa batean, frogatu dute gai direla beren kideen beldurra detektatzeko, eta, hori gertatzen denean, emozio hori kutsatu egiten zaiela. Eta ikusi dute gaitasun hori ematen dien molekula oxitozina dela; hain zuzen, gizakietan eta …

Sateliteek eta espazioko hondakinek eragiten duten argi-poluzioaz ohartarazi dute

Espazioko zaborra eta Lurretik gertu orbitatzen duten sateliteak gero eta ugariagoak dira, eta horrek argi-poluzioan duen eraginaren berri eman dute Nature Astronomy aldizkarian argitaratu diren bi artikuluk.

Artikuluetako batean zaborrak eta sateliteek gaueko zeruaren distira …

Klima-aldaketaren aurrean ez gara nahikoa egiten ari, baina oraindik egin daiteke

IPCC-k argitaratu duen azken txostenak, orain arteko ebaluaketa guztiak biltzen dituenak, bi mezu garbi utzi ditu: batetik, klima-larrialdiari aurre egiteko egiten ari garena ez da nahikoa, inola ere, eta urte oso baliotsuak galdu ditugu; eta, …

Artizarrak jarduera bolkanikoa duela frogatu dute

NASAren Magallanes zundak 1991n jaso zituen radar-datuen berrikuspen batek baieztatu du forma- eta tamaina-aldaketak izan zirela, zortzi hilabetean, tximinia bolkaniko batean. Science aldizkarian eman dute horren berri.

Aldaketa geologiko horiek Atla Regio izeneko eremuan …

Hesteetako mikrobiotak eragina du minbizien aurkako immunoterapian

CAR-T zelulen bidezko immunoterapia emaitza itxaropentsuak ematen ari da minbizi batzuen aurka, azken urteotan. Hala ere, emaitza horietan alde handia egoten da gaixo batzuetatik bestera. Bada, alde hori, neurri handi batean, hesteetako mikrobiotaren eraginez izan …

Supernova bihurtu aurreko ezohiko fase bat behatu du JWST teleskopioak

2022ko ekainean, JWST teleskopioak Wolf-Rayet izar baten irudia jaso zuen, izugarrizko bereizmenarekin. Behaketa oso ezohikoa da, izar gutxi igarotzen baitira fase horretatik, supernova bilakatu aurretik. Gainera, denbora gutxi irauten du. Orain behatutakoa  WR 124 da, …

Lo-gabeziak txertoen erantzuna ahultzen duela frogatu dute

Txerto- bat hartzeko garaian sei ordu baino gutxiago lo egitea eta antigorputzen bidezko erantzun ahulagoa izatea erlazionatzen ditu azterketa zabal batek. Azterketa horretan, loaren eta txertoen bitartez lortutako babesaren arteko erlazioa ikertzen dituzten lanak bildu …

Adimen artifizialaren giza alborapen kognitiboak aztertu dituzte

“Adinkeria zabalduago dago sexismoa eta arrazakeria baino”

Borja Doncel García erizaina, ikertzailea eta irakaslea da. Oraindik ere, adimen artizialeko itzultzaile gehienek erizaina femeninoan itzultzen dute, adibidez, gaztelaniara: la enfermera. Doncelek argi utzi du erizaintzan eta Osakidetzan emakumezkoak gehiengoa direla. Horrek, ordea, ez …

“Beharrezkoa sentitzen dut emakume erreferenteak izatea”

Matematikek ospe txarra dute: zailak direla, abstraktuak direla, ez dutela ezertarako balio… Horrelako usteak oso zabalduta daude gizartean. Amaia Iparragirre Letamendia matematikaria da, eta ez du arrastorik ere nondik datorren ospe txar hori, "Ume-umetatik gustatu …

NextGeneration EU funtsak

 Espainiako Berreskuratze, Eraldaketa eta Erresilientzia Planeko funtsak bideratzeko modu nagusia Ekonomia Suspertu eta Eraldatzeko Proiektu Estrategikoak (ESEPE) dira. Plan hori 2021eko apirilaren 27an onetsi zen, eta NextGeneration EU berreskuratze-plan europarra Espainiara ekartzen du. …

Energia, zenbat eta norentzat?

Zenbat energia kontsumitu beharko genuke, eta nork? Horrelako galderei zehatz erantzutea zaila da, baina egun bizi dugun testuinguruak eta bertan energiaren aferak duen garrantziak halako galderen inguruan hausnartzera behartzen gaitu. Kasu honetan, pobrezia energetikoan jarri …

In vitro ernalketaren ama

Asteartean, obulu egokiak bilatu; asteazkenean, espermatozoideekin jarri; ostegunean, errezatu; eta, ostiralean, mikroskopioz begiratu. Horrela aritu zen, sei urtez, Miriam Friedman Menkin; harik eta, ostiral batean, mikroskopiotik begiratu eta ikusi zuen arte azkenean lortu zuela: obulua …

Engranajeen magia zenbakitan

Engranajeak ardatzen artean higidura transmititzeko erabiltzen diren makina‑elementuak dira. Gurpil horzdunak hamaika aplikaziotan aurki ditzakegu, bai gizakiok sorturiko tramankulu zaharrenetan eta bai naturaren eboluzioak eragindako mekanismo biologikoetan ere [1]. Horretaz gain, gizakion eboluzioan ere, engranajeak …

"Ahoan hasten da gorputz osoaren osasuna"

Irene Lafuente Ibañez de Mendozak odontologian ikertzen du, nahiz eta, dioenez, "mediku frustratua" zen. Izan ere, medikuntza ikasi nahi zuen. Baina, notagatik eta beste kontu batzuengatik, ez zuen lortu medikuntzako graduan sartzea, eta odontologia ikasten …

“Ez dakiguna zera da: zertarako irudikatzen zituzten”

Jesus Altuna Etxabe Berastegin jaioa da, 1932an. Filosofia eta Teologiako ikasketak egin zituen Gasteizko eta Donostiako apaizgaitegietan, eta Biologia Zientzietako lizentziako ikasketak Madrilgo Complutense Unibertsitatean. Alemaniako ikerketa-zentroetan, paleoantropologiako eta arkeozoologiako jakintza jaso zuen, eta ibilbide …

"Ingurumen Zientzietan ikusi nuen nire intereseko hainbat gai ukitzeko aukera"

Jone Bilbao Antolinek irabazi du txiotesien azken lehiaketa, txiotesi ulergarrienaren kategorian. Aitortu duenez, hasieratik izan zuen helburutzat ulergarria izatea, "sekula ez bainaiz originala izan". Izan ere, iruditzen zaio ikertzaileek oso argi izaten dutela zertan …

"Ingurumenean dugun eragina eta ingurumenak gugan duena ulertzeko"

Jone Iraeta Orbegozok lehen hitzetik aitortu du jendeak aurpegi arraroarekin begiratzen diola ingurumen-psikologoa dela esaten duenean. Hori dela eta, ingurumen-psikologoen zeregina zertan datzan argitu du, hasteko: “Pertsonek beren ingurune fisikoarekin duten harremana aztertzen dugu”. Diziplinartekoa …