Botswana hiesaren kontrako 95-95-95 helburua lortu duen hirugarren herrialdea bilakatu da

Botswanak GIB/HIESaren gaineko Nazio Batuen Programa Bateratuaren helburua gainditu duela jakinarazi dute, Hiesaren XXIV. Nazioarteko Biltzarrean (Montreal). Aurrez, beste bi herrialdek baino ez dute lortu helburu hori: Suitzak eta Eswatinik, biak ere 2020ko abenduan.  …

Goseteek eta izurriek bultzatu zuten laktosarekiko tolerantzia Europan

Pertsona heldu askok ez dute galdu laktosa digeritzeko ahalmena; bereziki, Europan. Aldaketa genetikoen hondorioz, heldu horiek ez dute galtzen laktasa entzima; horrenbestez, inolako arazorik gabe kontsumitu ditzakete esnea eta esnekiak. Aldaketa genetiko horiek azkar hedatu …

Hazkunde ekonomikora begirako erabaki politikoek kalte egiten diete naturari eta pertsonen ongizateari

Egungo biodibertsitate-krisiaren arrazoi nagusietako bat da epe laburreko onuretara eta hazkunde ekonomikora begira hartzen direla erabaki politikoak, naturaren balio anitzak kontuan hartu gabe. Ondorio nagusi hori atera dute IPBES plataformak aurkeztu duen txostenean.

Biodibertsitatearen …

Dengearen eta zikaren birusek eltxoak erakartzen dituen usaina sorrarazten dute

Gizakiek eta saguek, dengearen edo zikaren birusarekin kutsatuta daudenean, eltxoak erakartzen dituen substantzia kimiko bat jariatzen dute.

Dengearen eta zikaren birusak eltxoen bidez hedatzen dira. Ikertzaileek ikusi dute infektatutako ostalariak ziztatzeko joera dutela eltxoek. Jakina …

James Webb teleskopioaren lehen irudiak eta datuak aurkeztu dituzte

James Webb teleskopioaren lehen irudiak eta datuak aurkeztu dituzte: unibertsoari inoiz ateratako argazkirik sakonenak eta exoplaneta baten espektroskopia-datu zehatzenak. “Kosmosaren ikuspegi berri eta iraultzaile bat”, Bill Nelson NASAKO administratzailearen esanean; “munduak inoiz izan ez duen …

Gizakiaren Sehaskako fosilak, uste zutena baino milioi bat urte zaharragoak

Kuartzoaren isotopoetan oinarrituta, zehaztasunez neurtu dute Gizakiaren Sehaska aztarnategiko (Hegoafrika) homininoen fosil zaharrenen adina, eta uste zutena baino milioi bat urte zaharragoak direla jakin dute. Izan ere, metodo horrekin ikusi dute 3,4-3,6 milioi urte dituztela, …

Hiru partikula exotiko berri aurkitu dituzte LHC azeleragailuan

Hiru partikula exotiko berri aurkitu dituzte LHC azeleragailuan: pentaquark bat eta bi tetraquark. CERNen mintegi batean aurkeztu dituzten aurkikuntza hauek pauso garrantzitsua dira materia exotikoaren ezagutzan, eta, besteak beste, quarkak horrelako multzoetan nola lotzen diren …

Begi hutsez ikusten den bakterio bat identifikatu dute

Karibeko mangladietan inoiz ezagutu den bakteriorik handiena identifikatu dute. Zentimetro bat luze da; alegia, begi hutsez ikusten da. Ezagutzen ziren beste bakterio erraldoiak baino 50 aldiz handiagoa da, eta, nolabait, kolokan jarri ditu bakterioen funtsezko …

Listu-tanta bakar baten kutsatzeko ahalmena aztertu dute

Listu-tanta baten lurruntze-prozesuak eragin zuzena du transmisio-ahalmenean, eta hiru dira lurruntzean eragiten duten faktoreak: tenperatura, hezetasuna eta tantaren tamainaren. Horixe aztertu dute EHUko Ingeniaritza Nuklearra eta Jariakinen Mekanika saileko ikertzaileek, tanta bakar baten portaera ikertuta, …

Ez gara nahikoa egiten ari berotze globala 1,5 °C-ra mugatzeko

Gaur egun klima-aldaketaren aurka hartzen ari diren neurriak ez dira nahikoa izango 2015eko Parisko hitzarmenean jarritako helburua betetzeko, alegia, berotze globala 1,5 °C-ra mugatzeko. Ondorio hori atera dute Science aldizkaria argitaratu duten azterketa batean. …

36koen ametsen oinordeko gara: fibrosi kistikoan euskaraz ikertzen

“Egun da abenduaren lehena, bi mila eta zortzikoa, gauza ttikien erresumatik partitu da maisua”. Horrela hasten da Ruper Ordorikak Mikel Laboaren omenez eginiko kantua. Hain zuzen ere, artikulu hau idaztea erabaki nuen abenduko egun berean …

Zenbat dira? Lau, bat, hiru, bost, zazpi?

Zientziak oso azkar egin du aurrera, baita minbiziaren ikerkuntzak eta haren inguruan dugun jakintzak ere. Horrek ahalbidetu du, besteak beste, gero eta minbizi-mota gehiago ezagutzea, eta baita denek dituzten zenbait ezaugarri komun deskribatzea ere. Baina …

Epigenetikaren garrantzia Alzheimerren gaixotasunean

Alzheimerren gaixotasuna narriadura kognitiboaren arrazoi nagusia eta gaixotasun neurodegeneratibo ohikoena da (1–3). Gizartearen zahartzearekin zuzen-zuzenean loturik dagoen gaitza da; izan ere, kasuen ia % 95ek 65 urtetik gora izaten dituzte lehen sintomak (4,5).  Alois Alzheimer psikiatra …

Zahartze-prozesua deskribatu, osasuntsu zahartzeko

1. irudia. Adinean aurrera egin ahala gaitasun funtzionalean gerta daitezkeen aldaketen irudikapen eskematikoa. Estres klinikoaren ondorioz, pertsona osasuntsuek hauskortasun-sindromea garatu dezakete. Pertsona horiek identifikatu eta esku-hartze eraginkorrak eginda, mendekotasuna saihestu genezake. Arg. Ainhoa Alberro Garitano …

Mikrobioak eta gainazalak: arazoa eta konponbidea?

COVID-19a dela medio, eguneroko albiste bihurtu zaizkigu gaixotasun infekziosoak. Dena den, gaixotasun horiekiko kezka aurretikoa da, mikrobioak antibiotikoekiko erresistentzia garatzen ari baitira etengabe. Hori dela eta, etorkizunerako beste estrategia batzuk ikertzen ari dira. Horien artean, …

Zientzia, egiaren etengabeko bilaketa

“Zientzia-ikerkuntza hauxe da: denek ikusten dutena ikustea, inork pentsatu ez duena pentsatuz”. Albert Szent-Györgyi fisiologoak emandako definizioa omen da hau, eta oso ondo egokitzen zaio Koperniko, Galileo, Newton, Einstein eta beste zenbait zientzialari ezagunek egindako …

Eta zuk, hartuko zenituzke pestizidak “gorputz perfektua” edukitzearen truke?

“Zientzia-eremuan jende guztiak aukera berdinak izatea nahi dugu”

Aitor Villafranca Velasco Daza de Valdes Optika Institutuko ikertzailea da (CSIC), eta Prisma elkartearen zuzendaritzako kidea. Elkarte horrek dibertsitate sexu-afektiboaren alde dihardu, zientziaren, teknologiaren eta berrikuntzaren munduan. 

Villafrancak azaldu duenez, Telekomunikazio Ingeniaritza ikasi zuen, Zaragozan, …

Adimen artifizialetik kontzientzia artifizialera

Zer sentitzen duzu zuk sagar gorri bat dastatu edo itsaso urdina ikustean? Agerikoa duzun esperientzia subjektibo hori kontzientzia da. Gizakiontzat aldi berean hain erreala eta misteriotsua den gogoaren fenomeno hori adimen artifizialaren (AA) arloak orain …

Birziklatzearen aurpegiak

Erosleak, oro har, azken kontsumitzaile gisa, produktu iraunkorragoak eta ingurumenarekiko errespetuzkoagoak direnak eskatzen ari dira azken urteotan (1. irudia). Europako kontsumitzaileen lehentasunak aztertzeko 2019ko inkesta batek erakutsi zuen kontsumitzaileen % 56k kontuan izaten duela erosketen ingurumen-inpaktua, …