Antimateriari materiari bezala eragiten dio grabitateak

Antihidrogeno-atomoekin egin duten esperimentu batean ondorioztatu dutenez, antimateriari materiari bezalaxe eragiten dio grabitateak. Antimateriaren mugimenduan grabitatearen eragina hautematen den lehen aldia da. Nature aldizkarian eman dute aurkikuntzaren berri.

Fisikari gehienentzat ez da sorpresa izan. …

Emakumeentzat zailagoa da minbizia prebenitzea, garaiz detektatzea eta ongi artatuak izatea

Genero-arrakalak zuzenean eragiten du emakumeek minbizia izateko arrisku-faktoreak saihesteko aukeretan eta oztopatu egiten du diagnosi egokia eta kalitatezko arreta izatea. Ondorio hori atera du The Lancet aldizkariak gaia aztertzeko osatu duen batzorde batek. “Women, …

Europa ilargian dagoen karbono dioxidoa barneko ozeanoan sortu zela ondorioztatu dute

Eguzki-sisteman bizi estralurtarra egotekotan, hautagaietako bat Jupiterren Europa ilargia da, Izan ere, orain arteko behaketek iradokitzen dutenez, azalaren azpian ozeano likido bat du. Horrez gain, bizia sortzeko ezinbestekoak diren beste elemento batzuk ere izan beharko …

Berdintasunaren alde, zientifikoki

Berria egunkarian argitaratua, 2023ko irailaren 15ean

Bennu asteroidearen laginak Lurrera iritsi dira

Espaziora jaurti eta zazpi urtera, OSIRIS-REx ontziak Lurraren gainetik hegan egin zuen, Bennu asteroidearen laginak Lurrean uzteko. NASAk zuzenean eman zituen lurreratzea eta berreskuratzea, eta misioa arrakastatsua izan dela baieztatu du.

NASAk 2016an jaurti …

Planeta muga seguruetatik kanpo

“Lur planeta gizateriarentzat leku seguru bat izatetik urrun” dagoela ondorioztatu du nazioarteko zientzialari-talde batek egin duen azterketa sakon batek. Izan ere, azterketa horren emaitzek erakutsi dute planeta sistema egonkor bat izan dadin gainditu behar ez …

Hilekoaren faseak metabolismoan duen eragina aztertu dute

Intsulinarekiko sentikortasuna garunean, hilekoaren fasearen araberakoa dela frogatu dute Tübingen Unibertsitateko ikerketa batean. Nature Metabolims aldizkarian argitaratu dute, eta aipagarria da, lehendik jakina baita intsulinak eragina duela elikadura-joeran eta metabolismoan. Ondorioetako bat da, beraz, …

Alzheimerrean neuronak nola hiltzen diren azaltzeko mekanismo bat argitu dute

Alzheimerrean neuronak nola hiltzen diren ulertzeko beste pauso bat eman du nazioarteko ikertzaile-talde batek; tartean, Achucarro zentroko Amaia Arranz Mendigurenek. Science aldizkarian argitaratu dute lana, eta, terapiarako aukera berriak ireki ditzazkela adierazi dute.

Ikerketa …

Kantuak eta soinuak ikasten trebeak diren txoriek gaitasun kognitibo handiagoak dituzte

Kantuak ikasten eta soinuak imitatzen trebeak diren txoriek gaitasun kognitibo handiagoak dituztela ondorioztatu dute, Science aldizkarian argitaratu berri duten ikerketa batean.

Animalia oso gutxi dira gai entzundako soinuak ahoz errepikatzeko eta ikasteko; ugaztunen artean, …

Anetoko glaziarrak azaleraren % 64,7 galdu du azken 41 urteetan

1981tik 2022ra, Anetoko glaziarrak azaleraren % 64,7 galdu du. Hala baieztatu du IPE-CSIC Pirinioetako Ekologia Institutuak zuzendutako ikerketa batek. The Cryosphere aldizkarian argitaratu dute ikerketa, eta, haren arabera, 135,7 ha (1,36 km2) izatetik 48,1 …

"Prozesu psikosozialen eta osasunaren arteko elkarreragina ezagutu nahi dugu"

Miamin harrapatu dugu Ibane Aizpurua Pérez, han baitabil ikertzen. Aitortu duenez, asko eskertzen du hango eguraldia eta giroa, aukera ematen baitio paseatzeko eta bainu bat hartzeko, adibidez, unibertsitatetik atera ondoren.

Aizpurua tesia egiten ari da, …

Zuhaitzak eta klima, basoan eta hirian

Klima-aldaketak, beste bizidunetan bezala, eragin zuzena du zuhaitzetan. Eta, alderantziz, zuhaitzek berebiziko garrantzia dute klima-larrialdiari aurre egiteko elementuen artean. Izan ere, jakina denez, karbono dioxidoa xurgatzen dute; hala, berotegi-efektuko gas horren kontzentrazio atmosferikoa murrizten dute. …

Kukutxeztula: hurbileko begirada bat

Kukutxeztula arnasbideetako infekzio kutsakor bat da, Bordetella pertussis bakterioak eragiten duena eta hilgarria izan daitekeena zenbait populaziorentzat. Mundu mailako immunizazio-kanpainek egoera arintzen lagundu duten arren, 3-5 urtean behin gora­kadak erregistratzen dira. Urruti joan gabe, Osakidetzak …

Kristal likidoak: materiaren ulermen sakonago baterantz

Naturan badira substantzia batzuk solidoen eta likidoen arteko ezaugarriak dituztenak: kristal likidoak. Ikuspuntu zientifikotik biziki interesgarriak izateaz gain, gaur egungo teknologian giltzarri ere badira. Berriki, kristal likido mota berri bat aurkitu da, zeinak zientzialarien eskemak …

Plastiko hondakinetik farmazia industriara

Plastikoak munduko kontsumo-produktu sintetiko ugariena dira; 2021ean, 390 milioi tona metrikora iritsi zen urteko ekoizpena. Dituzten propietateei esker, hala nola pisu arina, kostu txikia eta pro­ze­sagarritasun erraza, aplikazio askotarako auke­ratzen dira halako materialak; besteen artean, …

James Young Simpson: minik gabe erditzea

1847ko azaroak 4, Edinburgo. Ohi bezala, iluna­barrean, James Young Simpsonen etxean elkartu ziren Simpson bera eta beste bi lagun. Anestesiko eraginkor baten bila ari ziren, eta ikerketa-metodo sinplea zuten: substantzia jakin bat inhalatu, eta zer …

“Nolatan iraun du hizkuntza honek?”

Mattin Aiestaran De la Sotilla (Tolosa, 1991) Irulegiko indusketaren zuzendariak aztarnategian bertan erantzun die gal­derei, brontzezko eskua aurkitu zuten le­kutik metro pare batera. Pieza hura lur­petik atera zuen Aranzadiko boluntarioa ere, Leire Malkorra Renobales, han …

"Nor gara gu naturari prezioa jartzeko?"

Aitor Marcos Díazek ibilbide bihurgunetsua egin du finantzak ikasten hasi zenetik, ekonomia ekologikoa ikertzera. Aitortu duenez, hasieran, ez zuen garbi zer bide hartu. Betitik izan ditu gogoko ekonomia, politika, antropologia, eta inguruan dauden gizarte zientzia …

“Mundua hobetzeko ikertzen dugu”

Ukaezina da gaur egun ingurumenaren zaintzak eta leheneratzeak duen garrantzia. Arrate Santaolalla Ramirez horretan ikertzen du, baina ez zen horregatik hasi horretan. Onartu du, hala ere, betitik iruditu zaiola funtsezkoa ingurumena zaintzea, baina, batez ere, …

AHT eta auto elektrikoa, noizko eta zenbateraino?

Klima-larrialdiari aurre egiteko estrategien artean, garraioak garrantzi aipagarria du. Horren erakusgarri dira azken urteotan arloa eraldatzeko egin diren inbertsioak. Pertsonen mugikortasunean, adibidez, politika publikoek urteak daramatzate abiadura handiko trena eta auto elektrikoa bultzatzen. Hala eta …