Kimikako Nobel Saria: Klik kimikaren asmatzaileei eta bizidunetara eraman dutenei aitortza

Nobel Sarien batzordeak jakinarazi duenez, Saria Carolyn R. Bertozzik, Morten Meldalek eta K. Barry Sharplessek jasoko dute 2022ko Kimikako Nobel Saria, "klik kimika eta kimika bioortogonalaren garapenarengatik". 

Iragarpenean zehaztu dutenez, Sharplessek eta Meldalek kimika …

2022ko Fisikako Nobel saria Alain Aspect, John F. Clauser eta Anton Zeilingerrek jasoko dute

Korapilatze kuantikoa mekanika kuantikoaren oinarrizko fenomeno bat da. Baina eztabaida luzeak izan dira fisikan, benetako fenomenoa ote zen argitu den arte. Hiru saridunek egiaztatu dute korapilatze kuantikoa erreala dela eta, are gehiago, teknologikoki ustiatzeko interes …

Svante Pääbo paleogenetikariak jasoko du Fisiologia edo Medikuntzako Nobel Saria

Karolinska Institutuak Fisiologia edo Medikuntzako 2022ko Nobel saria Svante Pääbo genetikariari ematea erabaki du, “desagertutako homininoen genomei eta giza eboluzioari buruzko aurkikuntzengatik”.

Päabo paleogenomikaren sortzailetzat jo du Karolinska Institutuak, eta haren lanaren mugarriak azpimarratu …

Lehen ornodun barailadunen fosilik zaharrenak aurkitu dituzte

Txinako hegoaldean aurkitu duten arrain-fosilen multzo batek lehen ornodun barailadunen dibertsifikazioari buruzko informazio berria eman du. Siluriarraren hasierakoa dira fosilak, 439 eta 436 milioi urte artekoak dira, eta, besteak beste, ezagutzen diren ornodun barailadun zaharrenak …

Asteroide bat bere orbitatik desbideratzen saiatuko da DART

NASAren aurreikuspenak betetzen badira, irailaren 26an 21:14 CET direnean (hau da, irailaren 27ko 01:14etan) DART misioa une kritikoenera iritsiko da. Izan ere, ordu horretan egingo du talka zundak, bere ituaren kontra: Dimorphos asteroidea. Helburua da …

Plastikoek ozeanoa azidifikatzen dute

Bartzelonako Itsas Zientzien Institutuko laborategietan egindako ikerketa batek frogatu du plastikoen degradazioak nabarmenki azidifikatu dezakeela itsasoko ura. Erreferentzia gisa, Iraultza Industrialetik hona, ozeanoen pH-a 0,1 unitate azidifikatu da, giza jardueren ondorioz sortutako CO₂-a …

Igel ilunek hobeto egin zioten aurre Txernobylgo erradiazioari

Txernobylgo eremu babestuko igelak ingurukoak baino ilunagoak dira. Izan ere, melaninak erradiaziotik babesten du, eta litekeena da istripua izan zenean, igel ilunek hobeto aurre egin izana erradiazioari, eta horiek ugaritu izana inguru horretan. Horixe iradokitzen …

Saturnoren eraztunak ilargi baten desintegrazioak sortu zituela proposatu dute

Saturnoren eraztunen jatorria eta planetaren inklinazioa azaltzeko hipotesi berri bat argitaratu du Science aldizkariak. MIT Massachusetts Teknologia Instututuko astrofisikariek gidatu dute ikerketa, eta, haien arabera, ilargi baten desintegraziotik sortu ziren Saturnoren eraztunak. Gertakari hark …

Egoera zaurgarrian daude hirietako zuhaitzak, klima-larrialdia dela eta

Climate Change aldizkarian argitaratutako ikerketa batek frogatu du hirietako zuhaitz-espezieen bi heren arriskuan daudela, beren tolerantzia klimatikoaren mugetatik kanpo daudelako jada. Munduko 164 hirietako 3.129 zuhaitz-espezie aztertu dituzte, eta ikusi dute % 56 beren tenperatura-margen …

COVID-19aren kudeaketako akatsak salatu eta proposamenak egin ditu aditu-talde batek

Nazioarteko aditu-talde batek The Lancet aldizkarian argitaratu duen txostenaren arabera, COVID-19aren kudeaketa txarraren ondorioz, eragotz zitezkeen milioika heriotza gertatu dira. Mundu osoko eta diziplina desberdinetako (politika publikoak, gobernantza, epidemiologia, txertoak, ekonomia, jasangarritasuna, buruko osasuna…) …

Ba al du garunak sexu-orientaziorik?

Ba al dago sexu-orientazioarekin lotutako garuneko eremu espezifikorik? Desberdinak al dira homosexualen, bisexualen eta heterosexualen garunak? 

Neuroirudi-tekniketan oinarritutako ikerketek galdera hauei erantzuten lagun diezagukete, eta, hala, heterosexuala ez den orientazio sexualei lotutako estigma murriztu daiteke. …

"Pausoak eman ahala joan naiz bidea egiten"

María Durán Lázarok aitortu duenez, txikitatik zuen gustuko natura, baina ez zeukan arrastorik ere zer bidetatik joko zuen ikasketetan eta lanean. "Mediku edo suhiltzaile izango ote zaren galdetzen dizute, baina ez biologo edo baso-ingeniari; beraz, …

Pandemiaren irakaspenak

Gero COVID-19 deitu zitzaion gaitzaren lehen zantzuak 2019aren amaieran hauteman zituzten Txinan. 2020ko urtarrilaren 5ean, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) birus berriari buruzko lehen adierazpena eman zuen argitara. 2020ko urtarrilaren 12an, berriz, birusaren sekuentzia genetikoa argitaratu …

Pixel-erasoak etorkizuneko terrorismo

Ilargi bete bakoitzarekin, adimen artifiziala gizakion parte geroz eta garrantzitsuagoa bilakatzen da. Ez dago zalantzarik adimen artifizialak helburu sinesgaitzak bereganatu dituela azken urteetan; aitzitik, sistema adimendun hauek badituzte gizartean plazaratzeko interesa suspertzen ez duten alderdi …

Benetako 5G-rako prestatzen

5G-a ari da, pixkanaka, bidea egiten, eta, oraindik benetako 5G-rik ez dugun arren, industrian eta enpresetan teknologia horrek emango dituen aukerak aztertzen eta lantzen ari dira. Bide horretan ikertzen eta enpresei laguntzen ari dira BRTA …

Susan La Flesche: mediku, herriarentzat

Elur-erauntsian zehar zetorren, bi behorrek tiratako zalgurdian, bufalo-larruzko berokian babestuta; gaixo bat artatzera joateko ordu askoko bidaiatik bueltan. Etxera iritsi zenean, atarian zain zuen pertsona-ilara bat; eztulka batzuk, sukartsu besteak, edo minez… denak Sue doktorearen …

Marta Olazabal Salgado: “Eskari sozialean aldaketa bat egotea nahiko nuke”

Marta Olazabal Salgado (Bilbo, 1981) ikertzailea da Klima Aldaketaren Euskal Zentroan (BC3), eta Egokitzapena Ikerketa Taldeko burua. Duela gutxi, emakume zientzialarien lana eta ibilbidea aitortzeko Ikerbasquek ematen dituen sarietako bat jaso du; zehazki, ikertzaile gazteentzako …

Konposatu fenolikoak eta hesteko mikrobiota

Azken urteetan, “hesteko mikrobiota” gero eta gehiagotan entzuten den termino bat da, ia ezezaguna den zerbait izatetik artikulu zientifiko eta dibulgazio-artikulu ugariren protagonista izatera pasatu baita. “Konposatu fenoliko”en kasuan, berriz, askoz ere ezagunagoak dira, pertsona …

Orgasmo femeninoaren eboluzioa

Historikoki, gure gizartean emakumeen sexualitatea gutxietsia izan da, orgasmo femeninoa orgasmo maskulinoaren azpiproduktu bat dela proposatzeraino. Aldiz, azken urteetako ikerketek nabarmendu dute orgasmoa emakumeen estrategia ebolutiboaren atal garrantzitsu bat dela. Beste diziplina batzuekin batera, psikologia …

Ikusezina ikusarazten: espantsio-mikroskopia

Nola behatu daitezke egitura nanoskopikoak milioi bat euro xahutu gabe? Punta-puntako mikroskopia-aurkikuntzak beti egon izan dira unean uneko zientzialari dirudun gutxi batzuen eskura. Horri aurre egiteko asmotan, ez da asko hurrengo hau otu zitzaion zientzialari-talde …