Tximino-baztangari ingelesez Mpox deitzea erabaki du OMEk

Tximino-baztanga Afrikatik kanpo hedatzen hasi zenetik, zalantzak egon dira izenaren egokitasunari buruz. OMEk dauka izenak aldatzeko ardura, eta gaia aztertuko zuela agindu zuen. Bitartean, komunitate zientifikoak birusaren aldaerei izena aldatzea erabaki zuen eta, Kongoko arroa …

Haurdunaldiak aldatu egiten du amaren garunaren egitura eta jarduera

Haurdunaldiak amaren burmuinaren egituran eta jardueran aldaketak eragiten ditu, eta aldaketa horiek hormonen eraginarekin lotuta egon litezke, Nature Communications aldizkarian argitaratu duten ikerketa batek iradokitzen duenez. Ikertzaileen ustez, aldaketa horiek lagungarri izan litezke fetuarekiko eta …

Keinuen hizkuntza identifikatzeko sistema automatiko bat garatzen ari dira EHUn

EHUko informatikari-talde batek inklusibitatearen ikuspegitik ekarpen handia egin dezakeen ikerketa bat du esku-artean: zeinuen hizkuntza identifikatzeko sistema automatiko bat garatzen ari dira, bideoetatik ateratako eskuen erreferentzia-puntuak erabilita. Izan ere, munduan, entzumen urria duten 70 milioi …

ESEPEen azterketa kritikoa eta proposamenak, ikuspegi ekofeministatik

Ekonomia Suspertzeko eta Eraldatzeko Proiektu Estrategikoen (ESEPE) azterketa egin ikertzaile- eta aktibista-talde batek, ikuspegi ekofeministatik, eta ondorioak zein trantsizio ekofeministarako proposamenak argitaratu ditu txosten batean. Inbertsio publikoak trantsizio ekofeminista ahultzeko bide berria: Ekonomia suspertzeko eta …

Toxoplasmosia eragiten duen parasitoak otsoak ausartago egiten ditu

Toxoplasma gondii parasitoaren eraginpean dauden otsoek arriskuak hartzeko joera handiagoa dute, baita taldeko lider izateko probabilitate handiagoa ere. Eta horrek otso-talde osoari eragin diezaioke, parasitoaren mesedetan. Ondorio horiek atera dituzte Yellowstone Parke Nazionaleko (Estatu Batuak) …

Errallako txakurrak iradoki du txakurrak uste zena baino lehenago etxekotu zirela

Txakurra gizakiek etxekotutako lehenengo animalia izan zen, orain arteko ebidentzia guztien arabera. Are gehiago, gizakiarengandik gertuen egon zena izan zen, gizakiekin lurperatzen baitzuten, jada duela 14.000 urte. Aitzitik, ez dago argi non hasi zen otsoen …

Espermatozoide-kontzentrazioa mundu osoan jaitsi da

Espermatozoide-kontzentrazioa erdira jaitsi da duela 46  urtetik hona, eta, gainera, jaitsiera azkartu egin da azken 20 urteetan. Ondorio horietara iritsi da nazioarteko ikertzaile-talde bat, kontinente guztietako datuak aintzat hartuta.

Izan ere, lehendik ere jakina …

Hidrogenoa ez da denerako erantzunik onena, Natureren editorialaren esanean

Hidrogenoa da erregai onenetakotzat jotzen da, fosilak ordezkatzeko eta berotegi-gasen zero igorpenera gerturatzeko. Alabaina, horretarako, hidrogenoa baino erregai hobeak eta eraginkorragoak badaudela ohartarazi du Nature aldizkariak, bere azken editorialean. Are gehiago: hidrogenoak zero igorpenaren helburua …

COVID-19aren txertoen eta hilekoaren asalduren arteko erlazioa baieztatu dute

2022ko urrian, hilekoaren odol-jarioa handitzea COVID-19aren mRNA-txertoen (Moderna eta Pfizer) albo-ondorioetan sartu zituen Sendagaien Europako Agentziak (EMA), farmakozaintzaren batzordearen gomendioz (PRAC). Kasu gehienak arinak eta iragankorrak zirela ere aipatu zuen. Orain, Science aldizkariak argitaratutako …

Tumoreetako mikrobiota, orain arte minbizian kontuan hartu ez den faktorea

Jakina da giza tumoreetan bakterioak daudela; duela 100 urte baino gehiago jakin zen badutela barne mikrobiota. Baina ez da inoiz argitu bakterio horiek tumoreen garapenean zeresan zuzena duten edo gerora sartzen ote diren aurrez sortuta …

Klima-larrialdia: 50 urte aurrerago, zer?

Klima-larrialdiaren eta berotegi-efektuko gasen inguruan hitz egiten dugunean, burura etortzen zaigun lehen gasa karbono dioxidoa (CO₂) da beti. Zalantzarik gabe, ezagunena eta atmosferan ugariena da. Hala ere, badago orain dela oso gutxi arte …

Fisika: 50 urte aurrerago, zer?

Nire eremuan, hemendik 50 urtera, teknologia kuantikoak izango dira nagusi. Horiek izango dira ikertzeko eta komunikatzeko erabiliko ditugun teknologiak. Egoera korapilatsuen propietateetan oinarritzen diren teknologiak dira. Baina zer dira korapilatutako egoera horiek, eta non gaude …

Osasuna: 50 urte aurrerago, zer?

Nola ikusten dudan osasuna eta osasungintza 50 urte barru? Argi dut nolakoa izatea nahi dudan etorkizuneko osasungintza: publikoa, kalitatekoa eta euskalduna; euskal herritar ororen osasuna erdigunean jarri eta zainduko duena. Etorkizunean nolakoa izango den asmatzea, …

Zientzia: 50 urte aurrerago, zer?

Ez naiz iragarpenak egiteko zalea. Zientziaren historian zehar askotan ikusi dugu nola zientzialari handienen iragarpenak ez diren errealitatera gerturatu ere egin. Horregatik, analisi honetan, ondorengo galderan zentratuko naiz: nolakoa nahiko zenuke izatea zure arloa hemendik …

María Jesús Esteban Galarza: “Ikerkuntza-lana gustura egiten baduzu, zaila da lanak zure bizitza osoa ez inbaditzea”

María Jesús Esteban Galarza (Alonsotegi, 1956) matematikaria da, eta lehena izan zen Bilbon matematikako tesina euskaraz egiten. Gogoan du garai hartan ez zegoela unibertsitate-mailako lexikorik, eta lan itzela baina polita izan zela. Geroztik, matematiken munduan …

“Emakumeek jasotzen ez duten aitortza jasotzen dugu gizonok”

Joanes Lameirinhas Ortuoste (Elizondo, 1997) EHUko Psikologia Fakultateko doktoregaia da, eta zahartzaroa aukeratu du ikergaitzat; zehazki, hauskortasun psikologikoa adinekoetan. Adinekoez arduratzen diren profesional gehienak emakumeak direla eta, arreta ematen du mutil batek tesia haiei buruz …

“Zure lanaren bidez erakusten duzu zure ahotsa haiena bezain garrantzitsua dela”

María Arnaiz González CIC energiGUNEko ikertzaileak txikitatik izan da zientziazalea. Dioenez, seguru asko horretan eragina izan du bere familiak, aita fisikaria baita, eta ama, berriz, erizaina. “Aitak beti erakutsi dit interesa zientziekiko: lanera eramaten ninduen, …

Ba al du garunak sexu-orientaziorik?

Ba al dago sexu-orientazioarekin lotutako garuneko eremu espezifikorik? Desberdinak al dira homosexualen, bisexualen eta heterosexualen garunak? 

Neuroirudi-tekniketan oinarritutako ikerketek galdera hauei erantzuten lagun diezagukete, eta, hala, heterosexuala ez den orientazio sexualei lotutako estigma murriztu daiteke. …

"Pausoak eman ahala joan naiz bidea egiten"

María Durán Lázarok aitortu duenez, txikitatik zuen gustuko natura, baina ez zeukan arrastorik ere zer bidetatik joko zuen ikasketetan eta lanean. "Mediku edo suhiltzaile izango ote zaren galdetzen dizute, baina ez biologo edo baso-ingeniari; beraz, …

Pandemiaren irakaspenak

Gero COVID-19 deitu zitzaion gaitzaren lehen zantzuak 2019aren amaieran hauteman zituzten Txinan. 2020ko urtarrilaren 5ean, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) birus berriari buruzko lehen adierazpena eman zuen argitara. 2020ko urtarrilaren 12an, berriz, birusaren sekuentzia genetikoa argitaratu …