Labar-artea digitalizazioaren eta AAren aroan
Digitalizazioaren eta adimen artifizialaren iraultza arlo guztietara iritsi da, baita kobazuloen barrunbeetara ere.
Science aldizkarian argitaratutako bi artikuluk argi utzi dute hegaztiek, narrastiek eta ugaztunek, arbaso komun batetik eboluzionatu badute ere, modu independentean garatu dituztela garuneko zirkuitu konplexuak. Aurkikuntza horiek garunaren garapenaren malgutasun ebolutiboa nabarmendu dute, funtzio kognitibo …
Inoiz detektatu den energia handieneko neutrinoa hauteman du nazioarteko-ikertzaile talde batek. Hain zuzen, orain arte detektatu izan direnak baino 30 aldiz energia gehiago du. Ikertzaileek oraindik ez dakite zein den neutrinoaren jatorria, baina uste dute …
Europako herritar gehienek zientzia onuragarria dela aitortzen dute, Europako herritarrek zientziaz eta teknologiaz dituzten ezagutzez eta jarrerez Eurobarometroak egindako azken inkestaren arabera. Horrekin batera, baina, onura horiek modu bidezkoagoan banatzea nahi dute, eta zuhur agertzen …
Maszycka haitzuloko (Polonia) giza fosilak aztertuta, ikertzaileek ondorioztatu dute giza talde haientzat kanibalismoa praktika kultural bat zela. Aztarnategia 1980ko hamarkadan aurkitu zuten. Besteak beste, duela 18.000 urteko lau haur eta sei helduren fosilak topatu zituzten, …
Itsas eremuaren erabileren antolamenduan printzipio ekosistemikoak aintzat hartzeko tresna bat garatu du AZTI zentro teknologikoa buru duen nazioarteko ikertzaile-talde batek. Tresna horren eraginkortasuna frogatzeko egin duten ikerketa Communications Earth & Environment aldizkarian argitaratu dute. …
Mikro- eta nanoplastiko gehiago aurkitu dute giza garunetan, gibeletan eta giltzurrunetan baino. Gainera, ikusi dute partikula gehiago daudela 2024ko laginetan, 2016koetan baino. Ikertzaileek argi utzi dute ez dagoela argi horrek osasunean zer eragin izan dezakeen, …
Nahasmendua, kaosa eta antzeko hitzak erabili dituzte zientzian espezializatutako hedabideek (Nature, Science…), AEBko gobernu berriak ezarri dituen lege berriek sortu duten egoera deskribatzeko.
Hain zuzen, herrialdea Osasunaren Mundu Erakundetik eta Parisko Hitzarmenetik ateratzearekin …
Eguzki-argia energia-iturri gisa erabiliz karbono dioxidoa metano bihurtzeko teknika bat garatu du Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikertzaile batek. Aurrerapen garrantzitsua da karbonoa harrapatzeko, biltegiratzeko eta erabiltzeko teknologien arloan. Teknologia horiek funtsezkoak dira deskarbonizazioa bereziki konplexua den …
Azken 30 urteotako ikerketen metaanalisi zabal batek agerian jarri du espezie gehienak biodibertsitate genetikoa galtzen ari direla; bereziki, ugaztunak eta hegaztiak. Ekosistema lurtar eta itsastarretako era guztietako 628 espezie aztertu dituzte: animaliak, landareak, onddoak eta …
Txinako Zientzia Akademiako zientzialariek metodo bat asmatu dute saguen zelula ama arrak obulu bilakatzeko. Zelula horiek espermatozoideekin ohi bezala ernalduta, eta sagu eme baten umetokian ezarrita, gai izan dira garatzeko eta normal jaiotzeko.
Igebelarren azpian zapaburu-saldo bat dabil igerian, hondoko harrapariengandik ihesi, azaleko uretara iritsi nahian, han elikatzeko. Shane Gross argazkilari kanadarrak orduak …
Caterina Raffonek, lehen hitzetik, bere jatorriaren berri eman du: “Italiakoa naiz. Sizilian jaio nintzen, baina Boloniako Unibertsitatean egin nuen gradua”. Boloniako Unibertsitatea 1088an sortu da, eta Italia eta Europa osoko unibertsitate zaharrena da, Oxfordekoaren, Pariskoaren, …
Ane Paniagua Gonzalez de Txabarri Adimen Artifizialeko gradua egiten ari da EHUn. Gehiengoak bezala, unibertsitateko ikasketak aukeratzean, ez zeukan oso garbi zer egin nahi zuen: “Ate irekien jardunaldian, informatika eta beste ingeniaritza batzuk erakarrita joan …
Fabrikazio mekanikoak, bereziki mekanizazioak, erronka handi bati egin behar dio aurre: bibrazioek produktibitatea mugatzen dute, eta gainazal-akabera txarra eragin. Euskal Herriko Unibertsitateak eta Monterreyko Teknologikoak Mill+ aplikazioa garatu dute, fresaketaren egonkortasuna eta gainazal-kalitatea ebaluatzeko eta, …
Lurdes Ondaro Mallea fisikaria da, eta kosmologia konputazionalean ikertzen du. Aitortu duenez, ordea, txikitan ez zen zerura begira egoten zen horietakoa. Gerora sortu zitzaion irrika: “La1ko dokumentalak ikustea gustatzen zitzaidan, espaziokoak, kuantikakoak… Gehiago jakiteko gogoa …
Garunaren funtzionamendua ezagutzea da egungo zientziaren erronka handienetako bat. Euskal Herrian, Achucarro Neurozientziarako Euskal Zentroa eta BCBL kognizioa, garuna eta hizkuntzari buruzko zentroa dira erronka horri erantzuteko lanean ari diren zentro nagusietako bi, bakoitza bere …
“Abenduaren 13ko goizaldean, hiri osoan hasi zen bataila. Kale handi eta txikietan bandera gorriak astintzen zituzten. Eraikinen gainaldeak eta patioak, gune irekiak, errepideak eta landa-eremuko soroak josita zeuden zentinelaz, ikaslez, funtzionarioz, fabriketako langilez, nekazariz eta …
Javier Armentia Fructuoso (Gasteiz, 1962) astrofisikaria da, eta Iruñeko Planetarioko zuzendaria izan da sorreratik (1990) aurtengo udazkenera arte; horrenbestez, ez da harritzekoa askok Pamplonetarioaren arimatzat jotzea. Baina askoz gehiago ere bada Armentia: irakaslea, dibulgatzailea, kolaboratzailea …
Jasangarritasuna ezinbestekoa zaigu gure planetaren zaintza eta biziraupenerako, eta elikaduraren bidez ekarpen handia egin diezaiokegu. Etorkizunean kontsumi genitzakeen elikagai jasangarrien artean, algak eta mikroalgak ditugu; euren ekoizpenaren inpaktua txikia da, animalia-jatorriko proteinaren alternatiba izan daitezke, …
Borja Ariztimuño Lopez hizkuntzalaritzako ikertzailea da. Euskara arkaikoari buruz egin du tesia, eta, gaur egun, doktoretza-ondoko ikertzaile-kontratuarekin ari da ikertzen EHUn. Batzuentzat, ordea, hizkuntzalaritzan eta zientzia “puru”etan ez dabiltzan gainerako ikertzaileak bigarren mailakoak dira. Uste …
Gizakiok luze aritu gara teknologiaren jolastokian. Betidanik, egia esan. Oraindik Homo sapiens bat bera ere bizi ez zen garaian, baziren ehizarako zein jakien prestakuntzarako harrizko erremintak lantzen zituzten hominidoak. Izan ere, ahalmen hura izan zen …