Albisteak

Ingurumenari buruz komunikatzeko dekalogoa sortu du Elhuyarrek

Ingurumenari buruz komunikatzeko dekalogoa sortu du Elhuyarrek

2023/06/07

Ingurumen-larrialdi global honen aurrean komunikazioa modu arduratsuan egitea ezinbestekoa delakoan, ingurumenari buruz komunikatzeko dekalogoa sortu du Elhuyarrek. Klima-larrialdia, biodibertsitatearen galera, desertifikazioa, kutsadura eta baliabide naturalen xahutzeari, bestelako krisi sozial, ekonomiko zein sanitarioak gurutzatzen zaizkio, elka

Albisteak

Higgs bosoiaren desintegrazio arraro baten ebidentziak topatu dituzte

Higgs bosoiaren desintegrazio arraro baten ebidentziak topatu dituzte

2023/06/06

Higgs bosoiaren desintegrazio arraro baten lehen ebidentziak aurkitu dituzte LHC azeleragailuan. Eta ikertzaileek uste dute fisikaren eredu estandarrak iragarri gabeko partikula berriak aurkitzeko aukera irekitzen duela horrek; hala adierazi dute CERNetik.

2012an Higgs bosoia …

Albisteak

Ingurumen-gatazketan emakumeak bereziki zaurgarriak direla baieztatu dute

Ingurumen-gatazketan emakumeak bereziki zaurgarriak direla baieztatu dute

2023/06/05

Ingurumenaren aldeko emakume ekintzaileek jasandako hilketak, lekualdaketak, errepresioa, auzipetze penakal eta jazarpen fisikoa jaso ditu Nature Sustainability aldizkariak. Zehazki, 2022tik ingurumen-gatazkei buruzko Ingurumen Justiziako Atlasean (EJAtlas) bildutako 523 kasu aztertu dituzte. Gehienak Latinoamerikan, Asian eta …

Erreportajeak

2023ko CAF-Elhuyar sariak

2023ko CAF-Elhuyar sariak

2023/06/01

“Begiratu urrunera” lelopean banatu dira CAF-Elhuyar sariak, Usurbilgo Sutegi aretoan. Zientzia eta teknologia gizarteratzeko dibulgazio-lanak eta egitasmoak aitortzea eta bultzatzea da sariketaren xedea, eta aurtengo leloa Isaac Newtonen aipu honi lotuta dago: “Urrunago ikusi badut, …

Elkarrizketak

“Ezinbestekoa da adimen artifizialaren gainean eztabaidatzea eta gogoeta egitea”
Bernhard Schölkopf Adimen artifizialeko ikertzailea

“Ezinbestekoa da adimen artifizialaren gainean eztabaidatzea eta gogoeta egitea”

2023/06/01

Bernhard Schölkopf ezaguna da adimen artifizialaren inguruko ikerketaren munduan. Besteak beste, Sistema Adimendunen Max Planck Institutuko zuzendarietako bat da (zehazki, Inferentzia Esperimentalen Sailaren burua), eta beste zenbait zentrotan eta erakundetan ere aritzen da. Haren ikerketek …

Erreportajeak

Menopausiaz, osotasunean

Menopausiaz, osotasunean

2023/06/01

“Menopausia normalizatuz”. Izenburu hori eman zion emakume ginekologoz eta psikologoz osatutako talde batek British Medical Journal aldizkarian iaz argitaratu zuen artikuluari. Lan hartan, menopausiari buruzko estigmak, ezjakintasunak edo desinformazioak eragiten duten kalteaz ohartarazi zuten. Horri …

Erreportajeak

Ibaietako oztopoak eraisten

Ibaietako oztopoak eraisten

2023/06/01

Ibaia jarioa da, garraioa da, mugimendua da, bizia da. Ibaietakoak dibertsitate handienetakoa duten ekosistemak dira, eta mehatxatuenetakoak. Errotak eta burdinolak eraikitzen hasi zenetik, gizakia oztopoak jarri eta jarri aritu zaio ibaien jarioari, eta biziari. Oztopo …

Mundu digitala

Adimen artifizial sortzailearen booma

Adimen artifizial sortzailearen booma

2023/06/01

Ziur denoi ezagunak egiten zaizkigula Stable Diffusion, LaMDA, Midjourney, GPT, DALL-E, Bard eta, batez ere, ChatGPT izenak, azken hilabeteotan ez baita beste ia ezertaz hitz egiten; ez soilik teknologiaren munduan, baita komunikabideetan, sare sozialetan eta …

Erreportajeak

Hegazkin aerodinamikoagoak,  seguruagoak eta jasangarriagoak helburu

Hegazkin aerodinamikoagoak, seguruagoak eta jasangarriagoak helburu

2023/06/01

Hegazkinen aerodinamikan eragiten duten faktoreen artean, garrantzi handia dute gainazalek. Hori dela eta, Teknikerren teknologia garatu dute, aeronautikako pieza mikroperforatuak lortzeko. Pieza horiek airearen marruskadura murrizten dute eta aerodinamika hobetzen dute; horren ondorioz, hegazkinak % …

Albisteak

Lur seguru eta justu baten mugak estuagoak dira

Lur seguru eta justu baten mugak estuagoak dira

2023/05/31

Lurra sistema egonkor bat izateko muga berriak proposatu dituzte, mundu osoko pertsonen segurtasuna eta justizia kontuan hartuta, lehenengoz. Aurretik ezarritako mugak baino estuagoak dira, eta ia denak gaindituta daude dagoeneko.

Mundu osoko 40 ikertzaile baino …

Ikusmiran

Balearen begia Balearen begia
2023/06/01

Helena denboraleak ekarri zuen lehenengoa. 2019ko otsailaren hasieran, Atxabiribil hondartzan, Sopelan, 18 metro eta 30 tonako zere bat agertu zen, …

Ekinean

“Mundua hobetzeko ikertzen dugu”
Arrate Santaolalla Ramírez Ingurumen-ingeniaria

“Mundua hobetzeko ikertzen dugu”

2023/06/02

Ukaezina da gaur egun ingurumenaren zaintzak eta leheneratzeak duen garrantzia. Arrate Santaolalla Ramirez horretan ikertzen du, baina ez zen horregatik hasi horretan. Onartu du, hala ere, betitik iruditu zaiola funtsezkoa ingurumena zaintzea, baina, batez ere, …

Analisiak

AHT eta auto elektrikoa, noizko eta zenbateraino?

AHT eta auto elektrikoa, noizko eta zenbateraino?

2023/06/01

Klima-larrialdiari aurre egiteko estrategien artean, garraioak garrantzi aipagarria du. Horren erakusgarri dira azken urteotan arloa eraldatzeko egin diren inbertsioak. Pertsonen mugikortasunean, adibidez, politika publikoek urteak daramatzate abiadura handiko trena eta auto elektrikoa bultzatzen. Hala eta …

Istorioak

Rachel Carson

Rachel Carson

2023/06/01

«Esprai, hauts eta aerosol horiek botatzen dira soroetan, lorategietan, basoetan eta etxeetan; eta ahalmena dute intsektu oro, “onak” eta “txarrak”, hiltzeko, hegaztien kantua isiltzeko, ibaietan arrainak geldiarazteko, hostoak geruza hilgarri batez estaltzeko, eta lurzoruan irauteko; …

Lekukoak

“Guztiaren teoriaren sorreraren lekukoa izatea gustatuko litzaidake”
Jacinto Iturbe Barrenetxea Kimikaria

“Guztiaren teoriaren sorreraren lekukoa izatea gustatuko litzaidake”

2023/06/01

Jacinto Iturbe Barrenetxeak (Bilbo, 1951) jaso du 2023ko CAF-Elhuyar Merezimendu Saria, zientziaren dibulgazioan eta eus­­­kararen normalizazioan egindako lanarengatik. Izan ere, Bilboko Uniber­tsitatean (gero Euskal Herriko Unibertsi­tatea bilakatuko zena) Kimika ikasi zuen, eta 1974. urtean euskaraz …

Gai librean

AAren mitoa: materia eta automata

AAren mitoa: materia eta automata

2023/05/29

Tabakalerak antolatutako Immaterial 2023 topaketan irakurritako testua, Laura MM, Ekaitz Cancela Rodríguez, María D. Moreno, eta Gorka Julio Hurtadorekin izandako mahai-inguruan.

Gai librean

Lurraren eboluzio klimatikoaren aztarnen bila

2023/05/22

Egun Lurrean gertatzen ari den klima-aldaketaren aurrean iragarpen sendoak egiteko, ezinbestekoa da jakitea historian zehar klimak zer bilakaera izan duen. Arrokek osatzen duten erregistro geologikoak aukera ematen du milioika urtean klima nola aldatu den aztertzeko. …

Gai librean

Adimen artifizialaren korapiloak

Adimen artifizialaren korapiloak

2023/05/18

Adimen artifiziala (AA) perfektua izatetik urrun dago. Argi dago arazoz josita dagoen gizarte batek arazoak dituen produktuak sortuko dituela; horregatik, nahiz eta batzuetan erantzun guztiak emango dizkigun izaki zerutiar bat balitz bezala saltzen den, ezin …

Gai librean

Digeriezina baina onuragarria izan daitekeen almidoia

2023/05/09

Zer desberdintasun dago almidoi arruntaren eta almidoi erresistentearen artean? Almidoi erresistenteak onurak izan ditzake osasunaren aldetik? Almidoi erresistenteak arreta handia jaso du azkenaldian, eta ez da harritzekoa; izan ere, hainbat ikerketak erakutsi dutenaren arabera, obesitatea …

Ekinean

“Egiten ditugu gauza txikiak, ez bereziki salgarriak, baina horrela egiten du aurrera zientziak”
Dorota Krajewska Hizkuntzalaria

“Egiten ditugu gauza txikiak, ez bereziki salgarriak, baina horrela egiten du aurrera zientziak”

2023/05/05

Dorota Krajewska poloniarra da, eta bere herrialdean linguistika ikasten ari zela sortu zitzaion, lehen aldiz, euskarara hurbiltzeko aukera. Aukerari heldu, eta hurbiltzetik murgiltzera egin du jauzi, eta, orain, ikerketagai du hizkuntza hau.

Azaldu duenez, gradua …

Gai librean

Garena egiten gaituena, egiten duguna idazteko

2023/04/26

Gizakiok betidanik izan dugu hurrengo belaunaldiei ezagutza transmititzeko grina berezi bat, eta horrek informazioa gordetzeko zenbait modu deskubritu edota garatzera bultzatu gaitu. Gaurdaino dakigunaren arabera, horren lehen ebidentziak duela 40.000 urte inguruko labar-artean ditugu. Aurrerago, …

Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila
MAIER Koop. Elk.
KIDE Koop. Elk.
ULMA Koop. Elk.
EIKA Koop. Elk.
LAGUN ARO Koop. Elk.
FAGOR ELECTRÓNICA Koop. Elk.