332 2018ko azaroa

Gure bazterretako fosilak

Elkarrizketak

espero-dut-aplikazioak-merkatuan-egotea-gizarteak-

Amaia Zurutuza Elorza: Grapheneako zuzendari zientifikoa

“Espero dut grafenoaren aplikazioak merkatuan egotea gizarteak interesa galdu aurretik”

Material bidimentsionalen aroa iritsi da teknologian. Grafenoa izan zen aurkitzen lehenengoa, eta zenbat aplikazio harrigarri irudikatuko ote zituzten zientzialariek eta ingeniariek orduz geroztik! Amets horien guztien euskarri da Graphenea, Donostian, eta hango zuzendari zientifiko Amaia Zurutuzarekin bildu gara.

Erreportajeak

1918ko pandemia: ehun urteko itzala, lausoagoa gaur

Duela 13 urte, ikertzaile-talde batek Influenzavirus bat berpiztu zuen: 1918ko gripe-pandemia eragin zuena. Batzuek bioterrorismoaren mamua haizatu zuten arren, helburua guztiz zientifikoa zen, noski: birusaren ahalmen hilgarriaren sekretua argitu nahi zuten, berriro halakoren bat gertatzea eragozteko. Izan ere, 1918ko gripe-pandemia inoizko hilgarriena izan zen, Erdi Aroko Izurri Beltza baino hilgarriagoa.

Lekukoak

Jon Zarate Sesma: “Zientziarako grina kutsatu zigun irakasleak eragin handia izan du nigan”

"Medikamentuen garapenean nabil lanean, eta niri gustatuko litzaidake bestelako politika batzuk edukitzea, batez ere, botikak erosi ezin dituzten edo eskuragarri ez dituzten milioika pertsona horiekiko. Horrek iraultza edo aldaketa handia eskatzen die boterea duten (dugun) herrialdeei, eta, bidean, iraultza txikiagoak egin daitezke"

Istorioak

Karl von Frisch erleekin dantzan

Gutun hura ikusi orduko, susmo txarra hartu zion. “...alde egitera behartzen zaitugu, ez baitituzu irakasle izateko baldintzak betetzen”. Lehenago ere ohartarazpenak jasoa zen, bere laborategian judu gehiegi hartzen zituelako. Eta hara non aurkitu zuten amona judua zuela jatorriz. Oraingoan, ez zuen ihesbiderik ikusten. Baina, azkenean, erleek salbatuko zuten.

Analisiak

Ikerketa eta berrikuntza arduratsua

Zientzia Irekiaren eta RRIaren inguruko jardunaldiak antolatu ditu Elhuyarrek udazken honetan. Hainbat arloko adituak elkartu dira zientzia ulertzeko modu honetan aurrera egiteko beharrezkoak diren urratsak identifikatzeko asmoz. Han izandako bi ikertzaileren hausnarketak jaso ditugu: Andoni Eizagirre eta Rosina Malagrida.

Mundu digitala

Ada Lovelace, ordenagailuen eta adimen artifizialaren aitzindari

Ordenagailuen eta adimen artifizialaren garapena II. Mundu Gerraren inguruan hasi zen, Alan Turingenen eta beste batzuen eskutik. Alabaina, ehun urte lehenago, konputagailuen, programazioaren eta adimen artifizialaren lehen harriak jarri zituzten Charles Babbagek eta Ada Lovelacek.

Gai librean

Fosil kosmikoak

Unibertsoa misterioz beteriko gunea da, eta, agian, horregatik liluratzen gaitu hainbeste. Mendeetan sakontasun eta ekinbide handienez aztertu izan den arren, oraindik bada fisikarion galdera eta buruhauste garrantzitsuenetariko batzuen sortzaile. Unibertsoaren korapilorik garrantzitsuenak aurkeztuko ditugu.

Gai librean

Zenbakien hizkuntza

Zientziak eta letrak. Zenbakiak eta hitzak. Bi mundu bereizi balira bezala aurkeztu izan zaizkigu ia beti. Elkarrekin dantza egin nahi ez duten izaki isolatu gisa. Hala eta guztiz ere, gure garunek badakite bai zenbakiak bai hitzak behar bezala lotzen. Zenbakiak eta hitzak darabiltzagu unibertsoa ulertzeko, haren misterioak bizitzeko, gizakion sentimendu eta nahiak adierazteko.

Gai librean

Konposite magnetoelektrikoetan oinarritutako energia-metagailu berriak

Gaur egungo gizarteak eskatzen du energia-kontsumo baxuko dispositibo gero eta txikiago eta erabilgarriagoak erabiltzea, eta konposite magnetoelektrikoak erabil daitezke kontsumo baxuko sistema berriak elikatzeko.

Ikusmiran

Basabizitzaren urrea agerian

Atarikoa

Euskal kazetaritzaren 10 mugarri

2018/11/30

Rikardo Arregi Kazetaritza Sariek 30 urte bete dituzte aurten, eta zerbait oso berezia egin nahi izan dute antolatzaileek: euskal kazetaritzan mugarri izan diren 10 proiektu komunikatibo izendatu dituzte. Albiste ezin pozgarriagoa izan da guretzat Elhuyar ...

Albisteak

Asteroide batean bi ibilgailu jarri ditu Japoniako espazio-agentziak

2018/09/25

Irailaren 21ean, JAXA Japoniako espazio-agentziaren Hayabusa2 espazio-ontziak MINERVA-II1 ibilgailu-parea askatu zuen, Ryugu asteroidetik 55 metrora. Hasieran haien seinalea galdu bazuten ...

Irakurketaren funtsezko garun-egiturak eta funtzioak argitu dituzte

2018/09/26

Neurozientzialariek lehendik ezagutzen zuten irakurketarekin lotutako eremu nagusia, informazioa sartzeko erabiltzen dena, baina ez zegoen garbi haren egitura eta funtzionamendua ...

Mitosiaren proteinen atlas dinamikoa argitaratu dute

2018/09/11

Zelula banatzeko prozesuan parte hartzen duten proteinen lehen atlas dinamikoa osatu dute. Biologia Molekularreko Europako Laborategian egin dute, eta ikertzaile ...

Dickinsonia animalia zaharrenetakoa dela baieztatu dute

2018/09/20

Zientzialariek orain arte ez dute garbi izan zer eratako biziduna zen Dickinsonia. Ediacara periodoko fosil obalatu batzuei deitzen zaie horrela ...

Sandalo-lurrinak ilea haztea eragiten du

2018/09/18

Usaimen-errezeptore batek ilearen hazkuntza erregulatzen duela aurkitu dute. Laborategian giza buru-azalarekin egindako esperimentuetan, ikusi dute sandalo-lurrinak ilea haztea eragiten duela ...

Sardiniarrak genetikoki populazio bereizia direla berretsi dute

2018/09/19

Sardiniarrek eta euskaldunek jatorri neolitiko aurre-indoeuroparra partekatzen dutela iradokitzen du Nature Genetics aldizkariak argitaratutako ikerketa batek. Europako populazioaren inguruko hipotesi ...

Allisonek eta Honjok jasoko dute Medikuntzako Nobela, minbiziari aurre egiteko kontrol-postuaren immunoterapiari bidea irekitzeagatik

2018/10/01

James P. Allison eta Tasuku Honjo ikertzaileek jasoko dute Fisiologia edo Medikuntzako Nobel saria, minbizia tratatzeko bide berri bat aurkitzeagatik. Nobel Sarien erakundeak nabarmendu duenez, garatu duten metodoa iraultzailea da, immunologia-sistemak berak minbizi-zelulei aurre egiteko erabiltzen duen sistema baliatzen baitu, minbizi-zelulak zuzenean suntsitzen saiatu beharrean.

Fisikako Nobel saria, laserraren fisikan ekarpen iraultzaileak egin zituztenentzat

2018/10/02

Arthur Ashkin, Gerard Mourou eta Donna Strickland ikertzaileek jasoko dute 2018ko Fisikako Nobel saria, “laserraren fisikan egindako ekarpen iraultzaileengatik”. Nobel ...

2018ko Kimikako Nobel saria, proteinen eboluzioaren ahalmena hobetu dutenentzat

2018/10/03

Kimikako Nobel saria Frances Arnold-ek, George Smith-ek eta Gregory Winter-ek jasoko dute aurtengoan; lehenengoak entzimen eboluzio gidatua garatzeagatik, eta beste biek farmakoak sortzeko fago erakusleen teknika (phage display) garatzeagatik. Nobel Fundazioaren esanetan, saritutako ikertzaileek “eboluzioaren kontrola hartu dute, eta haren printzipio berak erabilita gizateriaren arazo asko ebazten dituzten proteinak garatu dituzte".

Klimak eragin apala izan zuen eremu kantauriarrean, azken neandertalen eta lehen sapiensen garaian

2018/10/04

Neandertalen galera azaltzeko faktoreen artean, askotan aipatzen da klima. Izan ere, Erdi eta Goi Paleolitoan, Homo sapiens espeziea Europan hedatzearekin ...

Jaio aurretik CRISPR erabilita, gaixotasun genetiko bat garatzea eragotzi dute saguetan

2018/10/08

Gizakietan jaio aurretik geneak editatzea debekatuta badago ere, saguekin saiakera ugari egiten ari dira zientzialariak, eta, lehenengo aldiz, jaio aurretik ...

Epaileek karbonoaren isuriak % 25 murriztera behartu dute Herbehereetako Gobernua

2018/10/10

Epaitegiek behartu egin dute Herbehereetako Gobernua 2020rako CO_2-aren isuriak % 25 murriztera. Urgenda Fundazioak eta 900 herritarrek auzia jarri ...

Sexu bereko saguetatik kumeak sortu dituzte

2018/10/16

Lehenengo aldiz, eta ugalketa sexualaren arauak hautsita, sexu bereko bi gurasoren kumeak sortzea lortu dute, saguetan. Ingeniaritza genetikoa erabili behar ...

Gero eta ikerketa gehiagok erakusten du herpes birusa alzheimerraren arrisku-faktorea dela

2018/10/24

Azken urteotan, hainbat ikerketak frogatu dute badagoela erlazioa herpes birusaren eta alzheimerraren artean. Alabaina, hain birus ohikoa denez (ezpainetako herpesa ...

Elhuyar aldizkaria, euskarazko kazetaritzaren 10 mugarrietako bat, Rikardo Arregi Kazetaritza Sarietan

2018/10/29

Berezia izan da Rikardo Arregi Kazetaritza Sarien aurtengo ekitaldia. Hain zuzen, 30 urte egin ditu, eta, urtemuga ospatzeko, euskarazko kazetaritzan mugarri izan diren hamar proiektu komunikatibo saritzea erabaki du. Hamar horietako bat izan da Elhuyar aldizkaria. Aitziber Agirre Ruiz de Arkaute zuzendariaren esanean, “ohore bat” izan da Elhuyar aldizkaria hautatu izana, Anaitasuna aldizkaria, Zeruko Argia/Argia, Ttipi-Ttapa, EHUko Kazetaritza Fakultatea, EITB taldea, Euskal Irratiak, Euskaldunon Egunkaria/Berria, Eibar.org ataria eta Goienarekin batera.