335 2019k2019 iraila

Nerabezaroaren zientzia

Elkarrizketak

Arantza Aranburu Artano: Geologiako irakasle eta ikertzailea EHUn

“Txiripa hutsez gaude gizakiok Lurrean, ez gaitezen engaina”

Kobazuloz kobazulo dabil Arantza Aranburu Artano geologoa azken 25 urteotan. Euskal Herriko paisaiaren bilakaera geologikoa aztertzeko aztarnak bilatzen ditu sedimentu horietan. Atapuercan eta Euskal Herriko karstetan makina bat ordu pasatu baditu ere, denetarako indarra du Aranburuk: Lurraren bidea dokumentala ere gidatu eta aurkeztu du, beste geologo batzuekin batera, mendiek zer xuxurlatzen diguten entzuten ikas dezagun.

Erreportajeak

Laserrak ezagutzaren mugak argitzen

1960an Theodor Maimanek laserra asmatu zuenean, ez zuen ezertarako balio. Orain, edonon daude. Sortu dira laser-mota berriak ere; ulertzeko ere zaila den denbora-tarte labur batean potentzia ikaragarriak hartzeko gai dira, izar baten bihotzean gertatzen denera hurbiltzeraino. Zertarako balioko duten, adituek badute ideiaren bat, baina, neurri bateraino soilik.

Lekukoak

miren-bego-urrutia-barandika-harrigarriena-da-ikus

Miren Bego Urrutia Barandika: Fisiologiako doktorea

“Harrigarriena da ikustea jakintza irla baten modukoa dela”

Miren Bego Urrutia Barandika (Gernika, 1966) Fisiologiako doktorea da, eta 1998an hasi zen irakasle-lanetan EHUn, Biologiako ikasleei Animalien Fisiologiaren arloko ikasgaiak irakasten. Ikertzailea ere bada, eta, iaztik, Ikerketa Gizartera Zabaltzeko Zuzendaritzako arduraduna. Lanez gainezka dabilen arren, berehala eman dio baiezkoa elkarrizketa-eskeari.

Analisiak

Krisialdi sozioekologikoaren ebidentziak

Hazkunde ekonomikoaren dogma albo batera utzi behar dela dio IPBESen txostenak, sistema ekonomiko jasangarri bat izan behar dugula helburu. Baina zein dira krisialdi sozioekologiko horren azpian dauden arrazoi sozioekonomikoak? Zer politika jarri beharko lirateke abian? Eta, agian garrantzitsuena, nola egiten da hori? Galdera horiei erantzuteko eskatu diegu Unai Pascual Garcia de Azilu ekonomialariari eta Noelia Zafra Calvo ingurumen-zientzialariari.

Istorioak

Nettie Stevens: Kromosomak eta sexua

Ikerketan ibilbide laburra izan bazuen ere, 41 artikulu argitaratzera iritsi zen Stevens. Eta ekarpen zientifikoaz gain, bestelako ekarpen bat ere egin zuen. Stevensen artikuluetan ikertzaile emakumezkoen aipamenak garai hartan ohikoa zena baino askoz ere gehiago dira. Stevensek argi utzi nahi izan zuen emakume ikertzaile gehiago zeudela, eta lan handia egiten ari zirela.

Mundu digitala

Auzolan digitala euskararen alde

Gure bizitzetan, gero eta txertatuago daude hizkuntza- eta hizketa-teknologiak baliatzen dituzten tresnak eta zerbitzuak. Teknologia horiek garatzeko, baliabideak behar dira, baina ez bakarrik ekonomikoak; bereziki, sistemak entrenatzeko hizkuntza-baliabideak dira guztiz-guztiz beharrezko: audio-grabazioak, elkarrizketen adibideak, itzulpenak... Beste hizkuntza hedatuago batzuetan baino urriagoak dira euskaran, eta, horregatik, berriki abiatutako ekimen batzuek erakusten duten bezala, baliabideok sortzeko, crowdsourcing-era jotzen ari gara azkenaldian.

Gai librean

“Zer dago afaltzeko?” Izurriak saguzarren menuan

Mundu mailako gainpopulazioaren ondorioz, datozen hamarkadetan erronka handia izango da gizakien elikatze-beharrak asetzea. Hori nahiko ez, eta krisi-egoera hori areagotu besterik ez dute egiten izurriek, urteko nekazaritza-produkzioa hein handi batean suntsitzen baitute. Zorionez, badira gure artean izurri askorentzat “mehatxu” diren intsektuzale amorratuak, saguzarrak alegia.

Gai librean

14.600 urteko ogia nekazaritzaren aitzindari?

Ogiaren sorrera, bilakaera eta hedapena isilean ezkutatu du historiak, orain arte. Aztarnategietan, begi-bistan geratzen diren tamaina handiko aztarnek jaso dute arreta gehien, hala nola harriek, hezurrek eta zeramikak. Arrasto txikiagoak, adibidez, landare-aztarnak (ikatzak, haziak, etab.), oharkabean pasatu dira maiz. Zer esanik ez, elikagai-arrastoak. Nork pentsatuko zuen horiek ere aurkitu zitezkeela!

Gai librean

Zientziaren argitalpen-sistema eta aldizkari predatzaileak

Zientziaren nazioarteko argitalpen-sistema konplexua izateaz gain, negozio biribila ere bada argitaletxe askorentzat. Ospe handiko aldizkarien harpidetza-prezioak neurriz kanpokoak dira, eta aldizkari predatzaileak aurkitu ditzakegu nonahi, argitaratzeko premia duten biktimen zain. Nola bihurtu dira aldizkari zientifikoak horrelako negozio paregabea?

Gai librean

Wifi-radarra: nola hauteman gizakiaren presentzia

Wifi-komunikazio baten transmisorearen eta hargailuaren artean pertsona bat mugitzen denean, wifi-seinalearen maila alda daiteke. Batez ere, oztopo bat delako irrati-uhinen hedapenean pertsona bat egotea, eta, ondorioz, aldaketak eragin ditzake hari gabeko komunikazio-kanalean. Hau da, izpi berri bakoitzak potentzia-aldaketak sor ditzake jasotzen den seinalean. Beraz, jasotzen den seinale-mailaren gorabeherak aztertuko bagenitu, jakin ahal izango genuke bideratzaile baten inguruan zer gertatzen den. Besteak beste, zenbat lagun dagoen ingurune horretan.

Ikusmiran

Astrofisikari bat itsaspean

Itziar Aretxaga Méndez astrofisikariak mila galaxia inguru aurkitu ditu, eta ia beste hainbeste aldiz murgildu da itsaspean.

Atarikoa

Gazte gara, gazte

2019/09/01

Nerabezaroa da gizakion bizitzan gertatzen den trantsiziorik garrantzitsuenetakoa: aldaketa fisiologiko, kognitibo, sexual, sozial zein emozional ikaragarrien erdian bilakatzen dira gazteak heldu. Helduok, ordea, batzuetan ez dugu gaitasunik prozesu horri laguntzeko, arazoak ikusteko joera baitugu giza ...