338 2020ko ekaina

Industria kimikoa jasangarritasunarekin zorretan

Erreportajeak

Arrisku nuklearra etorkizun urrunean

Hondakin erradioaktiboak ehunka milaka urtetan izango dira arriskutsuak bizidunentzat. Arduradunek ez dakite nola biltegiratu hondakinak, modu seguruan eta hain epe luzerako. Bada beste kezka bat, gainera: nola ohartarazi etorkizuneko belaunaldiei biltegi horien arriskuaz, hemendik ehun mila urtera ulertzeko moduan?

Analisiak

Mikroplastikoak eta osasuna

Egunero 22.000 tona plastiko botatzen dugu itsasora, degradatuz eta mikroplastiko bihurtuz doazenak. Arropa sintetikoa garbigailuan sartzen dugun bakoitzean ere, urak milioika mikroplastiko eramaten ditu berekin, hoditerian zehar bidaiatu, eta ibai, itsaso, lur eta atmosferan barreiatzen direnak. Hiru aditu gonbidatu ditugu plastikoez eta haien arazoez hausnartzera.

Elkarrizketak

Ana Zubiaga Elordieta: Genetikako katedraduna

“Batzuetan frenoa jarri beharko genioke zientzialarion jakin-nahikeriari”

Bere ezagutza handia umiltasun-printza batez bustitzen duen zientzialaria da Ana Zubiaga. 2020ko Elhuyar Merezimendu Saria jaso du, genetikaz dakien guztia gizarteratzen daramalako bizitza osoa. Genetikak sortzen dizkion kezkak eta ametsak eskaini dizkigu.

Istorioak

Percival Lowell: kanalak Marten

Lowell zoratzen zegoen. Azkenean, hilabeteetako etsipenaren ondoren, teleskopioan begia jarrita orduak eta orduak eman ondoren, lortu zuten ikusi nahi zutena ikustea: Marteren gainazala kanal erraldoiez betea zegoen. Eta Lowellek oso argi zuen: kanal haiek ez ziren berez sortuak.

Lekukoak

fernando-p-cossio-mora-zientzialariok-oso-baikorra

Fernando P. Cossío Mora: Ikerbasqueko zuzendari zientifikoa. Kimikaria

“Zientzialariok oso baikorrak gara, pentsatzen baitugu erantzunak aurkitzea posiblea dela beti”

Fernando Cossío Kimika Organikoko katedraduna da. EHUko Kimika Bioorganikoaren eta Modelizazio Molekularraren ikerketa-taldearen burua da, eta Ikerbasqueko zuzendari zientifikoa ere bada. Ikerbasquen dituen ardurek laborategitik aterarazten duten arren, nabarmena da barreneraino sartua duela kimikari-sena.

Mundu digitala

Aditu.eus, hizketa ezagutzeko euskarazko zerbitzua

Hizketa da jendea elkarrekin komunikatzeko bitarteko naturalena, baina pertsonok ordenagailuekin komunikatzeko erabili izan dugun bidea idatzizkoa da, ordenagailuak ez zirelako gai giza-hizketa ulertzeko. Sare neuronal sakonen teknologiari esker, Elhuyarrek sare neuronaletan oinarritutako hizketa-ezagutzako elebiduna argitaratu du: Aditu.eus.

Ekinean

Oier Lakuntza Irigoien: Kimika kuantikoan ikertzailea

"Jakin-mina izan nuen kimika ikasteko akuilua"

2014ko abenduan, "Ekinean" atala sortu zuen Elhuyar aldizkariak, emakume ikertzaile gazteen ahotsak erdigunera ekartzeko asmoarekin. Orain, ikuspegi barneratzailean sakontzeko asmoz, zientzia-sisteman ezkutuan dauden beste batzuei ere zabaltzea erabaki dugu. Oier Lakuntza da lehen adibidea.

Gai librean

Io eta argiaren abiadura

The Expanse zientzia-fikziozko telesailean, Marteren eta Lurraren indarrek talka egiten dutenean Jupiterren Io satelitearen gainean, minutu batzuk behar dituzte Lurrean, gertatzen ari dena jarraitu eta aginduak emateko. Argiak joan-etorria egiteko behar duen denbora dela eta, zaila da guda bera gidatzea. Bitxia bada ere, Io eta argiaren abiadura zuzenki loturik daude Zientziaren Historian.

Gai librean

Polimero birziklatu aurreratuen garapena: plastiko-hondakinei bizitza berri bat emanez

Aurten, 100 urte bete dira Hermann Staudingerrek polimeroen zientziari hasiera eman zionetik. Urtemuga betetzen den honetan, erronka handi bati egin behar diote aurre polimeroek: material horiek erabiltzeak eragiten duen hondakin-kantitate handia. Erronka gainditzeko, birziklatzeko modu berriak ikertu behar ditugu zientzialariok.

Atarikoa

Fosil plastikoak

2020/06/01

Martin Etxauri Sainz de Murieta artistak zenbait galdera proposatzen dizkio gizarteari Elhuyar aldizkariaren ekaineko zenbakian. Iazko CAF-Elhuyar sorkutza-bekaren emaitza da aldizkarian azalean ikusten den plastikozko enbor-azal bizia, Fossil Plastics-Alegiazko enborrak izenaz gogoetara eramaten gaituena: “Hartuko ...

Albisteak

Mikroplastikoek eragin hilgarriak dituzte zapaburuetan eta ibaietako ornogabeetan

2020/03/09

Gero eta gehiago ari da handitzen mikroplastikoek eragindako kutsaduraren inguruko kezka, eta EHUko Stream Ecology ikerketa-taldeak emaitza esanguratsuak lortu ditu horren inguruan: anfibioen eta ibaietako ornogabeen larbentzat eragin kaltegarriak dituzte mikroplastikoek. Batzuetan, hilgarriak. Eta ekosistemen funtzionamenduan ere eragiten dutela ikusi dute; esaterako, materia organikoaren deskonposaketa eragozten dute. Environmental pollution eta Chemosphere aldizkarietan argitaratu dituzte emaitzak.