334 2019k2019 ekaina

Biomasaren banaketa Lurrean

Erreportajeak

Loa, atsedena baino askoz gehiago

Loak ez balu funtzio guztiz ezinbesteko bat izango, eboluzioaren akatsik handienetako bat litzatekeela esan zuen 1978an Allan Rechtschaffen loaren ikertzaile aitzindariak. Ez da eboluzioaren akatsa, jakina. Azken urteetako ikerketei esker, gero eta argiago dugu ez ditugula alferrik pasatzen lo ia 30 urte.

Elkarrizketak

Joseba Rios Garaizar: Arkeologoa

“Espeziearen definizioren arabera, ezin dugu esan neandertalak eta sapiensak espezie desberdinak direnik”

Joseba Rios eta Ana Galarragaren arteko solasaldi mamitsua.

Analisiak

Zientziaren gehiegizko espektatibak

Zientziak eta teknologiak gehiegizko espektatibak sor ditzakete, ikusgarritasuna eman nahian ez badira egoki komunikatzen. Bi alor ekarri ditugu, edizio genetikoan erabiltzen den CRISPR teknika eta krisi klimatikoa konpontzeko teknogiena, eta horretan aditu diren Ana Agirre eta Alberto Ansuategiren iritziak jaso ditugu.

Lekukoak

Arturo Muga Villate: “Iraultza teknologikoa badugu. Orain, iraultza zientifikoa behar dugu”

EHUko Garapen Zientifikoaren eta Transferentziaren arloko errektoreordeari elkarrizketa, Zientzia eta Teknologia Fakultatearen 50. urteurrenean.

Istorioak

Clair Patterson berunaren kontra borrokan

Harrigarria zen. Kosta zitzaion ulertzea non zegoen arazoa: dena zegoen berunez beteta. Beruna laborategiko tresnetan, beruna iturriko urean, beruna paretetan, hautsean, arropetan, baita bere ilean eta azalean ere. Beruna, alde guztietan.

Mundu digitala

Elhuyarren hizketa-teknologiak inklusioaren zerbitzura

Teknologiak asko lagundu dezake dibertsitate funtzionala duten pertsonen inklusioan, eta esan daiteke hizketa-teknologiak bereziki baliagarriak izan daitezkeela. Esaterako, Elhuyarren garatzen ari diren hainbat teknologia.

Gai librean

CAF-Elhuyar 2019: Dysonen esferen bila

Bakarrik al gaude unibertsoan? 70eko hamarkadatik, galaxiarteko komunikazioak bilatzen saiatu da SETI proiektu estatubatuarra, arrakastarik gabe. Baina, ondo bilatzen ari gara? Ba al dakigu zer bilatu behar dugun? Galdera horiei erantzuten lagunduko du CAF-Elhuyar sarien aurtengo irabazleak.

Gai librean

CAF-Elhuyar 2019: Zelulak online daude

Gizakion portaera zelulek duten jokaeraren antzekoa da. Hain zuzen ere, zelulen biologiaren mundua urruna eta ulergaitza iruditzen bazaigu ere, hori ulertzeko gure gizarteari erreparatu besterik ez dugu egin behar.

Gai librean

CAF-Elhuyar 2019: Esnea ekoizteko, bertako ala kanpoko proteina erabili?

Proteinen iturriak esnearen eta gaztaren ekoizpenean eta kalitatean du eragina. Horri buruzko artikuluak irabazi du CAF-Elhuyar sarietako Neiker Sari berezia.

Atarikoa

Biosferaren zirrikituetara begira

2019/06/01

Modu asko dago ikusteko nola ari garen aldatzen planeta. Lurreko biomasaren azken kalkulutik abiatu gara gu, biosferaren zirrikitu guztietara begira; bestela nekez hautemango genituzkeen xehetasunak azaleratu ditu kalkuluak, datu benetan esanguratsuak. Eskarmentu handiko hiru ikertzailek ...

Albisteak

Opioideen krisiari aurre egiteko neurri berriak iragarri ditu FDAk

2019/03/04

Opioideen krisia AEBek izan duten “osasun-hondamendirik handienetako eta konplexuenetako bat” dela adierazi du AEBetako Elikagaien eta Sendagaien Administrazioak (FDA), kaleratu ...

Hezur-muineko transplantea eginez hiesa senda daitekeela berretsi dute

2019/03/05

Bigarren aldiz, hiesa zuen paziente bat sendatzea lortu dute. Hezur-muineko transplantea egin zioten, Hodgkinsen linfoma ere bazuelako eta bizirauteko beharrezkoa ...

Edizio genetiko heredagarriak klinikan ez erabiltzeko nazioarteko akordio bat eskatu dute adituek

2019/03/13

Edizio genetiko heredagarriak klinikan ez erabiltzeko akordioa eskatu dute zazpi herrialdetako adituek. Sinatzaileen artean daude CRISPR edizio-teknika garatu zuten Emmanuelle ...

Iberiar penintsulako azken 8.000 urteetako historia genetikoa argitaratu da

2019/03/14

Science aldizkariak Iberiar penintsulako azken 8.000 urteetako historia genetikoa azaltzen duen lana argitaratu berri du. Hainbat aztarnategitan bildutako 271 iberiarren DNA aztertu dute, eta zehaztu dute zer-nolakoa izan zen urte haietako migrazioek eragindako fluxu genetikoa. Erdialdeko Europatik penintsulara etorritako migrazioen eragina oso handia izan zela argitu dute; ia gizonezkoen populazio osoa ordezkatzerainokoa. Eta agerian jarri dute euskaldunok penintsulako beste populazioekin ditugun desberdintasun genetikoak azken 2.000 urtekoak besterik ez direla.

Karen Uhlenbeck matematikariak jaso du 2019ko Abel Saria

2019/03/20

Karen Uhlenbeck matematikari estatubatuarrak "ekuazio diferentzial partzial geometrikoetan egindako ikerketak" saritu ditu 2019ko Abel Sariak; hala nola, gaugeren teorian eta ...

Atleta emakumezkoen testosterona-maila mugatzeak ez du oinarri zientifikorik

2019/03/21

Emakumezkoen lehiaketetan parte hartzeko testosterona-maila mugatzea erabaki zuen iaz Atletismoko Federazioen Nazioarteko Elkarteak (IAAF). Arauaren arabera, gehienez ere 5 nmol ...

Zientzian genero-berdintasuna lortzeko zailtasunak identifikatu dituzte

2019/04/01

Zergatik irauten du emakume eta gizon zientzialarien arteko aldeak, eragileak ondo ikertuta eta dokumentatuta badaude, eta gaitsespen zabala badute? Galdera ...

Eugene Chulkov fisikariak jasoko du Euskadi Ikerkuntza saria

2019/04/05

Eugene Chulkov fisikari errusiarrak jasoko du 2018ko Euskadi Ikerkuntza saria, Eusko Jaurlaritzak jakitera eman duenez. EHUko Materialen Fisika Saileko katedraduna ...

Migrainarekin lotutako proteina batek emeei soilik eragiten die saguetan

2019/04/09

Migrainarekin lotutako proteina batek sagu emeei mina eragiten die, baina arrei ez, Texasko Unibertsitatean egin duten ikerketa baten arabera. Horrek ...

Espazioan egoteak gugan sortzen duen eragina ikertu dute bikiekin

2019/04/11

NASAk gidatutako ikerketa batean, argitu dute zer arazo eragin ditzakeen gizakiongan espazioan denbora luzez egoteak. Biki astronautak erabili dituzte horretarako ...

Zulo beltz baten lehen irudia erakutsi du EHT teleskopioak

2019/04/10

Nola atera argazki bat, definizioz hautemanezina denari? Hau da zulo beltzaren definizioa, Elhuyar ZTH Hiztegi Berrian: bertatik ez materiari ez argiari irteten ez uzteko adinako eremu grabitatorioa sortzen duen gorputza. Horren arabera, ezin zaio argazkirik atera. Alabaina, zulo beltz baten irudia erakutsi du, lehen aldiz, EHT (event horizon edo gertaeren muga) teleskopioko lantaldeak; M87 galaxiaren zulo beltza, hain zuzen.