342 2021ko ekaina
Erreportajeak
Zuhaitz lepatuak, ontzigintzatik jasangarritasunera
Euskal Herriko baso-paisaia tradizionalaren ezinbesteko osagai dira zuhaitz lepatuak edo zuhaitz motzak. Balio kultural eta historikoa izateaz gain, XIII. mendetik —eta ia 600 urtez— garatzen eta fintzen joan zen baso-kudeaketa jasangarri baten lekuko ere badira.
Elkarrizketak
“Euskaldunontzat guztiz estrategikoa da elebitasuna zientifikoki ulertzea”
Batzuek diote hizkuntzarako gaitasunak gizatasunaren esentzia bera erakusten digula. Baina zientziak erakutsi du aurreiritziak eta ezjakintasuna daudela egiatzat jo izan diren sinesmen askoren atzean. Horren lekuko, Itziar Laka Mugarzaren hausnarketak.
Erreportajeak
COVID-19aren jatorriaz, saguzarrez harago
COVID-19ak jomugan jarri ditu saguzarrak. Alabaina, Joxerra Aihartza Azurtza zoologoaren iritziz, gaitzaren benetako sorrera ez dago saguzarretan, baizik eta basabizitzaren eta gure arteko elkarrekintzaren desorekan. Elisa Pérez Ramírez albaitari birologoak ere garbi du izurrien aurkako txertorik onena ingurumena zaintzea dela.
Lekukoak
Jabier Agirre Lasarte: “Euskarak eduki dezala behar eta merezi duen lekua; horren lekuko izan nahiko nuke”
Elhuyar Fundazioaren patronatuak ematen duen Merezimendu Saria jaso du, pozik eta esker onez jaso du. Eta bere ibilbidean hizkuntzaren normalizazioan eta zientziaren dibulgazioan egindako lana gogora ekartzeko aukera eman dio.
Analisiak
Euskal Herriko basoen osasuna
Euskal kostaldean egiten ari diren eukalipto-landaketek kezka sortu dute. Inpaktu bortitza eragiten dute baso-ekosistemetan. Basogintza-eredua dago mahai gainean. Zein da Euskal Herriko basoen egoera? Erantzunak, Arturo Elosegi Irurtia eta Aitziber Sarobe Egigurenen eskutik.
Istorioak
John Harrison. Erloju bat, itsasoan ez galtzeko
Lisboatik bueltan, Ingalaterrara gerturatzen ari zirela, kapitainak esan zuen laster begien bistan izango zutela Start Point. “Ez, kapitaina, nire erlojuaren arabera, ez da Start Point izango, Lizard baizik”, erantzun zion Harrisonek. Pozik zegoen: bere erlojua ongi zebilen.
Mundu digitala
Apache Software Fundazioa, webaren garapenean giltzarri
Apache Software Fundazioa software libreko hainbat proiektu oso garrantzitsuren koordinazioaz eta garapenaz arduratzen da; informatikariontzat zein garatzaileontzat eta, bereziki, weba garatzeko beharrezko den softwarerako jarduten du fundazioak. Ezagutzeko modukoak dira egungo weba sortzeko giltzarri izan den oinarrizko teknologia libre askoren erantzule den erakunde hau eta haren proiektuak.
Ekinean
"Zientzia ez da neutrala: norbaitek egiten du, norbaitentzako"
Izaro Basurko Pérez de Arenazak unibersitateko ikerketa-lana eta gizarte-mugimenduetako ekintzailetza uztartzen ditu, klima-larrialdiaren arloan. Horra iristeko, zientziaren bidea hartu du, baina mapetan nabarmentzen ez ziren bidezidorrak bilatuz eta aurkituz.
Gai librean
Trantsizio energetikoaren erronka teknologikoak
Nazioarteko energia-kontsumoa 20.000 gigawattekoa da urtero, eta horietatik % 80k jatorri fosila du oraindik. Beraz, trantsizio energetikoa izango bada, erronka politiko eta sozialaz gain, erronka teknologiko handi bat ere badugu. Erronka teknologiko garrantzitsuenak identifikatzeko eskatu diegu BRTA Basque Research and Technology Allianceko ikertzaileei.
Gai librean
Alferrik saiatzen gara natura giltzapetzen. CAF-Elhuyar 2021 (dibulgazio orokorraren saria)
Eskolako laborategia bitxikerien kabinete bat da. Ikasleak, grinatsu, irakaslearen atzetik sigi-saga dabiltza, korridore batetik bestera, eskaileretatik gora eta aurrera, ate berde horretara heldu arte. Kartelean “Biologia eta Geologiako Laborategia” irakurtzen dute.
Gai librean
Polimero jasangarriak garatzea elikagaiak ontziratzeko. CAF-Elhuyar saria 2021 (tesia)
Nazio Batuen Erakundeak garapen jasangarrirako zenbait helburu argitaratu ditu. Haien artean daude gosea murriztea, elikagaien segurtasuna mantentzea eta elikadura hobetzea. Erronka horiei aurre egiteko hainbat aukera daude; horietariko bat da elikagaien biziraupena luzatzea ontziratze egokia erabiliz.
Ikusmiran
Urpeko munduak
Itxaropenaren argazkia da Underwater Photographer of the Year lehiaketaren irabazlea. Erakusten du ozeanoa nolakoa izan daitekeen aukera ematen diogunean: bizitzaz betea, bai azpitik, bai gainetik. Hori eta beste irudi ikusgarri batzuk bildu ditugu "Urpeko munduak" izenpean.
Gai librean
Betizua, Europako azken behi basatia, desagertzear? CAF-Elhuyar saria 2021 (Neiker Sari Berezia)
Betizua Euskal Herriko orografia malkartsura eta klimatologia hezera egokituta dagoen eta mendeetan zehar biziraun duen abelgorri-arraza da. Milaka urte dituen bertako behi-arraza da, baina, orain, desagertzeko arriskuan dago.
Atarikoa
Itsasotik mundu zabalera
Esan liteke Euskal Herriaren iragan teknologikoa, neurri handi batean, itsasoan loratu zela, ontzigintzarekin. Duela 500 urte gizakiek munduari lehenengo aldiz bira eman ziotenean, euskaldunen itsas teknologia izan zuten lagun. Ontzigintzak eta bidaia sonatu hark egindako ...
Albisteak
Zeliakia: glutenak RNAren metilazio-patroia aldatzen duela ikusi dute lehengo aldiz
Gaixotasun zeliakoa hobeto ulertzen lagundu dezakeen ikerketa bat argitaratu dute EHUko genetikariek. Orain arte, bazekiten glutenak immunitate-sistemaren ezohiko erantzuna eragiten ...
3D inprimaketa energia-bihurketarako eta metaketarako
Energia elektrikoa metatzeko eta energia-bihurketarako sistemak garatzeko 3D-inprimaketak zer aukera eman ditzakeen aztertu zuten Edurne Redondo Negretek eta kideek, Chemical ...
Nanorrobotak arrain-sarden moduan mugitzen dira organismoaren barruan
Oraindik ikerketa-fasean dauden arren, nanorrobotak medikuntzan oso erabilgarriak izango direla aurreikusten da. Nanometro bateko tamainako osagaiak dituzten makina ñimiñoak ...
Izarrarteko espazioan azukreak bilatzen ari dira EHUko ikertzaileak
Zientzialariek urte asko daramatzate izarrarteko espazioan interes biologikoko molekulak identifikatzen, molekula prebiotikoak aurkitu eta bizitzaren jatorria nola gertatu zen jakin ...
Herrialde aberatsetako kontsumoak baso tropikalak soiltzen ditu
Nazioarteko merkataritzak deforestazioan duen eragina neurtu dute Nature Ecology & Evolution aldizkarian argitaratu berri duten lan batean. Ondorioztatu dute herrialde aberatsetan ...
Landareetatik intsektuetara ere, geneen transferentzia naturala
Eboluzioan arrunta izan da geneak espezie batek besteari transferitzea. Milioika urtean, bakterio zein onddoek transferitutako geneak erabili dituzte animalia eta ...
Gorilek bular-kolpeen bidez informazio garrantzitsua komunikatzen dute
Gorilen bular-kolpeek banakoari buruzko informazio garrantzitsua komunikatzeko balio dutela ondorioztatu dute Scientifik Reports aldizkarian argitaratu duten ikerketa batean. Bular-kolpeen hotsak ...
Atapuercako sedimentuetatik neandertalen DNA eskuratu dute, fosilen beharrik gabe
Science aldizkariak Atapuercako ikerketa esanguratsu baten berri eman du: Estatuen Galerian neandertalen DNA eskuratzea lortu dute, fosilen batere beharrik gabe. Aztarnategiko lur-sedimentuak hartuta, hor azaltzen diren giza DNAren arrastoak sekuentziatu dituzte. Ikerketzaileen arabera, jada ez da behar fosilik antzinako giza espezieak identifikatzeko. Paleontologiarako erreminta oso ahaltsua izango dela aurreikusten du Asier Gómez Olivencia ikertzaileak, nahikoa fosil ez aurkitzeak baldintzatu baitu orain arte neandertalen eta beste giza espezieen historia filogenetikoa osatu ahal izatea.
Dinosauroek garraiatu ote zituzten jatorritik 1.600 kilometrotara aurkitutako harriak?
Wyomingen (AEB), Morrison aztarnategi jurasikoan, kuartzo gorrizko harri biribildu leun batzuk aurkitu zituzten, inguruko material sedimentarioaren artean erabat lekuz kanpo ...
Tumoreetako mutazio txikienak detektatzeko gai den metodoa aurkeztu dute
Geneetako mutazioak dira minbiziaren eragile nagusiak, baina ez edozein mutazio. Mutazio batzuk lerro germinalean heredatzen dira, jaiotzetik, eta mutazio somatikoak ...
Parkinsona duten pertsonetan garuneko zelulen atrofia gertatzen dela ikusi dute
EHUko ACHUCARRO Basque Center for Neuroscience zentroko Paula Ramos González ikertzailea Parkinsona aztertzen aritu da, eta ikusi du gaixotasunaren ...
Muoiak: fisikaren eredu estandarra, kolokan?
Fisikarien artean eztabaida sortu dute Fermilab-eko Muoi g-2 esperimentuaren emaitza berriek, zalantzan jarri baitute fisikaren eredu estandarra bera. Alegia, partikula subatomikoak sailkatzeko eta nola funtzionatzen duten ulertzeko teoria erlatibistiko kuantikoa.
Bateria organikoak diseinatu dituzte, metalik gabekoak
Litio-ioizko baterien garapenak ondorio zuzenak izan ditu teknologiaren merkatuan: nabarmen ugaritu dira gailu eramangarriak eta ibilgailu elektrikoak. Baina bateria horien ...
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
Hileko ikusienak
- NAVIER-STOKES: galderen zurrunbiloan harrapatuta
- COVID-19aren jatorriaz, saguzarrez harago
- Mundua handitu zuen bidaia
- “Euskaldunontzat guztiz estrategikoa da elebitasuna zientifikoki ulertzea”
- Txertatu behar al ditugu gure haurrak?
- Nerabezaroaren zientzia
- Gainazalen bidez ez; batez ere, aerosolen bidez transmititzen da SARS-CoV-2a
- Zuhaitz lepatuak, ontzigintzatik jasangarritasunera
- Desordena eta gizadiaren heriotza: sinonimoak ote?
- Euskal Herriko basoen osasuna
