337 2020ko martxoa

Itsasoari begira

Elkarrizketak

Eneko Axpe Iza: NASAko ikertzailea

“Sormenik gabe ezin zara zientzialari bikaina izan”

Eneko Axpe Iza (Barakaldo, 1986) euskarazko rapero ezagunenetako bat da Euskal Herrian, eta hemendik urruti, Silicon Valleyn, NASAko fisikaria. Artemis programaren barruan ari da lanean, gizakiak Ilargira eta Martera bidali nahi dituen programa estatubatuarrean.

Erreportajeak

Makinak norberaren ahotsaz hitz egin dezan

Komunikatzeko zailtasunak dituztenek argia ikusi zuten ahots-sintetizadoreak arruntak bihurtu zirenean. Baina ez da erraza ahots robotiko eta inpertsonal batekin identifikatzea: gerta liteke haurrek heldu-ahotsa erabili behar izatea, emakumeek gizon-ahotsa, edo hizkuntza gutxituetako hiztunek berea ez den hizkuntza. Norberaren ahotsaren bidez komunikatu ahal izatea da Aholaben xedea.

Analisiak

Garraio elektrikoa

Aurreikusten da hogei urte barru ibilgailu gehienak elektrikoak izango direla. Uste izatekoa da herriak eta hiriak atseginagoak bihurtuko direla, zarata eta kea gutxituko direlako. Energiaren ikuspegitik trantsizio energetikorako lagungarria izan daiteke, baina azpiegitura berriak eta hiriak egokitzea eskatuko ditu. Kasurik sinpleenean, karga-puntuak ugaritzea eta elektrizitate-ekoizpena nabarmen handitzea. Benetan jasangarriagoa al da garraio-mota hori?

Erreportajeak

Haragia jatearen eta klimaren arteko erlazioa aztergai

Berotze globalari galga jartzeko neurrien artean, haragia jateari uztea proposatu dute aditu batzuek, bereziki, hausnarkariena (txahalak, arkumeak, antxumeak…). Izan ere, digestioaren ondorioz, abere horiek metano asko askatzen dute atmosferara, eta metanoa da, hain zuzen, berotze-efektu handienetakoa duen gasetako bat. Hala ere, aditu guztiak ez datoz bat hausnarkariei egotzitako erantzukizunarekin.

Lekukoak

arantza-etxeberria-agiriano-filosofiak-zientziaren

Arantza Etxeberria Agiriano: Filosofoa

“Filosofiak zientziaren sare zabalaren parte izan behar duela uste dut”

Arantza Etxeberria Agiriano EHUko Logika eta Zientziaren Filosofia Saileko irakasle da. Besteak beste, gai hauek lantzen ditu: autonomia eta indibidualtasuna Biologian eta Medikuntzan, heriotzaren ikuspegi biologikoa, genero eta arrazaren sailkapenak zientzian eta gizartean…

Mundu digitala

Sareko publizitatearen eromena

Sarean erabiltzaile bakoitzari bere gustuen arabera pertsonalizatutako publizitatea erakuts dakioke: iragarleek aukera handiagoak dituzte iragarkia erosketa bihurtzeko, eta erabiltzaileek ez dute hain intrusibotzat jotzen publizitatea beren gustuekin bat doalako. Teorian bai, baina benetan hala da?

Istorioak

Eunice Foote, aitzindari laborategian eta feminismoan

Joseph Henry fisikariaren txanda zen. Pauso irmoz igo zen oholtzara. Ehunka zientzia-gizon zituen aurrean. Arnasa hartu, eta honela hasi zen: “Zientzia ez da ez inongo herrialdetakoa, ez inongo sexutakoa. Emakumeen esferak ez du soilik biltzen edertasuna eta erabilgarritasuna, egia ere biltzen du”.

Gai librean

Proteinak birziklatzea, osasuntsu egoteko giltza

Gaur egun, inor gutxik jarriko luke ezbaian hondakinak birziklatzea ezinbestekoa dela ingurumena babesteko. Nola biziko ginateke planeta hondakinez beteko bagenu? Hondakinak ez birziklatzeak hondamendia lekarke. Gauza bera gertatzen da zelula mailan: oso larria litzateke proteinak ez birziklatzea.

Gai librean

Titanioa, baterien barneko kuxin egonkortzailea

Bateria bat behin eta berriz kargatuta, haren kapazitatea txikitu egiten da, eta autonomia txikiagoa izaten dute bateria darabilten telefono mugikor, ordenagailu eramangarri nahiz ibilgailu elektrikoek. Baina arazo hori konpon dezake, hein batean, bateriaren katodoari titanio apur bat gehitzeak.

Gai librean

Jakin-minaren indarra

Zerk bultzatzen gaitu gure mundua esploratzera? Zergatik nahi du ukitu haurtxo batek inoiz ikusi ez duen baloi hori? Non aurkitu daiteke gure historiako bidaiari handienen motibazioa? Zergatik tematzen dira zientzialariak ezezaguna dena azaltzen? Jakin-mina da gure garuneko motorra martxan jartzen duen erregaia.

Ikusmiran

Mikroskopioaren argitan

“Mikroskopiari esker, izaki txikienetara eta gure mundua osatzen duten osagaietara hurbildu gaitezke, eta bestela oharkabean pasatzen diren bizitzako gauza txikiei beha diezaiekegu”, dio Teresa Kugler Nikon Small World lehiaketaren irabazleak.

Atarikoa

Itsasoa zaintzea helburu

2020/03/01

Gero eta gehiago dira itsasoaren egoera larriaz ohartarazten duten ahotsak: aurrekaririk gabeko egoera itzulezin baterantz doala adierazi du IPCC Klima Aldaketari Buruzko Gobernu Arteko Taldeak; ozeanoen osasunaren erabateko gainbehera saihesteko denborarik gabe geratzen ari garela ...

Albisteak

Giza kantek ezaugarri berdinak dituzte munduko kultura guztietan

2019/11/21

Aspaldiko eztabaida da musika unibertsala ote den. Kultura guztietan egiten da musika, eta hizkuntza unibertsala dela ere esan izan da. Alabaina, aditu ugarik ukatu egiten dute ideia hori; haien arabera, dibertsitate musikala handiegia da elementu komunen bat topatzeko kultura guzti-guztietan. Auzia argitzeko orain arte egin den ikerketarik osatuenean, ordea, ondorioztatu dute baietz, musikak badituela ezaugarri komunak kultura denetan.