2322007(e)ko ekaina
Gai nagusia
Metal astunak
Metal astunak ospe txarreko elementuak dira. Izan ere, arriskuarekin lotzen ditugu; arriskua osasunerako, eta arriskua ingurumenerako. Horregatik, gero eta baztertuago daude gure gizartean, nahiz eta historian zehar aplikazio ugari eta garrantzitsuak izan dituzten. Zenbaki berezi honetan, metal astunei buruz arituko gara, ezagunenei buruz (merkurioa, beruna eta kadmioa) eta metal astunekin identifikatzen ez ditugun beste askori buruz ere bai. Zer erabilera dituzten azaltzeaz gain, nola sortzen diren, Lurrean non topatzen ditugun, ingurumenean eta bizidunetan nolako eragina duten (eta zer funtzio dituzten)... kontatuko dugu. Eta, hasteko, lerro hauetan gutxietan dagoeneko hirutan erabilitako metal astun kontzeptua bera zalantzan jarriko dugu.
Albisteak
Landareen dibertsitatearen mapa orokorra
Bi biologo-talde elkartu dira (bata estatubatuarra eta bestea alemaniarra) landareen dibertsitatearen munduko banaketa ikertzeko. Landare-espezieen kontaketatik eta ingurumenari lotutako datuetatik …
Merkuriok metal likidozko nukleoa du
Merkurio planetaren eremu magnetikoa nukleo likidoak eragina dela jakin dute Lurretik egindako neurketa batzuen bidez. Orain arte zalantza zegoen Merkurioren …
Infusio bidez egindako trenen aurrealdeak
Polikea enpresa trenen aurrealdeak fabrikatzeko infusio bidezko teknologiaren ezarpena garatzen ari da, Gaiker-Ik4 zentro teknologikoarekin lankidetzan. Trenen aurrealdeko pieza horiek …
Sexuen dimorfismoak biodibertsitatea handitu
Espezie askotan, ohikoa izaten da arra eta emea morfologikoki desberdinak izatea: kolorea, tamaina... Sexu-dimorfismoa esaten zaio horri. Dimorfikoak dira, besteak …
Argiaz neuronak kontrolatu
Neurozientzien mundutik iraultza hitzaren oihartzuna iritsi da. Ikusteko dago benetako iraultza ekarriko duen, baina albiste honek erne jarri ditu adituak. …
Royal Society saria zoriontasunari buruzko liburu batentzat
Dibulgazio-liburuen esparruko saririk ospetsuena (lehen Aventis izenekoa; gaur egun Royal Society saria) Stumbling on Happiness liburuak eskuratu du aurten. Izenburuaren …
Nanolanpara, argia igortzen duen nanozuntza
Argi laranja igortzen duen nanozuntz bat aurkeztu berri dute Cornell Unibertsitatean. Nanozuntz oso mehea da, 200 nanometro lodi; funtsean, bonbilla …
Beste zirrikitu bat pribatutasunean
Mekanika kuantikoaz enkriptatua zegoen sarean sartzea lortu du hacker-talde batek, simulazio batean. Horrelakorik gertatzen den lehen aldia da, eta hackerrak …
Biki ia-ia berdinak
Amaren obulu bakarretik eta aitaren bi espermatozoidetatik sortutako bikiak aurkitu dituzte zientzialariek. Pentsatzen dute bi espermatozoidek obulu bera ernaldu zutela, …
Aerosorgailuak, hegaztien etsaiak
Aerosorgailuek mesede ukaezina egiten diote ingurumenari. Alde ilun bat ere badute, hala ere: hegazti asko hiltzen dituzte. Horren harira, aerosorgailuek …
Saguzarren maniobrak ikusgai
Hegaztiek eta saguzarrek ez dute modu berean hegan egiten. Hegoak astintzean egiten duten goranzko mugimendua, adibidez, ezberdina dute; hegaztiek lumak …
BTEK, Euskadiko Teknologiaren Interpretazio Zentroa, aurkeztu dute
Joan den maiatzean, BTEK proiektua aurkeztu zuten. Euskadiko lehenengo Teknologiaren Interpretazio Zentroa izango da BTEK, eta Bizkaiko Parke Teknologikoan irekiko …
Paleozuhaitzak berrietan
Azken bolada honetan, duela milioika urteko zuhaitz eta basoekin zerikusia duten bi berri jaso ditugu. Lehenengoak dio duela hirurehun eta …
Edo Newton, edo materia iluna
Newtonen bigarren legearen arabera, gorputz batek duen indarra gorputzaren masaren eta azelerazioaren biderkaduraren emaitza da. Lurrean behin eta berriz frogatu …
Mintzamenaren gunearen berrikuspena, XIX. mendeko bi garunengatik
Paul Broca mediku frantsesak mintzairan arazoak zituzten bi pazienteren garunak aztertu zituen XIX. mendean. Ikusi zuen gune frontalean, ezkerreko aldean, …
Martsupialio baten genoma sekuentziatu dute lehen aldiz
Monodelphis domestica Hego Amerikako zuhaitzetan bizi den zarigueia txiki bat da, eta, karraskari bat badirudi ere, martsupialioa da, koala eta …
1977an ez, 1797an
Gehienen ustean, 1977an detektatu zituzten lehen aldiz Uranoren eraztunak, ezkutatze-esperimentu batean. Alabaina, litekeena da William Herschell izatea eraztunak ikusi zituen …
Diruak Aral itsasoaren zati bat berreskuratu du
Nazio Batuek esan dutenez, Aral itsasoa lehortzea izan da gizakiak eragindako ingurumen-kalterik handiena. Itsasoa ez da erabat lehortu, baina itsaso …
Eguzkia hiru dimentsiotan
Lehenengo aldiz, Eguzkiaren hiru dimentsioko irudiak jaso dituzte. NASAren STEREO behatokiaren bidez ateratako argazkiak bateratuta eginak dira irudiak. Adituek esan …
Qubit-egitura, merkea eta erraza
Materialen Fisikaren EHUko Zentro Mistoko ikertzaile-talde batek ordenagailu kuantikoen informazio-unitatea (qubit) definitzeko eraztun-itxurako zenbait egitura berri proposatu ditu; proposamena ...
Loratzearen giltza, azkenean!
Lehen ere lau haizeetara zabaldutako albiste baten oihartzuna dirudi: loratzearen mekanismoaren giltza aurkitu dute, florigeno deitzen diotena. Termino horrekin izendatu …
Andeen garaiera azaltzeko teoria berri bat
Planetako tontorrik garaienak Himalaian daude, eta bi plaka tektonikoren talkaren ondorioz sortu ziren. Andeak, aldiz, plaka ozeaniko bat plaka kontinental …
Odol-talde guztiak unibertsal
Edozein odol-talde emaile unibertsal bihur daiteke, entzima batzuetan dago gakoa. Entzima horiek A, B eta AB odol-taldeetako globulu gorrietako antigenoak …
Otsoak klonatu dituztela, egiaztatuta
Seulgo Unibertsitatean klonazio bidez bi otsokume sortu zituztelako berria eman zuten 2007ko martxoan Cloning and Stem Cells aldizkariko artikulu batean. …
Kimika berri baterako bidea zabalik
Indar mekanikoa erreakzio kimikoak modu kontrolatuan aktibatzeko erabil daiteke. Orain arte, beroarekin, presioarekin, argiarekin nahiz elektrizitatearekin eragiten ziren erreakzio kimikoak. …
Saguak, erotzeko arriskutik salbu
Prioiek eragiten duten gaixotasunari (behietan behi eroen gaitza izenez ezagutzen den gaitzari) aurre egiteko bide bat aurkitu dute New Yorkeko …
Pulsarrak diruditen nano marroiak
Mexiko Berrian, VLA irrati-teleskopio batekin, fenomeno berri bat behatu dute: nano marroi batzuek, pulsarren antzera, irrati-pultsu indartsuak igortzen dituzte. Nano …
Aparraren eta burbuilen matematika
Aparra osatzen duten burbuilak handiagotu edo txikiagotu egingo diren iragartzeko bide matematiko bat aurkitu dute bi matematikari teorikok. Bi dimentsioko …
Grafenoarena da etorkizuna
Tresna elektronikoen industrian, osagai gero eta txikiagoak egiten dituzte, tresna txikiagoak eta, era berean, konplexuagoak egin ahal izateko. Osagai horiek …
Orain arte detektatutako supernobarik distiratsuena
NASAko astronomoek inoiz detektatutako supernobarik distiratsuena hauteman dute, X izpiko Chandra teleskopioaren eta lurreko teleskopio optikoen bidez. Supernobak SN2006gy izena …
Elhuyarren berriak
Kao-Sumendiko sekretua eta Fisika jostagarri
Elhuyar Fundazioak aisialdiko bi produktu kaleratu berri ditu gazteentzat. Punta-puntako abenturako bideo-jokoa da bat, eta guztion eskura dauden osagaiekin egin …
Jakintza hedatuz
Iraganaren berri
Dinosauroen, sugeen, dortoken eta krokodiloen aztarnak aurkitzeko, ez dago urrutira joan beharrik. Euskal Herrian bertan aztarnategi aski garrantzitsuak eta ornodun …
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
