2122005(e)ko iraila
Erreportajeak
Lurra, bizileku arriskutsua
Hondamendi bat gertatzen denean, eskuak burura eramaten ditugu: zer egin ote diogu naturari gurekin hain krudela izateko? Baina munduko populazioaren …
Akuikultura, etorkizuneko arrantza?
Akuikulturak hazkunde handia izan du azken urteotan. Jakina denez, populazioaren hazkundearekin batera, janari eta elikagaien ekoizpena ere gorantz doa. Hori …
Erlatibitatea, fisika azkartu zuen teoria berezia
Einstein izena entzunda, ile harroko zientzialari buruzuriaz gain, erlatibitatearen teoria etortzen zaigu burura gehienoi. Erlatibitatearen teoria berezia izan zen abiapuntua: …
Einsteinek argiarekin talka egin zuenekoa
Fisika kuantikoari maiz erantsi zaizkio zaila, ulertezina eta aspergarria izenondoak. Baina, segur aski, askok eta askok ez dute jakingo zer …
Eskerrik asko, Albert!
Albert Einsteinek ez omen zien aplikazio praktiko handirik ikusten bere teoriei. Baina, fisikan iraultza ekarri zuen bezala, teknologiari ere ikaragarrizko …
Zentzumenen zoramena
Granadako Unibertsitatean M.A. emakumearekin ari dira lanean. M.A.-k ez du gainerakoek bezala hautematen mundua. Harentzat, letrak eta zenbakiak koloredunak dira, …
Hidrogenoa nola gorde?
Guztiok autoa gasolinaz bete ordez hidrogenoz beteko dugun eguna ez omen dago hain urruti; dagoeneko badira hidrogenoz baliatzen diren auto …
Neptunoren indarra
Erregai fosilak oinarrian dituen sistema energetikoa da gurea. Ondorioz, epemuga du, erregai fosilen erreserbak amaitzen direnekoa, hain justu. Ikatza luzerako …
Antartikako itsas hondoa
Itsasoko eta itsas hondoetako bizidunen ezagutza mugatua du oraindik zientziak. Hain zuzen ere, ikertzaile-talde bat Antartikako biodibertsitatea ezagutzeko bigarren kanpaina …
Irene Joliot Curie
1897ko irailaren 12an jaio zen Irene Joliot Curie. Hark ere,
bere gurasoen gisara, aztarna garrantzitsua utzi zuen erradioaktibitatearen ikerketan. Hori …
Elkarrizketak
Ana Mª Cobo: Dirudienez, gaitza eragiten duen mutazioa hemen sortu zen
Bi emakume: Amets Saenz eta Ana Mª Cobo. Biak ikertzaileak eta genetikariak. Azken urte hauetan, gene baten mutazioak sortzen duen …
Albisteak
Mendiak uste zen baino azkarrago hazi ote ziren?
Geokronologia, matematika eta fisika uztartzen dituen eredu bati esker ikusi dute Norvegiako mendiak uste zen baino azkarrago hazi zirela, eta, …
Dinosauroek hegaztien antzera hartzen zuten arnasa
Aire-poltsak aurkitu dituzte dinosauro baten hezurretan Ohio eta Harvard unibertsitateetako ikertzaileek.
Ardoaren eta brokoliaren mekanismo babeslea, agerian
Illinoisko Unibertsitateko ikertzaileek aurkitu dute zer mekanismoren bidez babesten duten minbizitik ardo beltzak eta brokoliak dituzten hainbat substantziak.
Biki berdinak, gerora ez hain berdinak
DNA berdin-berdinarekin jaiotzen diren bikiek itxura desberdina har dezakete denborarekin, eta haien jokabidea ere zeharo desberdina izan daiteke.
Atosegundo batzuk atomo batetik bestera salto egiteko
Elektroi batek 320 atosegundo behar ditu sufre-atomo batetik rutenio-atomo batera salto egiteko, fisikari-talde baten lanaren arabera.
Andromeda, uste baino handiagoa
Andromeda, eguzki-sistematik gertuen dagoen galaxia handia, astronomoek uste zuten baino hiru aldiz handiagoa dela kalkulatu dute orain.
Gene-terapiaren bertsio hobea
Gene-terapiaren bidez, fenilzetonuria gaixotasun metabolikoa sendatzea lortu dute saguetan. Berria, ordea, erabilitako metodoa da
Landareen mugimendua, fluido-kontua
Landare gehienak ez dira asko mugitzen, baina badira mugimendu azkarrak egiteko gai diren landareak.
Atomoen urtzea gertutik ikusita
Ez dago modurik jakiteko zehatz-mehatz nola hasten den solido bat urtzen tenperaturak gora egin ahala. Ez, behintzat, atomoaren eskalan. Baina, …
Beste bi exoplaneta
Gliese 876 izarraren inguruan biraka, Lurretik 15 argi-urtera, beste exoplaneta bat aurkitu dute —bi ezagunak ziren dagoeneko—.
Zergatik desagertu ziren mamutak?
Azken ikerketen arabera, ehiztari gosetiek desagerrarazi zituzten elefanteak eta mamutak Pleistozeno garaian, eta ez klima-aldaketak.
Utzi hanburgesa, tori arroza!
Taiwango nekazaritza-departamentuak koloretako arroza asmatu du, gazteek dieta tradizionalari eutsi diezaioten.
Dislexia berriz definitu nahian
Gaixotasuna hobeto definitu behar omen da; izan ere, orain arte zuzenean ikusmenarekin lotu da, eta, aditu batzuen esanean, ikusmenean ez …
Malariaren aurka, onddoak
Intsektizida kimikoak erabiltzen dira gehienbat malariaren parasitoa eraman dezakeen eltxoaren aurka —Anopheles eltxoa—, baina onddoek ere lagun dezakete …
Geneen trukea mikrobioen eboluzioan
Eboluzioak aurrera egiten du espezie batetik beste bat edo bat baino gehiago sortzen direnean. Dena dela, Europako Bioinformatikaren Institutuko (EBI) …
Lurzorutik atmosferara uste baino gehiago
Nitrogeno-oxidoen jatorria zein den aztertu dute AEBetako Washingtongo Unibertsitatean, eta ikertzaileak harrituta gelditu dira atmosferan dauden nitrogeno-oxidoen % 22 lurzoruan …
Nork behar du eguzkia?
Itsas hondoak ezusteko ugari ematen dizkie ikertzaileei; adibidez, fotosintesia egiteko eguzkiaren beharrik ez duten mikroorganismo batzuk aurkitu dituzte Ozeano Pazifikoko …
Ipar Atlantikora iristen den ur geza neurtu dute
Azkenengo 40 urteetan Ipar Atlantikora zenbat ur geza isuri den neurtu dute: hamalau mila eta hogeita lau mila kilometro kubiko …
Agertu orduko detektatu
Prostatako minbizia jasan dutenen % 15-40 berriz gaixotzen da 10 urteko epean. Horregatik, oso garrantzitsua da berreritze hori ahalik eta …
Lehen amerikarrak ezagutu nahian
Azkenaldian, ikerketa dezente plazaratu dira lehen amerikarren jatorriari buruz. Egia esan, aspaldiko helburua da jakitea noiz eta nola iritsi zen …
Nanoeskuila, zikinkeria txikiena ere garbitzeko
Munduko eskuila txikiena asmatu dute New Yorkeko Rensselaer Institutu Politeknikoan.
Europako parke eoliko handienak badu baimena
Lewis uhartean parke eoliko erraldoi bat eraikitzeko proiektuak Eskozia mendebaldeko uharteetako kontseiluaren baimena lortu du. 209 turbina ezarriko dira.
Sexuen borroka inurrietan
Wasmannia auropunctata inurrien espermak emearen DNA suntsitzen du ernaldutako arrautzetan; hala, arrautza horietatik jaiotzen diren inurriek aitaren geneak bakarrik dituzte.
Marmokek badute zeresana karbonoaren zikloan
Ozeanografoak aspaldian dabiltza itsas hondoko karbonoaren zikloa ezagutu nahian, baina ziklo osoa ezagutzeko piezak falta dituzte oraindik ere, antza. Bada, …
Sua, Australiako animalia handiak desagertzeko beste arrazoi bat
Gizakiak eragindako suteak omen dira Australiako hainbat animalia handi desagertu izanaren arrazoia, Coloradoko Unibertsitateko adituen arabera.
Izurde jaioberriek ez dute lorik egiten
Ugaztunen artean, zetazeoek oso talde berezia osatzen dute. Berezitasun batzuk begi-bistakoak badira ere, pixkanaka beste batzuk aurkitzen ari dira zoologoak.
Zelula ametatik gametoak lortzea amets
Saguekin izandako emaitzak ikusita, zelula ametatik gametoak (obuluak eta espermatozoideak) lortu ahal izango omen dira etorkizunean, baita gizakietan ere.
Elektroiaren spina kontrolpean
Potentzial-diferentzia bat aplikatuta, elektroiaren spinaren aldaketa kontrolatzea lortu du Estatu Batuetako eta Europako ikertzaile-multzo handi batek.
Aspirina ez da ahalguztiduna
Usteak ustel: aspirinak ez du babesten minbizia izatetik.
Sumendiek bakterioei eraginda ere klima hoztu
Sumendien erupzioek berotze globala gutxitzen dute: keak eguzki-izpiak islatu egiten ditu. Baina ez omen da hori keak duen eragin bakarra.
Elhuyarren berriak
Euklides. Elementuak, euskaraz
Elhuyar Fundazioak Euklides. Elementuak liburu osoaren euskarazko lehen itzulpena argitaratu du. Itzulpena EHUko irakasle Patxi Angulo Martinek egin du, baina, …
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
