2092005(e)ko maiatza
Erreportajeak
Ara Hovanessian: GIBaren andui guztiek giltza bera erabitzen dute zelulara sartzeko
Ara Hovanessian ikertzaileak zuzentzen duen taldeak hiesaren aurkako txertoa lortzeko aurrerapauso garrantzitsu bat eman du. Ikerketa-lana 2004ko azaroan argitaratu zuten …
Albert Einstein, Annus Mirabilis 2005
Aurten ehun urte dira Albert Einstein gazteak bost artikulu garrantzitsu argitaratu zituela. Hori dela eta, 2005a Fisikaren Urtea izendatu dute …
Agenda 21 Bizkaian martxa onean
Bizkaiko udalerri guzti-guztiak Agenda 21 lantzen edo Udalsarea 21en barruan daude dagoeneko. Argi dago, beraz, pausoz pauso hasitako bidean bizkaitarrek …
Diotenez, Hubble-ren ordezkoa
Hubble espazioko teleskopioak eman dizkigun irudi ederrak eta datu-piloa ikusita, argi dago arrakasta itzela izan duela. Baina aurrera begiratu behar …
Ke arteko munduak
Tabako-landarea solanazeoa da. Familia horretakoak dira, besteak beste, tomatea, patata eta piperra, eta baita belladonna ere. Belladonnak substantzia psikoaktibo preziatu …
Tabako-ekoizpenari kea dario
Munduan ekoizten den tabako gehiena zigarroak egiteko da. Txina da, nabarmen, tabako-ekoizlerik handiena, baina zigarroen multinazional boteretsuena AEBetakoa da. Hala …
Kea biriketan, nikotina garunean
“Erretzea oso kaltegarria da osasunerako” ohartarazten dute osasun-agintariek. Herritarrek mezua jaso eta ia aho batez onartzen dute. Are gehiago, oro …
Bertako arrazak: batzuk ugari, beste batzuk larri
Euskal Herriko arrazak dira. Milaka urte daramate hemen, eta, ondorioz, hemengo klimara eta orografiara ezin hobeto egokituta daude. Baina, gaur …
Irrati-uhinak belauna sendatzeko
Behin eta berriz entzuten ditugu honelakoak irratian: “Igandeko partidan hautsi zuen belauneko aurreko lotailu gurutzatua jokalariak, eta, beraz, denboraldiari agur …
Pierre Lemonier astronomoa
Zientzian, aurkikuntzak zuzenean bila joanda egin daitezke, edo ustekabean; norbera aurkikuntzaren jakitun izanda edo ohartu ere egin gabe. Horren adibide …
Gorputzaren alarma-seinaleak
Geure gorputza makina guztiz konplexua eta zehatza da. Horrexegatik, bere funtzionamenduan zerbait aldrebesten denean, SOS mezu bat bidaltzen digu. Noski, …
Olatu-energia Mutrikun
Itsaso zakarreko egun batean olatuak kostaldearen aurka apar eta bitsetan lehertzen ikustea aski da ohartzeko olatuek energia itzela dutela. Zientzialari …
Laserra, argiaren bidea
Bart gaueko ametsean, izarren argia lapurtu nuen. Eta, ihes egingo zidalakoan, kaxa batean giltzapetu nuen. Izpi bat, beste bat, eta …
Albisteak
Lurreko espezie guztien katalogoa
Lurreko espezie guztien katalogoa egin nahi dute zientzialariek, eta, horretarako, espezie bakoitzaren ‘barra-kodea’ egitea proposatu dute Londresen.
Zahartu ahala itsutu, gene batean dago gakoa
Zahartzaroko itsutasuna makularen endekapenagatik gertatzen da askotan; bada, mutazio ia hutsal batek eragiten du endekapen hori.
Neutrinoen itxuraldaketa ikertzen
Zientzialariek 50 urte daramate galdera honen erantzuna zein den jakin nahian: neutrino bat bihur daiteke beste mota batekoa?
Exoplanetak begi-bistan, azkenean!
NASAren Spitzer espazioko teleskopioari esker, bi astrofisikari-taldek exopla-neta bana ikusi dute igortzen duten argi infragorriari esker.
Erresonantzia magnetikoa, Alzheimerrari aurre hartzeko
Alzheimerraren eragina arintzeko, ezinbestekoa da lehenbailehen detektatzea gaitza.
Haizea gogor Titanen
Cassini zundak bidalitako irudiak erabilita, Titango atmosferako haizearen abiadura neurtu dute: 34 m/s da (122,4 km/h) atmosferaren erdialde-behealdean.
Elektroi bat, bi elektroi, hiru...
Elektroiak banaka kontatu dituzte Goteborg-eko (Suedia) fisikari batzuek.
Arrainak nola mantentzen diren sakonera jakin batean
Arrain batzuk oso trebeak dira sakonera jakin batean mantentzen, mugitu ere egin gabe; bada, horretarako igeri-maskurian zer mekanismo gertatzen diren …
Intsektuen arnas geldialdiak, zergatik ote?
Intsektuek orduak pasatzen dituzte arnasarik hartu gabe. Ikertzaileek orain ulertu dute horren zergatia.
Talka-uhinak izar berrien sustatzaile
Galaxiek talka egindakoan sortzen diren uhinek kitzikatzen dute hidrogenoa, izar berriak sortuko dituen hidrogenoa, alegia.
Arrosa urdina
Botanikarien aspaldiko ametsa egia bihurtu dute Australiako eta Japoniako ikertzaileek: kolore urdineko arrosa lortu dute.
Hiesaren ikertzaileen bidaia Erdi Arora
Antza denez, Erdi Aroan izandako izurri handiei zor diete zenbait europarrek hiesetik babestuta egotea.
Bi ibiltzeko, sei ezkutatzeko
Tropikoetako bi olagarro txiki gai dira bi hankan ibiltzeko erasotzaileetatik ihes egin nahi dutenean. Gainera, beste sei besoak itxura aldatzeko …
Hondo-hondoan ere baketrioak nagusi
Zientzialariek frogatu dutenez, itsas hondoko jalkinetan bakterioak bizi dira, eta, gainera, berotze globalean eragiten duen gas bat sortzen dute, metanoa, …
Ummm, oraintxe bertan jango nuke...
Arratoien dietan behar-beharrezkoak dituzten aminoazidoak falta badira, aminoazido horiek dituzten janariak bilatzen dituzte arratoiek.
Proteinen sekuentzia, Neanderthala ezagutzeko
Duela 75 mila urteko Neanderthal baten hezur bateko proteina bat erauzi eta sekuentziatu dute Max Planck Institutuko ikertzaileek Washingtongo Unibertsitatekoekin …
Kilogramoa eguneratu nahian
Zazpi dira zientziaren oinarrizko unitateak; oinarrizkoak dira horien konbinazioz sortzen direlako beste unitate guztiak. Eta zazpi horietarik sei daude definituta …
Duela 150 milioi urteko ugaztuna
Ugaztun intsektujale baten fosila aurkitu dute Coloradon (Estatu Batuetan); arratoi baten tamainakoa da, eta duela 150 milioi urte bizi izan …
Zelula-amak animalia-jatorriko materialik gabe
Orain arte, hazkuntzarako saguen, behien edo beste animalia batzuen proteinak eta hazkuntza-faktoreak erabili izan dira, baina gaitzak kutsa ditzaketela uste …
Kutsatu eta berehala hiesaren birusa erasoan
Uste zenaren aurka, gorputzean sartu eta egun gutxira kalte handiak egiten ditu hiesaren birusak immunitate-sisteman.
Banpiroak korrika
Eboluzioan, saguzarrek galdu egin zuten lurrean ibiltzeko trebezia, baina gaur egungo banpiroek, ordea, badute korrika egiteko gaitasuna.
Eboluzioan aurrera genoma txikituz
Prochlorococcus mikroorganismo zelulabakarra itsasoko fitoplanktonean dagoen bizidun txikiena da, eta haren genoma fotosintesiaren bidez oxigenoa sortzen duten organismoetan txikiena da.
Prozedura kirurgiko eraginkorragoa arnasbideetako tumoreen kontra
Arnasbideetako tumoreak erauzteko prozedura kirurgiko berri bat erabili dute Ipar Karolinako (AEB) mediku-zentro batean, pazienteetan emaitza hobeak lortu eta etorkizunean …
Soinua eta argia kontrolpean
Kristalaren ezaugarriak aldatuz, nahi den maiztasuneko soinuari bakarrik sartzen uzten dion materiala lortu dute.
Handiagoa ezin
Izarrek gehienezko neurri bat dute. Azken kalkuluen arabera, ezinezkoa da Eguzkiak baino 120-150 aldiz masa handiagoa izatea.
Giza genoma aztertu gaixotasunak aurreikusteko
Giza genomaren analisian oinarritzen den teknika baten bitartez, besteak beste minbiziaren, depresioaren edota hepatitisaren garapena aurreikus daiteke.
Elhuyarren berriak
Elhuyar, etorkizunera begira
2005ean garai berri bati eman diogu hasiera Elhuyar osatzen dugunok: Usurbilgo Osinalde industrialdean eraikin bat erosi eta eraberritu dugu. Eraikin …
Jakintza hedatuz
Substantzia toxikoak olioen eta gantzen degradazioan
Elikagaiak eta substantzia toxikoak oso lotuta daude. Badira, gainera, elikagaietan bertan sortzen diren substantzia toxikoak. Besteak beste, degradazio-prozesuek sor ditzakete …
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
