3422021(e)ko ekaina

Erreportajeak

Mundua handitu zuen bidaia

1521eko abenduaren 21a, Tidoren (Molukak). Bi itsasontzietako marinelek negarrez agurtu zuten elkar. Ontzietako batek konponketak behar zituen, eta ezin zuen ...

Zuhaitz lepatuak, ontzigintzatik jasangarritasunera

Euskal Herriko baso-paisaia tradizionalaren ezinbesteko osagai dira zuhaitz lepatuak edo zuhaitz motzak. Balio kultural eta historikoa izateaz gain, XIII. mendetik ...

COVID-19aren jatorriaz, saguzarrez harago

COVID-19ak jomugan jarri ditu saguzarrak. Hain zuzen ere, ikertzaileek ez dute zalantza handirik SARS-COV-2 birusaren jatorria, genetikoki, saguzarren koronabirus bat ...

Elkarrizketak

“Euskaldunontzat guztiz estrategikoa da elebitasuna zientifikoki ulertzea”

Hizkuntzak izaki sozial bihurtzen gaitu, eta batzuek diote hizkuntzarako gaitasuna ezinbestekoa izan dela gure espezieak arrakasta izateko. Gizatasunaren esentzia bera ...

Analisiak

Euskal Herriko basoen osasuna

Azkenaldian kostaldean egiten ari diren eukalipto-landaketek kezka sortu diete aditu askori. Haien ustez, inpaktu bortitza eragiten dute Euskal Herriko baso-ekosistemetan ...

Mundu digitala

Apache Software Fundazioa, webaren garapenean giltzarri

Gizartearen gehiengoak ez du, ziurrenik, Apache Software Fundazioa ezagutuko. Izan ere, software libreko hainbat proiektu oso garrantzitsuren koordinazioaz eta garapenaz ...

Lekukoak

“Euskarak eduki dezala behar eta merezi duen lekua; horren lekuko izan nahiko nuke”

Jabier Agirre Lasartek (Donostia, 1952) jaso du aurten Elhuyar Fundazioaren patronatuak ematen duen Merezimendu Saria. Hain zuzen, euskaren normalizazioan eta ...

Istorioak

John Harrison. Erloju bat, itsasoan ez galtzeko

Lisboatik bueltan, Ingalaterrara gerturatzen ari zirela, kapitainak esan zuen laster begien bistan izango zutela Start Point. “Ez, kapitaina, nire erlojuaren ...

Ekinean

"Zientzia ez da neutrala: norbaitek egiten du, norbaitentzako"

Atarikoa

Itsasotik mundu zabalera

Esan liteke Euskal Herriaren iragan teknologikoa, neurri handi batean, itsasoan loratu zela, ontzigintzarekin. Duela 500 urte gizakiek munduari lehenengo aldiz ...

Gai librean

Polimero jasangarriak garatzea elikagaiak ontziratzeko. CAF-Elhuyar saria 2021 (tesia)

Nazio Batuen Erakundeak garapen jasangarrirako zenbait helburu argitaratu ditu. Haien artean daude gosea murriztea, elikagaien segurtasuna mantentzea eta elikadura hobetzea ...

Betizua, Europako azken behi basatia, desagertzear? CAF-Elhuyar saria 2021 (Neiker Sari Berezia)

Milaka urte dituen bertako behi-arraza da betizua, eta desagertzeko arriskuan dago.

Alferrik saiatzen gara natura giltzapetzen. CAF-Elhuyar 2021 (dibulgazio orokorraren saria)

Eskolako laborategia bitxikerien kabinete bat da. Ikasleak, grinatsu, irakaslearen atzetik sigi-saga dabiltza, korridore batetik bestera, eskaileretatik gora eta aurrera, ate ...

Trantsizio energetikoaren erronka teknologikoak

Nazioarteko energia-kontsumoa 20.000 gigawattekoa da urtero, eta horietatik % 80k jatorri fosila du oraindik. Beraz, trantsizio energetikoa izango bada, erronka ...

Albisteak

Zeliakia: glutenak RNAren metilazio-patroia aldatzen duela ikusi dute lehengo aldiz

Gaixotasun zeliakoa hobeto ulertzen lagundu dezakeen ikerketa bat argitaratu dute EHUko genetikariek. Orain arte, bazekiten glutenak immunitate-sistemaren ezohiko erantzuna eragiten ...

3D inprimaketa energia-bihurketarako eta metaketarako

Energia elektrikoa metatzeko eta energia-bihurketarako sistemak garatzeko 3D-inprimaketak zer aukera eman ditzakeen aztertu zuten Edurne Redondo Negretek eta kideek, Chemical ...

Nanorrobotak arrain-sarden moduan mugitzen dira organismoaren barruan

Oraindik ikerketa-fasean dauden arren, nanorrobotak medikuntzan oso erabilgarriak izango direla aurreikusten da. Nanometro bateko tamainako osagaiak dituzten makina ñimiñoak ...

Izarrarteko espazioan azukreak bilatzen ari dira EHUko ikertzaileak

Zientzialariek urte asko daramatzate izarrarteko espazioan interes biologikoko molekulak identifikatzen, molekula prebiotikoak aurkitu eta bizitzaren jatorria nola gertatu zen jakin ...

Herrialde aberatsetako kontsumoak baso tropikalak soiltzen ditu

Nazioarteko merkataritzak deforestazioan duen eragina neurtu dute Nature Ecology & Evolution aldizkarian argitaratu berri duten lan batean. Ondorioztatu dute herrialde aberatsetan ...

Landareetatik intsektuetara ere, geneen transferentzia naturala

Eboluzioan arrunta izan da geneak espezie batek besteari transferitzea. Milioika urtean, bakterio zein onddoek transferitutako geneak erabili dituzte animalia eta ...

Gorilek bular-kolpeen bidez informazio garrantzitsua komunikatzen dute

Gorilen bular-kolpeek banakoari buruzko informazio garrantzitsua komunikatzeko balio dutela ondorioztatu dute Scientifik Reports aldizkarian argitaratu duten ikerketa batean. Bular-kolpeen hotsak ...

Atapuercako sedimentuetatik neandertalen DNA eskuratu dute, fosilen beharrik gabe

Science aldizkariak Atapuercako ikerketa esanguratsu baten berri eman du: Estatuen Galerian neandertalen DNA eskuratzea lortu dute, fosilen batere beharrik gabe ...

Dinosauroek garraiatu ote zituzten jatorritik 1.600 kilometrotara aurkitutako harriak?

Wyomingen (AEB), Morrison aztarnategi jurasikoan, kuartzo gorrizko harri biribildu leun batzuk aurkitu zituzten, inguruko material sedimentarioaren artean erabat lekuz kanpo ...

Tumoreetako mutazio txikienak detektatzeko gai den metodoa aurkeztu dute

Geneetako mutazioak dira minbiziaren eragile nagusiak, baina ez edozein mutazio. Mutazio batzuk lerro germinalean heredatzen dira, jaiotzetik, eta mutazio somatikoak ...

Parkinsona duten pertsonetan garuneko zelulen atrofia gertatzen dela ikusi dute

EHUko ACHUCARRO Basque Center for Neuroscience zentroko Paula Ramos González ikertzailea Parkinsona aztertzen aritu da, eta ikusi du gaixotasunaren ...

Muoiak: fisikaren eredu estandarra, kolokan?

Fisikarien artean eztabaida sortu dute Fermilab-eko Muoi g-2 esperimentuaren emaitza berriek, zalantzan jarri baitute fisikaren eredu estandarra bera. Alegia, partikula ...

Bateria organikoak diseinatu dituzte, metalik gabekoak

Litio-ioizko baterien garapenak ondorio zuzenak izan ditu teknologiaren merkatuan: nabarmen ugaritu dira gailu eramangarriak eta ibilgailu elektrikoak. Baina bateria horien ...