3412021(e)ko martxoa

Erreportajeak

RNA mezularia, txerto berrien funtsa

COVID-19tik babesteko Sendagaien Europako Agentziak baimendutako lehen bi txertoak RNA mezularian oinarritzen dira. Dituzten ezaugarriei esker, txerto klasikoek baino azkarrago ...

Badator 5G-a

Dagoeneko hemen dugu 5G-a. Hiriburuen eta hainbat hiriren erdiguneetan badago, nahiz eta, egiaz, oraindik ez den 5G osoa, 4G-aren eta ...

Adimen artifiziala eta genero-berdintasuna: urratzen ari garen bidea

Adimen artifizialaren olatua gizarte-esparru orotara ari da iristen, eta, eraldaketa digitala bizkortzeko ezinbesteko teknologia-multzoa bilakatu arren, aho biko ezpata izan ...

Elkarrizketak

“Espezie zaurgarria gara, ez baititugu ikusten geure buruari sortutako arriskuak”

Klima-aldaketa eta biodibertsitate-galera nahikoa ez, eta COVID-19aren zoonosiak agerian utzi du jatorri antropologikoa duen ingurumenaren degradazioak giza osasuna bera jar ...

Analisiak

Minaren eta tristuraren medikalizazioa

AEBko opioideen krisiak zeresan handia eman du azken urteotan. Milaka pertsona hiltzen dira urtero droga-gaindosiaz, eta horietako askori mediku batek ...

Mundu digitala

IPFS, webarentzako fitxategi-sistema banatua

Weba, sortu zenetik, “zerbitzari” deritzen ordenagailuetan oinarrituta dago: edukia haietan gordetzen da, eta haiek “zerbitzatzen” diete eduki hori erabiltzaileei, nabigatzailearen ...

Lekukoak

“Iraultzailea izango litzateke kontserbadorea izatea”

Labur gelditu da orri betea Itziar Alkorta Idiakezen erantzunak jasotzeko, gogoeta mamitsua plazaratu baitu. Izan ere, hamarkadak daramatza giza ugalkortasun ...

Istorioak

June Almeida. Mikroskopioaren mugak hedatzen

Esperantza handirik ez zuen Tyrrellek. Bazekien ia ezinezkoa zela, baina bazekien, baita ere, inork lortzekotan, Almeidak lortuko zuela. Eta bai ...

Ekinean

“Askotan, ez zara zapalkuntzaz jabetzen, errealitate hori pairatu arte”

Saioa Martinez de Lahidalga Azkue buru-belarri dabil BAME azterketarako prestatzen. Iaz egin zuen, baina ez zitzaion nahi bezain ondo atera ...

Atarikoa

Gizarte honen balioak, kolokan

COVID-19aren datuek erakusten dute ingurumenaren degradazioak eta klima-larrialdiak zoonosi eta gaixotasun berriak ekarriko dizkigutela, zerbait egin ezean. Prest gaude gure ...

Gai librean

Estaldura jasangarriak nanopartikula funtzionalak erabiliz

Estaldurak edo gainestaldurak (margoak, bernizak, lakak, tintak…) behar beharrezkoak dira gaur egungo bizitzan, ia gainazal guztiak estali behar baitira. Haien ...

Exergia: eraikinetan energia-efizientzia sustatzeko tresna

Zein da pisutsuago 1 kg lasto edo 1 kg burdina? Askok badakite erantzuna: pisu-unitatea kg-a bada, berdin pisatuko dute. Antzeko ...

Liztor beltzaren inbasioaren modelizazioa

Gaur egun, gure ekosistemen biodibertsitatearen mehatxu nagusietako bat dira espezie inbaditzaileak. Haien adibide da Vespa velutina edo liztor beltza. Espezie ...

Albisteak

Duela 41.000 urte neandertalek hildakoak hobiratzen zituztela baieztatu dute

La Ferrasie 8 deitutako gizkiaren fosilen azterketan oinarrituta, ikertzaileek baieztatu dute duela 41.000 urte La Ferrasie aztarnategiko neandertalek (Dordoina ...

Haragiaren prezioa igo behar da, ingurumen-kostua bere gain har dezan

Klima-larrialdiari aurre egiteko ezinbestekoa da giza jarduera guztien ingurumen-kostuari erreparatzea. Baita nekazaritza eta abeltzaintzaren kostuari ere. Municheko Unibertsitate Teknikoko ikertzaileek ...

Giza gaixotasunak ikertzeko eredu hobea lortu dute makakoen genoma birsekuentziatuta

Genomak sekuentziatzeko teknikak asko hobetu dira lehenengo genoma osoak sekuentziatu zirenetik, eta genoma gako batzuk birsekuentziatzeko unea iritsi dela uste ...

EHUko ikertzaileek frogatu dute astrozitoak gako direla Parkinsonaren garapenean

Parkinsona garuneko neuronak kaltetzearekin erlazionatuta dagoen gaitza da: neurona dopaminergikoetan alfa-sinukleina izeneko proteina metatzen doa, eta, ondorioz, neuronak endekatzen eta ...

Anfibioen gainbeherak malaria-agerraldiak areagotu zituen

Kitridiomikosiak eragindako anfibioen gainbeherak malaria-agerraldiak areagotu zituen 1990eko eta 2000ko hamarkadetan Erdialdeko Amerikan, ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez.

1980ko hamarkadatik aurrera ...

Zientzialarien deia Europako gobernuei, SARS-CoV-2aren intzidentzia txikia izan dadin

SARS-CoV-2 birusaren hedapenak dituen ondorioak aintzat hartuta, intzidentzia metatua ahalik eta txikiena izan dadin estrategia bateratua ezartzeko eskatu die zientzialari-talde ...

Eragozpenak badituzten arren, maskarak eraginkorrak direla frogatu dute

COVID-19aren kudeaketan, hasieratik eztabaida piztu zen maskarekin; batez ere, ez erabiltzeko gomendioa eman zutelako pandemiaren hastapenean. Orduan ez zegoen onura ...

Hizkuntzak aztertzeko algoritmoak baliagarriak dira birusen mutazioak aurreikusteko

Hizkuntzen eta birusen eboluzioan egon litezkeen antzekotasun kontzeptualetatik abiatuta, birusen mutazioak aurreikusteko tresna bat garatu dute MITeko ikertzaileek. Tresna baliagarria ...

Larraungo larreetan errinozero iletsuak eta mamutak bazkatzen ziren duela 46.000 urte

Larraun hitzak berak adierazten du inguru hori larre-lekua izan dela aspalditik. Bada, duela 46.000 urte, errinozero iletsuak eta mamutak ...

Bereizketa sistematikoa jasaten dute arlo zientifikoko LGTBIQ taldeko langileek

Michigango Unibertsitateak AEBko STEM arloko langileei (zientzia, teknologia, ingeniaritza eta matematika) egindako inkesta baten arabera, beren burua LGTBIQ taldekotzat dutenek ...

COVID-19an sexuak duen eragina aztertzeko eskatu dute

Leku itxietako airea noiz berritu behar den kalkulatzen duen sistema bat diseinatu dute Nafarroako Unibertsitate Publikoan

Leku itxietako airea noiz eta zenbat berritu behar den kalkulatzen duen sistema bat diseinatu du Ana Ruiz Ilundain Nafarroako Unibertsitate ...

Marrazoak eta arraiak % 70 gutxitu dira azken mende-erdian

Munduko marrazoen eta arraien populazioak % 70 murriztu dira 1970etik aurrera. Eta, ondorioz, elasmobrankio-espezieen hiru laurden desagertzeko arriskuan daude. Emaitza horiek ...

Al Amal zunda Marteren orbitan da

Al Amal zunda Marteren orbitan da. Arabiar Emirerri Batuek bidaltzen duten lehen zunda da Al Amal (itxaropena, arabiarrez). Uztailean jaurti ...

Einsteinioaren propietate batzuk neurtzea lortu dute

Einsteinioa aztertzeko moduan sortzea eta haren propietate batzuk neurtzea lortu dute Berkeley Laborategiko eta Georgetown Unibertstitateko ikertzaile batzuek. 250 nanogramo ...

Ozeanoaren soinua aldatzen ari da

3 milioi genoma afrikar

Giza genoma lehendabiziko aldiz sekuentziatu zenetik hogei urte bete diren aste berean, hain zuzen sekuentziazio hark utzitako hutsune handietako bat ...

Itsaslabarretako ezegonkortasunak aztertzeko metodologia berri bat garatu dute EHUn

Itsaslabarretako ezegonkortasunak aztertzeko metodologia berri bat garatu dute EHUko geologo batzuek. Tresna oso baliagarria da, eremu horietan segurtasun-neurriak hartu behar ...