3392020(e)ko iraila

Erreportajeak

COVID-19aren txertoa: osasunaren burujabetza ala ardura soziala?

COVID-19ak ebatzi gabeko auzi bat harrotu du gizartean: txertoena. COVID-19aren aurkako txertoa garatuz gero, estatubatuarren % 50k ez omen luke hartuko ...

Klitoria mitoaren gainetik

Ezaguna da ariketa: eskatu jendeari giza genital maskulinoak eta femeninoak marraztu ditzan, eta ikusi emaitza. Berdin da eskolako zein unibertsitateko ...

Elkarrizketak

“Ikertzaileok ardura zientifiko-politikoa dugu”

Amaia Bacigalupe de la Hera (Portugalete, 1980) Osasun Publikoan doktorea da, soziologia-irakaslea Euskal Herriko Unibertsitatean, eta ikertzailea OPIK taldean. COVID-19aren ...

Mundu digitala

HTTP/3, webaren komunikazio-protokoloaren bertsio berria

World Wide Weba HTTP protokoloan oinarritzen da, nabigatzaileen orri-eskaerak eta zerbitzarien orri-bidalketak Interneten garraiatzeko. Protokolo hori eboluzionatzen joan da, 1990eko ...

Lekukoak

“Nahiko nuke proiektuen sakontasuna garrantzitsuagoa izatea itxura baino”

Inma Arostegi Madariaga Fikan jaioa da, 1966an. Matematikan doktorea da, eta bioestatistikan aditua. Hain zuzen, John Hopkins Unibertsitatean egin zuen ...

Istorioak

Williamina Fleming. Nork esango zuen astronomo izango zenik

“Emaztea” zirrimarratu, eta “senarra” idatzi zuen gainean. Estatubatuar herritartasuna eskatzeko formularioa betetzen ari zen. Gizonezkoentzat prestatua zegoen. Emaztearen izena jartzeko ...

Ekinean

“Nire ustez, garrantzitsua da gizartea zientzia-gaietan jantzita egotea”

Simone Eizagirre Barkerek Cambridgen egon beharko luke, doktoretza egiteko presatzen, baina COVID-19a dela eta hartutako neurriek Errenterian geratzera behartu dute ...

Atarikoa

Osasun indibiduala, osasun kolektiboa

COVID-19aren krisialdiak aukera ezin hobea eskaini du osasunari bere osotasunean begiratzeko. Egungo ikuspegi biologizista mugatutik harago, osasuna ongizate zabalago baten ...

Gai librean

Irrati-telemetria: okil gibelnabarren sekretuak erakutsi dituen iraultza

“Trrrrrrrr. Trrrrrrrrr”. Egun-argitzea, Nafarroako oihan trinko batean. Laino artean, okil gibelnabarra ari da pago-adar batean “danborra joz” bere lurraldea hori ...

Biodibertsitatearen ezagutza-mapak

Mendeetan metatutako historia naturaleko laginen digitalizazio-lanekin batera, iraultza teknologikoak big dataren aukerak ekarri ditu biodibertsitatearen alorrera. Espezieen banaketa ezagutzeko ...

Farmakokutsadura: medikamentuak ere naturaren kutsatzaile?!

2000 eta 2004 bitartean, nabarmenki igo zen, Asian, sai bizkarzuri bengalarren (Gyps bengalensis) ale heldu eta gazteen heriotza-tasa. Ondorioz, bortizki ...

Albisteak

Musikak eragiten dituen emozioen mapa osatu dute

Txinako eta AEBko entzule boluntarioekin egindako ikerketa baten bidez, musikak eragiten dituen emozioak identifikatu, sailkatu, eta elkarren arteko harremanak erakuten ...

Harri-pilak egiteak kalte egiten die leku horretako bizidunei

Izugarri hedatzen ari da ingurune naturaletan harri-pilak egiteko ohitura. Ikertzaile-talde batek berretsi du ohitura hori kaltegarria dela hainbat animalia eta ...

Kaloriak murrizteak ez du beti eragiten bizialdia luzatu eta, aldi berean, osasuntsuago egotea

Aspaldi frogatu zuten dietan kaloriak murriztea modurik eraginkorrena dela bizialdia luzatzeko eta adinarekin zerikusia duten gaixotasunak atzeratzeko, baina Current Biology ...

Hibernazioan sartzea eragiten duen zirkuitu neuronala aurkitu dute

Hibernazioan sartzea eragiten duen zirkuitu neuronala identifikatu dute karraskarietan, Nature aldizkarian argitaratu dituzten bi ikerketa desberdinetan.

Animalia batzuek beren gorputzeko ...

Mikroplastikoen euria euri azidoa baino larriagoa izan daitekeela ohartarazi dute

Science aldizkarian argitaratutako ikerketa baten arabera, euriak atmosferako mikroplastikoak isurtzen ditu etengabe. AEBko mendebaldeko parke nazional babestuetan urtero 1.000 ...

Elgorria uste baino askoz lehenagokoa da, birusaren genomatik kalkulatu dutenez

Elgorriaren birusa K.a. lehen milurtekoan agertu zela kalkulatu dute, garai desberdinetako birusen genomak aztertuta. Uste zena bainoa askoz lehenago ...

Izar masibo baten desagerpenak astrofisikarien arreta piztu du

Galaxia nano batean dagoen izar masibo ezegonkor bat desagertu dela konturatu dira Europako Behatoki Australeko (ESO) astrofisikariak, eta horrek orain ...

Zuhaitzak landatuta ez da beti lortzen karbono gehiago finkatzea

Zuhaitzak landatzea da klima aldaketari aurre egiteko askotan mahai gainean jartzen den proposamenetako bat, basoek karbono-hobi gisa funtzionatzen dutelako, atmosferan ...

Garuneko beste zelula batzuk neurona bilakatzeko teknika berri bat

Garuneko beste zelula batzuk neurona funtzional bilakatzea lortu dute saguetan eta giza zelula isolatuetan, pauso bakarreko teknika berri bat erabiliz ...

Hazkunde ekonomikoa jarri dute ingurumen-arazoen abiapuntuan

Gehiegizko kontsumoa eta kapitalismoan oinarritutako aberastasuna dira ingurumen-arazoak abiatzen dituzten faktore nagusiak, ikertzaile-talde batek Nature Communications aldizkarian argitaratutako berrikuspen-artikulu baten ...

COVID-19an aditu emakumezkoen hutsunea salatu du BMJ aldizkariak

Denok galtzen dugu emakume adituen iritziak ez direnean entzuten; hori dio British Medical Journal aldizkariaren Genero Dibertsitatearen Taldeak. Haren esanean ...

Urpean zeuden arkeologia-aztarnategiak azaleratu dituzte Australian

Aurrenekoz, kultura aborigenei lotutako arkeologia-aztarnategiak azaleratu dituzte Australiako uretan. Uhartearen iparraldean egin dute aurkikuntza, Murujuga eskualdeko kostaren aurrean.

Bertako bi ...

Nanopartikula metaliko kiralak egiteko teknika bat garatu dute CIC biomaGUNEn

Urrezko nanopartikula kiralak sortu dituzte CIC biomaGUNEn, nanozilindroen gainean urre-atomoak jalkiz. Metodoa sinplea da, beste metal batzuekin ere erabil daiteke ...

Garunaren zahartzearen kontra ariketa fisikoak dakartzan onuren gakoa proteina batean egon liteke

Orain arte gutxi ikertu izan den proteina hepatiko batean egon daiteke garunaren zahartzearen kontra ariketa fisikoak dakartzan onuren gakoa, Science ...

X kromosomaren sekuentzia osoa lortu dute

Giza genoma ikertzen duen NHGRI erakundeko zientzialariek giza kromosoma baten sekuentzia osoa eskuratu dute. Zehaztasun handiko sekuentziazio honek X kromosoman ...

Autoak dira ozeanoetara iristen diren mikroplastikoen herenaren jatorria

Autoek urtero milaka tona mikroplastiko isurtzen dituzte atmosferara. Tamainaren arabera, horietako batzuk sortu diren herrialdeetan geratzen dira, baina beste batzuk ...