3392020(e)ko iraila

Erreportajeak

COVID-19aren txertoa: osasunaren burujabetza ala ardura soziala?

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

COVID-19ak ebatzi gabeko auzi bat harrotu du gizartean: txertoena. COVID-19aren aurkako txertoa garatuz gero, estatubatuarren % 50k ez omen luke …

Klitoria mitoaren gainetik

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Ezaguna da ariketa: eskatu jendeari giza genital maskulinoak eta femeninoak marraztu ditzan, eta ikusi emaitza. Berdin da eskolako zein unibertsitateko …

Elkarrizketak

Amaia Bacigalupe de la Hera Osasun Publikoan doktorea

“Ikertzaileok ardura zientifiko-politikoa dugu”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Amaia Bacigalupe de la Hera (Portugalete, 1980) Osasun Publikoan doktorea da, soziologia-irakaslea Euskal Herriko Unibertsitatean, eta ikertzailea OPIK taldean. COVID-19aren …

Mundu digitala

HTTP/3, webaren komunikazio-protokoloaren bertsio berria

Leturia Azkarate, Igor - Informatikaria eta ikertzailea

World Wide Weba HTTP protokoloan oinarritzen da, nabigatzaileen orri-eskaerak eta zerbitzarien orri-bidalketak Interneten garraiatzeko. Protokolo hori eboluzionatzen joan da, 1990eko …

Lekukoak

Inma Arostegi Madariaga Matematikaria

“Nahiko nuke proiektuen sakontasuna garrantzitsuagoa izatea itxura baino”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Inma Arostegi Madariaga Fikan jaioa da, 1966an. Matematikan doktorea da, eta bioestatistikan aditua. Hain zuzen, John Hopkins Unibertsitatean egin zuen …

Istorioak

Williamina Fleming. Nork esango zuen astronomo izango zenik

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

“Emaztea” zirrimarratu, eta “senarra” idatzi zuen gainean. Estatubatuar herritartasuna eskatzeko formularioa betetzen ari zen. Gizonezkoentzat prestatua zegoen. Emaztearen izena jartzeko …

Ekinean

Simone Eizagirre Barker Fisikaria eta dibulgatzailea

“Nire ustez, garrantzitsua da gizartea zientzia-gaietan jantzita egotea”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Simone Eizagirre Barkerek Cambridgen egon beharko luke, doktoretza egiteko presatzen, baina COVID-19a dela eta hartutako neurriek Errenterian geratzera behartu dute. …

Atarikoa

Osasun indibiduala, osasun kolektiboa

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

COVID-19aren krisialdiak aukera ezin hobea eskaini du osasunari bere osotasunean begiratzeko. Egungo ikuspegi biologizista mugatutik harago, osasuna ongizate zabalago baten …

Gai librean

Irrati-telemetria: okil gibelnabarren sekretuak erakutsi dituen iraultza

Elosegi Irurtia, Migel Mari - Biologoa
Villanua Inglada, Diego - Albaitaria
Campion Ventura, David - Biologoa

“Trrrrrrrr. Trrrrrrrrr”. Egun-argitzea, Nafarroako oihan trinko batean. Laino artean, okil gibelnabarra ari da pago-adar batean “danborra joz” bere lurraldea hori …

Biodibertsitatearen ezagutza-mapak

Pardo Guereño, Iker - Biologian doktorea

Mendeetan metatutako historia naturaleko laginen digitalizazio-lanekin batera, iraultza teknologikoak big dataren aukerak ekarri ditu biodibertsitatearen alorrera. Espezieen banaketa ezagutzeko …

Farmakokutsadura: medikamentuak ere naturaren kutsatzaile?!

Domingo Echaburu, Saioa - Debagoieneko ESIko farmazialaria
Lertxundi Etxebarria, Unax - Arabako Osasun Mentaleko farmazialaria
Orive Arroyo, Gorka - Farmazian doktorea. Biofarmazia, Farmakozinetika eta Farmazia-teknologiako irakasle kolaboratzailea

2000 eta 2004 bitartean, nabarmenki igo zen, Asian, sai bizkarzuri bengalarren (Gyps bengalensis) ale heldu eta gazteen heriotza-tasa. …

Albisteak

Musikak eragiten dituen emozioen mapa osatu dute

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Txinako eta AEBko entzule boluntarioekin egindako ikerketa baten bidez, musikak eragiten dituen emozioak identifikatu, sailkatu, eta elkarren arteko harremanak erakuten …

Harri-pilak egiteak kalte egiten die leku horretako bizidunei

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Izugarri hedatzen ari da ingurune naturaletan harri-pilak egiteko ohitura. Ikertzaile-talde batek berretsi du ohitura hori kaltegarria dela hainbat animalia eta …

Kaloriak murrizteak ez du beti eragiten bizialdia luzatu eta, aldi berean, osasuntsuago egotea

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Aspaldi frogatu zuten dietan kaloriak murriztea modurik eraginkorrena dela bizialdia luzatzeko eta adinarekin zerikusia duten gaixotasunak atzeratzeko, baina Current Biology …

Hibernazioan sartzea eragiten duen zirkuitu neuronala aurkitu dute

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Hibernazioan sartzea eragiten duen zirkuitu neuronala identifikatu dute karraskarietan, Nature aldizkarian argitaratu dituzten bi ikerketa desberdinetan.

Animalia batzuek beren gorputzeko …

Mikroplastikoen euria euri azidoa baino larriagoa izan daitekeela ohartarazi dute

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Science aldizkarian argitaratutako ikerketa baten arabera, euriak atmosferako mikroplastikoak isurtzen ditu etengabe. AEBko mendebaldeko parke nazional babestuetan urtero 1.000 …

Elgorria uste baino askoz lehenagokoa da, birusaren genomatik kalkulatu dutenez

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Elgorriaren birusa K.a. lehen milurtekoan agertu zela kalkulatu dute, garai desberdinetako birusen genomak aztertuta. Uste zena bainoa askoz lehenago litzateke …

Izar masibo baten desagerpenak astrofisikarien arreta piztu du

Galaxia nano batean dagoen izar masibo ezegonkor bat desagertu dela konturatu dira Europako Behatoki Australeko (ESO) astrofisikariak, eta horrek orain …

Zuhaitzak landatuta ez da beti lortzen karbono gehiago finkatzea

Gallego Moya, Juanma - Kazetaria

Zuhaitzak landatzea da klima aldaketari aurre egiteko askotan mahai gainean jartzen den proposamenetako bat, basoek karbono-hobi gisa funtzionatzen dutelako, atmosferan …

Garuneko beste zelula batzuk neurona bilakatzeko teknika berri bat

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Garuneko beste zelula batzuk neurona funtzional bilakatzea lortu dute saguetan eta giza zelula isolatuetan, pauso bakarreko teknika berri bat erabiliz. …

Hazkunde ekonomikoa jarri dute ingurumen-arazoen abiapuntuan

Gallego Moya, Juanma - Kazetaria

Gehiegizko kontsumoa eta kapitalismoan oinarritutako aberastasuna dira ingurumen-arazoak abiatzen dituzten faktore nagusiak, ikertzaile-talde batek Nature Communications aldizkarian argitaratutako berrikuspen-artikulu baten …

COVID-19an aditu emakumezkoen hutsunea salatu du BMJ aldizkariak

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Denok galtzen dugu emakume adituen iritziak ez direnean entzuten; hori dio British Medical Journal aldizkariaren Genero Dibertsitatearen Taldeak. Haren …

Urpean zeuden arkeologia-aztarnategiak azaleratu dituzte Australian

Gallego Moya, Juanma - Kazetaria

Aurrenekoz, kultura aborigenei lotutako arkeologia-aztarnategiak azaleratu dituzte Australiako uretan. Uhartearen iparraldean egin dute aurkikuntza, Murujuga eskualdeko kostaren aurrean.

Bertako bi …

Nanopartikula metaliko kiralak egiteko teknika bat garatu dute CIC biomaGUNEn

Urrezko nanopartikula kiralak sortu dituzte CIC biomaGUNEn, nanozilindroen gainean urre-atomoak jalkiz. Metodoa sinplea da, beste metal batzuekin ere erabil daiteke, …

Garunaren zahartzearen kontra ariketa fisikoak dakartzan onuren gakoa proteina batean egon liteke

Gallego Moya, Juanma - Kazetaria

Orain arte gutxi ikertu izan den proteina hepatiko batean egon daiteke garunaren zahartzearen kontra ariketa fisikoak dakartzan onuren gakoa, Science …

X kromosomaren sekuentzia osoa lortu dute

Gallego Moya, Juanma - Kazetaria

Giza genoma ikertzen duen NHGRI erakundeko zientzialariek giza kromosoma baten sekuentzia osoa eskuratu dute. Zehaztasun handiko sekuentziazio honek X kromosoman …

Autoak dira ozeanoetara iristen diren mikroplastikoen herenaren jatorria

Gallego Moya, Juanma - Kazetaria

Autoek urtero milaka tona mikroplastiko isurtzen dituzte atmosferara. Tamainaren arabera, horietako batzuk sortu diren herrialdeetan geratzen dira, baina beste batzuk, …

Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila