2172006(e)ko otsaila

Erreportajeak

Arropa, lehen babesa

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Bistakoa da: nudismoa ez dago modan. Normala ere bada, arropak hotzetik, euritik, eguzkitik, intsektuetatik eta beste hainbat eragiletatik babesten baikaitu, …

Ideogramak eta piktogramak

Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia

Txina da eredu. Han letrarik gabe idazten dute; karaktere-mota asko erabiltzen dituzte, ordea, ideiak eta kontzeptuak marrazteko, eta, beraz, zeinu …

Abeltzaintza ekologikoa, inguruarekin bat

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Euskal Herrian, abeltzaintza ekologikoa ez da nekazaritza ekologikoa bezain ezaguna. Dena dela, gero eta baserritar gehiagok aukeratzen dute abeltzaintza-mota hori; …

Gesaltza Añana, beltzetik zurirako bidean

Kortabarria Olabarria, Beñardo - Elhuyar Zientzia

Paraje bakartiak, berdeak negu-udaberrian eta ez horrenbeste uda-udazkenean. Mendi ez oso altuz inguratutako bailaratxoak, herri txikiak -historikoak asko-, eta errepide …

Gehiegizko kiloak

Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia

Gizentasunaren jatorria izan daiteke genetikoa, baina, normalean, kaloriak hartzearen eta galtzearen arteko desorekaren ondorio izaten da gehiegizko pisua. Azken urte …

Venus Express: Europatik Artizarrera

Rementeria Argote, Nagore - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

Eguzkiaren eta Ilargiaren ondoren, zeruko argirik dirdiratsuena da Artizarra. Hori dela eta, antzinatik ezagutzen da; baina horrek ez du esan …

Gantzaren zaporea

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Zer duzu nahiago, janari gozoa ala gazia, koipetsua ala urtsua? Batzuetan, osasunean duten eraginaren arabera aukeratzen ditugu janariak; baina, beste …

Ezagutu beharreko botila gorria

Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia

Badakizu zer egin behar den lantokiko ordenagailuak su hartzen badu, zaborrera botatako papera erretzen hasten bada edo sukaldean ari zarela …

Bereizmen handiko irudiak abiadura handian

Imaz Amiano, Eneko - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

Zorionez edo zoritxarrez, gaur egun, irudiaren munduan bizi gara: iragarkiak, telebista, argazki- eta bideo-kamerak, ordenagailuko irudiak, segurtasun-kamerak... irudi eta kamerak …

Gaixotasun erreumatikorik ohikoenak

Agirre, Jabier - Medikua eta OEEko kidea

Biztanleriaren ia % 14k gaixotasun erreumatikoren bat edo beste jasaten du, esaterako, artritisa edo artrosia. Asaldura horiek kronikoak eta endekapenezkoak …

Elkarrizketak

Dudley Herschbach: "Zientzia irakastea, berez, ez da gogorra; benetan ondo egitea da gogorra"

Kortabitarte Egiguren, Irati - Elhuyar Zientzia

San Josen (Kalifornia) jaio zen 1932an. Matematikako, Fisikako eta Kimikako ikasketak egin ditu, eta 1986an Kimikako Nobel saria irabazi zuen. …

Albisteak

New Horizons Plutonerako bidean da

Elhuyar Zientzia -

Bi egunetan jaurtiketa atzeratu eta gero, Urtarrilaren 18an jarri zuten espaziorako bidean New Horizons zunda Floridako Cañaberal lurmuturretik. NASAren misio …

Zulo beltz batetik gertu

Elhuyar Zientzia -

Astronomoek ez dute inoiz ikusi zulo beltzik, baina badakite galaxia espiralen zentroetan daudela, eta inguruko izarrek isuritako guztia 'jaten' dutela. …

2005eko klimaren datuak eskura

Elhuyar Zientzia -

2005 urteko klimari buruzko hainbat datu plazaratu dituzte Ingalaterrako ikertzaile batzuek. Haiek bildutako datuen arabera, Ipar hemisferioan 2005a izan da …

Asma baduzu, agian ESAk mezu bat bidaliko dizu

Elhuyar Zientzia -

Europako Espazio Agentzia zerbitzu bat ari da probatzen asma edo arnas aparatuko arazoak dituzten pertsonei laguntzeko. Pertsona horiengan eragin handia …

Chlamydia-k gantza maite du

Elhuyar Zientzia -

Sexu bidez transmititzen den bakterio batek ugaltzeko zer estrategia erabiltzen duen aztertu dute ikertzaileek, eta bakterioak zirkulazio-aparatuko arazoekin duen lotura …

Feniziarren portuak hirien azpian

Elhuyar Zientzia -

Sidon eta Tyros hirietako antzinako portuak non zeuden aurkitu dute: gaur egun hirigunea dagoen azpian. Libanoko bi hiri horiek merkataritza-portu …

Robotiker-Tecnaliak bost laborategi berri ireki ditu

Elhuyar Zientzia -

Robotiker-Tecnalia zentro teknologikoak 500 metro koadro baino gehiago egokitu eta berritu ditu bost laborategi martxan jartzeko. Laborategi horietan, ingurune adimena, …

Laser eraginkorragoak

Elhuyar Zientzia -

Nafarroako Unibertsitateko irakasle-talde batek kristal fotonikoen prestaketan eta karakterizazioan dihardu. Material horiek hainbat erabileratarako propietate optikoak dituzte. Horiei esker, ...

Barraskilo robotikoa

Elhuyar Zientzia -

MIT Masachusettseko Teknologia Institutuan barraskiloaren mugimendua imitatzen duen robota garatu dute. Robota gai da hormak igotzeko eta sabaian itsatsita gelditzeko. …

Hamar urtean, etengabe hazten

Elhuyar Zientzia -

ISAAA bioteknologiak nekazaritzan duen aplikazioez arduratzen da, eta, urtero bezala, aurten ere kaleratu du ekoizpen transgenikoen gaineko txostena. Aurkeztutako datuen …

Aurora borealak X izpiz

Elhuyar Zientzia -

X izpietan ere ikusten dira aurorak. Chandra X izpien teleskopioa baliatuta, Ipar poloaren gaineko zerua aztertu zuten iaz lau hilabetez …

Bizirik irauteko argia baliatzen duten bakterioak

Elhuyar Zientzia -

Ozeanoetan ugarien dauden bakterioek Eguzkiaren argia xurgatzeko aukera ematen dieten gene bat daukate, eta, ondorioz, karbonoa xurgatzeaz aparteko moduak dituzte …

Haurdun geratzeko luze joz gero, mutila etorriko da

Elhuyar Zientzia -

Haurdun geratzeak zenbat eta luzeago jo, orduan eta aukera handiagoa omen dago jaioko den haurra mutila izateko, British Medical Journal …

Exoplanetak garbiago ikusteko bortize optiko bat

Elhuyar Zientzia -

Ez da erraza exoplaneta bat garbi ikustea; izan ere, orbitatzen duen izarraren argiak estali egiten du, nolabait, eta teleskopio onenekin …

Stardust itzuli da etxera

Elhuyar Zientzia -

Wild 2 kometaren inguruko partikula-laginak hartuta, Lurrera itzuli da Stardust misioko kapsula. Orain, aerogel batean jaso dituen partikulak NASAren laborategi …

Fotosintesia biziaren hastapenetan

Elhuyar Zientzia -

Standford Unibertsitateko geologoek ondorioztatu dute bakterioek ez zutela fotosintesia gaur egun bezala egiten duela 3.000 milioi urte inguru. Hegoafrikar Errepublikako …

Argi koherentea lortu dute gatzetik

Elhuyar Zientzia -

Argi koherentea sortzeko modu berri bat aurkitu dute Estatu Batuetako Livermore laborategian: sukaldeko gatz arrunta talka-uhinekin bonbardatuta lortu dute fisikariek. …

Erabakia, begi-kolpez

Elhuyar Zientzia -

Itxurak garrantzia du, baita web guneak bilatzen ari garenean ere. Inork ez du hori zalantzan jartzen. Kanadako Carleton Unibertsitateko ikertzaileek, …

Beherakoen aurkako txertoa. Oraingoan bai?

Elhuyar Zientzia -

Zientzialariek 30 urte daramatzate errotabirusen aurkako txerto eraginkorra lortu nahian. Birus horiek beherako larriak, eta, ondorioz, deshidratazioa eragiten dute; horren …

Maiek uste zen baino lehenago idazten zuten

Elhuyar Zientzia -

Las Pinturas izeneko maien piramidea 2005ean aurkitu zuten Guatemalan. Eta egitura hartan hieroglifiko batzuk aurkitu dituzte; duela 2.500 urtekoak omen …

Zalaparta, susmoak, epaia

Elhuyar Zientzia -

Joan den urtea zalaparta handiz bukatu zen. Hwang Woo-suk ikertzaileari buruzko errezelo handiak zeuden, eta Seulgo Unibertsitateak hark egindako lanak …

Zahartuta ere gihartsu

Elhuyar Zientzia -

Zahartu ahala, muskulatura gutxitu egiten da. Prozesu horri aurre egiteko sekretua leuzina gehiago hartzea izan daiteke, Auvergne-ko Giza Nutrizioaren Ikerketa …

EFDA-JET fusio-erreaktoreko elikatze-iturriak Lasarten egingo dira

Elhuyar Zientzia -

Europako Batzordeak, EDFAren aginduz (European Fusion Development Agreement), lau elikatze-iturri diseinatu, eraiki eta instalatzeko kontratatu du Lasarteko JEMA enpresa. Elikatze-iturri …

Interneteko bilatzaileak ez dira zitalak

Elhuyar Zientzia -

Internet-erabiltzaile askoren esanetan, bilatzaileek web orri ezagunak are ezagunago bilakatzen dituzte, beste web orri berriagoen kaltetan. Uste hori funts gabea …

Atmosferarik ez Plutonen ilargian

Elhuyar Zientzia -

Izar bat planeta baten atzean desagertzen ikusten den unean, informazio asko eskuratzen dute astronomoek. Planetaren mugan dagoenean, izarraren argia aldatu …

Azkarren biratzen duen izarra

Elhuyar Zientzia -

Pulsar baten inoizko errotazio-abiadura handiena detektatu dute. Pulsar honek, Terzan 5 izar-multzoko neutroi-izarretako batek, 716 bira egiten ditu segundoko. Pulsarrak …

Belarria, arnasteko jaioa

Elhuyar Zientzia -

Hainbat adituk uste du belarriak arnasketa-aparatuko hodi batetik eboluzionatu zuela; bada, batetik besterako trantsizioaren arrastoa aurkitu omen dute arrain-fosil batean …

Zelula-zorrotadak, orratzaren muturra baino estuagoak

Elhuyar Zientzia -

Zelula-zorrotaden tamaina injektatzeko erabiltzen den orratzaren muturraren diametroa izan ohi da. Bada, oztopo hori gainditu dute. Zorrotada elektrodinamiko izena du …

Interneten edukiak zabaltzeko eredu berria

Elhuyar Zientzia -

EHUko María Victoria Higuero Aperribaik Interneten edukiak zabaltzeko eredu berri bat diseinatu du, berme eta eskubide guztiak errespetatuz -egileari dagozkion …

Ezker edo eskuin, kolorea desberdin

Elhuyar Zientzia -

Kolore bat ezkerrean edo eskuinean ikusi, desberdin hautematen dela ikusi dute Kaliforniako Unibertsitateko adituek. Ondorio horretara iristeko, kolorearen pertzepzioa hizkuntzarekin …

Elhuyarren berriak

Taula periodiko gaurkotua

Lasa Iglesias, Aitziber - STEAM Hezkuntza arloko arduraduna

1984. urtean argitaratu zuen Elhuyarrek elementuen taula periodikoaren horma-irudia, Elkar argitaletxearekin batera. Haren ondoren, 1999an, Euskalerriaren Adiskideen Elkarteak eta EHUk …

Jakintza hedatuz

Ibaiak: ura eta sedimentuak

Andonegi Beristain, Garazi - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

Ibai nagusien iturburuan hainbat errekatxo egoten dira. Txikienen ura batu, eta, azkenean, ibai zabala sortzen da mendian behera. Baina ura …

Zientziaren efemeridea

Nylona, zuntz sintetikoen aitzindari

Belaustegi Irazabal, Ainara - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

1935eko otsailaren 28an lortu zuen Carothers-en lantaldeak 6,6 poliamida egitea. Hura zen gerora nylon izenez merkaturatuko zen lehen zuntz sintetikoa. …

Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila