Roa Zubia, Guillermo
Material zaharra, katilu berria
Agote, Iñigo -
Portzelanei ere iritsi zaie birziklatzeko aukera. Dena dela, kalean ez da edukiontzi berezirik jarriko horretarako, ez baita herritar guztiontzat pentsatutako zerbitzua. Ordea, portzelana-industriaren beharrei egokitutako metodologia da. Oreka-kontua
Historiaren historian zehar paseoan
Neurri batean, Newton, Fleming, Darwin, Curie edo Arkimedes bezalako izenek historia ez dela hain sinplea erakusten digute. Zientzialari handiak izan dira, dudarik gabe, baina bereganatu duten ospeak beste izen asko estali ditu. Horiek berreskuratzeko, irakasten den zientzia ez da nahikoa; historian eta historiaren interpretazioan sakontzea beharrezkoa da.
Lynn Frewer: "Publikoak informazio irekia eta gardena nahi du"
Elikadurarekin zerikusia duten krisialdiak oso larriak izaten dira, gizarte osoan baitute eragina. Azkenaldi honetan, gainera, esparru horretan krisialdi andana izan da Europan. Krisia gehien pairatu duen lurraldetik, Erresuma Batutik etorrita, egoera horien identifikazioan, analisian eta kudeaketan aditua den Lynn Frewer doktoreak hitzaldi bat eskaini zuen Bilbon.
Hiesa ikertzen: txertoaren premia
5,3 milioi pertsona kutsatu ziren iaz Giza Immunoeskasiaren birusarekin (GIBarekin); hiesa zuten pertsonen kopurua, berriz, 6,1 milioikoa izan zen, eta hil, 3 milioi pertsona hil ziren hiesaren ondorioz. Datuak hotzak direla diote, baina datu horien aurrean ez dago hotz geratzerik. Mugarik gabeko gaixotasuna da hiesa, bizitza estilo modernoaren isla: ez du muga geografikorik, ez eta muga biologikorik; jantziz aldatu, ezagutzen ez zitzaion aurpegiak erakutsi eta ugaritzen trebea baita. Ia Interneteko birusak baino aldakorragoa da. Hortik dator txerto eraginkorra lortzeko zailtasuna. Internetek aldatu omen du mundua, baina hiesa ez zaio atzean geratu: herrialde garatuetan drama bihurtu da eta txiroetan, berriz, tragedia. Afrika beltzak dagoeneko ez du etorkizunik, milioika lagun hil ditu hiesak, gazteak batez ere. Asiako errealitatea ez da, oraindik, hain gordina izatera iritsi, baina iritsiko omen da. Hemen, herrialde garatuetan, gizarteak hiesarekin bizitzera ohitu behar izan du, hiesdunak onartzen ikasi, eta seropositiboek hiesarekin bizitzen ikasi behar izan dute. Tratamendu erretrobiralek itxaropenerako ateak ireki dizkiete, putzutik atera dituzte... hirugarren munduak, ordea, ez du horrelako aukerarik izan, eta, gauzak aldatzen ez diren bitartean, ez dirudi izango duenik ere. Beraz, txerto eraginkorrean izan behar itxaropena. Eta horretan ere hiesak aldatu egin du zientzia eta ikertzaileen lana, gaixotasun honek 20 urte betetzen dituen honetan egunero milaka ikertzailek elkarrekin lanean dihardutelako ezagutzen den birus mutanteenaren aurkako borrokan garaile atera ahal izateko. Bitartean, elkartasun apur batek ez lioke inori kalterik egingo, ihesik gabe. Duela hogei urte inguru, gaixotasun ezezagun bat berebiziko bortizkeriaz hasi zen Estatu Batuetan jendea hiltzen. Inork ez zekien zer zen gaixotasun hura eta zerk eragiten zuen. 1983an sorburua Giza Immunoeskasiaren Birusa dela aurkitu zenean, urte gutxiren buruan zientzialariek txertoa prestatuko zutelakoan, jendea lasaitu egin zen.
Alvaro Arrizabalaga: "gure arazoa datu-eskasia da"
Cro-Magnon gizakia Neanderthalak desagertu baino lehen iritsi zen Europara, eta biak milurteko batzuez lurralde berean bizi izan ziren. Gero, Neanderthalen populazioa murriztu egin zen eta Cro-Magnon gizakiak besterik ez zuen iraun. Ez dakigu zein izan zen arrazoia; horren inguruan espekulazio asko dago. Arrasate inguruan garai hartako bi aztarnategi garrantzitsu daude, Lezetxiki eta Labeko koba, eta indusketa Aranzadi elkartearen arkeologia taldearen ardura da. Labeko koba errepide bateko lanekin suntsitu zen, baina agintariek aztarnak ateratzeko aukera eman zieten arkeologoei.
Nobel sariak mende bete dantzan
Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia
Alfred Nobel (1833-1896), kimikaria izateaz gain, asmatzailea ere izan zen. Izan ere, mundua aldatu zuten bi asmakuntza handi utzi zizkigun; bata gerra egiteko da aproposa eta bestea gizakiaren sormena sustatzeko: dinamita eta Nobel sariak. Fisikako Nobel saria
Eric A. Cornell, Wolfgang Ketterle eta Carl E. Wieman fisikarientzat Kimikako Nobel saria
William S. Knowles, Ryoji Noyori eta K. Barry Sharpless kimikarientzat Medikuntzako Nobel saria
Leland H. Hartwell, R. Timothy Hunt eta Paul M. Nurse biologoentzat
Anestesiaren historia
Oro har, ebakuntza-gelara sartzen den pazientea oso urduri egoten da. Gerora onerako izango dela jakinda ere, ebaketa ez da inoren gustukoa izaten. Baina, zorionez, gaixoak anestesista du konplize; minik ez duela sentituko eta lasai egoteko esango dio horrek. Bestalde, pazientea horretaz ez da jabetzen, baina zirujauak ere anestesia du laguntzaile.
Telefono mugikorren oinarria
Mugikor bihurtzeko, telefonoaren teknologia aldatu behar izan da. Irratiaren estrategia imitatuta eta moldatuta, nahi duen orok izan dezake ia edozein tokitan telefonoa martxan.
Genoma: non plus ultra?
Giza genomaren ikerketak zientziari ireki dizkion atez beste aldean ez dago interes zientifiko soila. Gizartea zer etorriko ote den zain dago. Geneak banan-banan analizatzeak esparru askotan du edo izango du eragina, eta horrek esan nahi du aldaketa-garaiak gertu daudela. Aldaketek ezinegona dakarte, ez baitakigu nola egin beharko diogun aurre bizimodu berriari. Baina, aldaketa horiek iragartzeko aukerarik ba al dago? Guzti-guztiak ez, noski, baina lehenengo gogoeta behintzat egin dezakegu.
Itsasargien historia
Olatuak eta haizeak Amerikatik Europara bueltan datozenentzat Fastnet arrokako itsasargia ikustea seinale ona da. Nabigazioaren nekeak bukatzear daudelako iragarpena da. Arroka horretan 176 oinbeteko altuera duen dorre batetik distirak igortzen dira. Gaur egun ere itsasargiaren zaindariak bertan egon behar du. Oso lan gogorra da, normalean eguraldia eta mareak direla eta, ezin baita luzaroan arrokatik atera.
Itsasargiak azken teknologiako tresnez beteta daude, eta zaindariak elektronikan aditu trebeak izaten dira. Baldintza gogorrenak dauden tokietan izaten da itsasargien behar handiena. Horien historia gizakiaren asmamenaren historia da, eta gaurko egoera itsasoa menderakaitza den lekuko.
Neurri handi batean, itsasargien historiak eta nabigazioarenak elkarrekin egin dute bidea. Itsas zabalean, Eguzkiak eta izarrek bidea aurkitzen laguntzen zuten, baina lehorrera itzultzeko itsasargiak lehorreko erreferentzia bihurtu ziren.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
