3362019(e)ko abendua

Erreportajeak

Trantsizio energetikoan trabatuta

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Euskal Herrian, erregai fosilen menpeko ereduari estu lotuta jarraitzen dugu, eta berriztagarrietan, Europako beste herrialde batzuen oso atzetik goaz. Hori …

CAR immunoterapia: ate bat itxaropenera

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Azken urte hauetan, bide berriak sortu dira orain arte tratamendurik ez zuten minbiziei aurre egiteko. Horien artean, CAR immunoterapia nabarmentzen …

Elkarrizketak

Unai Pascual Garcia de Azilu Ingurumen-ekonomialaria

"Naturarekiko harremana galtzeak kalte egin dio giza ongizateari"

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Ekonomialaria da Unai Pascual Garcia de Azilu, baina, hazkunde ekonomiko eta materialetik harago, gizartearen ongizatean du jarria arreta. Giza ongizaterako …

Analisiak

Adimen artifiziala jokoan

Azkune Galparsoro, Gorka - Ikertzailea eta irakaslea
Helena Matute Greño - Psikologia Esperimentaleko katedraduna

Adimen artifiziala erronka teknologiko handia da gizakiontzat: gure gaitasunak dituzten makinak sortzea. Gurekin komunika daitezkeen eta, datu-kantitate izugarriak prozesatuta, beren …

Mundu digitala

DoH, webean pribatutasuna bermatzeko azken pausoa

Leturia Azkarate, Igor - Informatikaria eta ikertzailea

Webeko jardueretan erabiltzaileon pribatutasuna eta segurtasuna bermatzeko helburuarekin, hainbat aldaketa egin dituzte azken urteetan sareko agente garrantzitsuenek. Bide horretan ematen …

Lekukoak

Ruth Lazkoz Saez Astrofisikaria

“Momentuz, misterioak jarraitzen du”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Ruth Lazkoz Saez (Bilbo, 1971) EHUko Fisika Teorikoa eta Zientziaren Historia saileko irakaslea eta ikertzailea da, eta, uztailetik, baita Espainiako …

Istorioak

Thomas Midgley: berunezko aurkikuntzak

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

1924ko urriaren 23an, osteguna, Ernest Oelgertek lankideei esan zien norbait jarraika zebilkiola. Ostiralean, lantegian zehar korrika ikusi zuten, “hiru batera …

Ekinean

Izaro Zubiria Ibarguren Albaitaria eta ikertzailea

"Lehen sektorean eta ikerketan emakume izateak desabantailak ditu”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Izaro Zubiria Ibarguren Gaztelun jaio zen, Gipuzkoako landa-eremuko herri txiki batean, eta beti bizi izan da naturaz inguratua: "Horregatik, betidanik …

Atarikoa

Gure gizarte-eredua krisian?

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Azkenaldian, inoiz baino argiago gelditzen ari da ingurumen-krisialdi orokor batean gaudela: klimarekin, energiarekin eta ekologiarekin lotutako krisialdian bai, behinik behin. …

Gai librean

Nanomedikamentuak bularreko minbiziaren tratamendu gisa

Sarasola Maizkurrena, Aintzane - Farmazian graduatua
Salvador Martinez, Aiala - EHUko Farmazia Teknologiako irakaslea
Hernandez Martin, Rosa Maria - EHUko Farmazia Teknologiako katedraduna
Igartua Olaechea, Manoli - EHUko Farmazia Teknologiako irakasle titularra
Santos Vizcaino, Edorta - EHUko Farmazia Teknologiako irakaslea

Bularreko minbiziaren etorkizuneko tratamenduaz ari garenean, medikamentu pertsonalizatuetan pentsatu behar dugu. Gaur egungo terapien toxikotasuna murriztu eta eraginkortasuna areagotzeko, behar …

Pirinioetako muturluzearen ekologia eta emari ekologikoen berrikuspena

Esnaola Illarreta, Amaiur - Zoologia eta Animalia Zelulen Biologia Saila, Zientzia eta Teknologia Fakultatea (EHU)

Askorentzat ezezaguna izan arren, Euskal Herriko erreka garbietako harribitxietako bat dugu Pirinioetako muturluzea edo ur-satorra. Atzerakada nabarmena ari da izaten …

Noetherren teoremarik politena

Urizar Lanz, Iñigo - Fisikan doktorea

Matematikariek Noetherren teorema bat baino gehiago ezagutzen dute. Izan ere, matematikarien familia ospetsu batek darama Noether abizena. Baina, denen artean, …

Generoak bereizteko joera adimen artifizialean

Arbelaitz Gallego, Olatz - EHUko Informatika Fakultateko irakaslea eta UEUko kidea
Lazkano Ortega, Elena - EHUko Informatika Fakultateko irakaslea

— 1. irudian bi robot adimendun daude: mutil ala neska? Zein da zein?

— Baina, zertaz ari gara? Nola da …

Albisteak

Esne-hondarrak aurkitu dituzte historiaurreko biberoiak izan zitezkeenetan

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Neolito garaiko zeramikazko ontzi txikiak aurkitu izan dira, likidoak isurtzeko balio zezakeen tutu edo mutur bat dutenak. Zaharrenak duela 5.000 …

Lur azpiko urak egoera larrian egongo dira 2050rako

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Nature aldizkariak argitaratu duen ikerketa baten arabera, lur azpiko uren egoera kritikoa da jada, eta 2050erako larria izan daiteke. Gizakiok …

Animalia basatien salerosketa uste zena baino handiagoa da

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Azken kalkuluek agerian utzi dutenez, munduko ugaztunen bost espezietik ia bat saldu eta eros daiteke bizitza basatiaren merkatuan. Alegia, orain …

Gizakiak eboluzioan galdutako muskuluak enbrioietan ikusi dituzte

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Beste ugaztun batzuek bai, baina pertsonok ez ditugun muskulu batzuk giza enbrioietan garatu eta gero desagertu egiten direla aurkitu dute. …

Medikuntzako Nobel saria, zelulak oxigeno-erabilgarritasunari nola egokitzen diren argitu dutenentzat

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

William G. Kaelin, Sir Peter J. Ratcliffe eta Gregg L. Semenzak jasoko dute Fisiologia edo Medikuntzako Nobel saria, oxigeno-mailaren aldaketara …

Hogei ilargi gehiago aurkitu dituzte Saturnoren inguruan

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Subaru teleskopioaren bitartez (Mauna Kea, Hawaii), orain arte ezagutzen ez ziren beste hogei ilargi aurkitu dituzte Saturnoren inguruan. Horri esker, …

Fisikako Nobel saria, unibertsoaren eboluzioa ulertzeko ekarpenei eta lehen exoplaneten aurkikuntzari

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Aurtengo Fisikako Nobel saria kosmosari buruz zeuden ideiak aldarazi zituzten hiru ikertzailerentzat izango da. Sariaren erdia James Peeblesentzat izango da, …

Kimikako Nobel saria, litio-ioizko bateriak garatu zituztenentzat

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Stanley Whittingham, John Goodenough eta Akira Yoshino ikertzaileek jasoko dute 2019ko Kimikako Nobel saria, litio-ioizko bateriak garatzeagatik. Nobel Fundazioak aditzera eman du gure bizitzak irauli …

Zebra-itxurako marrak, intsektuekiko babes

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Ikertzaileek zenbait hipotesi proposatu izan dute zebren marren funtzioa azaltzeko. Besteak beste, kamuflatzeko, beroari aurre egiteko eta intsektuak uxatzeko balio …

Antisorgailuak, klima-larrialdiari aurre egiteko

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

MJ Sexual & Reproductive Health aldizkariak munduko gainpopulazioaren auzia jarri du mahai-gainean. Klima-larrialdiari aurre egiteko estrategiak garatzen direnean, antisorgailuen …

Diferentzia sozioekonomikoen isla hondakin-uretan

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Australian egindako ikerketa batek agerian utzi du hondakin-uretako substantzia kimikoek eta dietaren adierazleek lotura zuzena dutela maila sozioekonomikoarekin. Astebetez sei …

Ekaitz-sistema konplexuak behatu dituzte Saturnon

Elhuyar Zientzia -

Saturnoko hainbat ekaitz polar aztertu ditu EHUko planetologiako lantaldeak, Agustín Sánchez Lavega irakasleak zuzenduta. 2018an gertatu ziren ekaitz handiak dira, …

Prime edizioa, gene-ediziorako teknika berria

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Nature aldizkariak oihartzun handia izan duen ikerketa bat argitaratu du: gene-ediziorako sistema berri eta eraginkorra diseinatu du David Liu Harvard …

Kostaldearen zaurgarritasuna bisualizatzeko erreminta sortu dute

Elhuyar Zientzia -

Munduko kostaldea uste zena baino hiru aldiz zaurgarriagoa da, klima-larrialdiaren ondorioz itsas mailak izan dezakeen igoerari eta kostako uholdeei erreparatzen …

"Voyager 2" izarrarteko espazioan sartu zeneko datuak argitaratu dituzte

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

1977an jaurti zutenetik, 18.000 milioi km-ko bidaia egin du jada Voyager 2 espazio-ontziak. Datuek erakutsi dute duela urtebete atera zela …

Margarita Salas Falgueras biokimikari aitzindaria hil da

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Margarita Salas Falgueras biokimikaria hil da, 80 urterekin. Espainia basamortu zientifikoa zenean, phi29 fagoa ikertzen hasi zen, eta, hortik abiatuta, …

Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila