Seda? Que vai!
A produción mundial de fibras naturais é aínda superior á de fibras químicas, cun 56% e un 44% respectivamente, segundo datos de 1994. Con todo, a produción de fibras químicas pode superar á máis natural si, antes de tempo, atendemos ás opinións dos expertos. Por exemplo, a produción de algodón, a principal fibra desde o punto de vista produtivo, non aumentou nos últimos dez anos.
E é que, ademais de ofrecer unhas características que as fibras químicas non poden ofrecer os naturais, son baratas e non deixan de depender da fertilidade. Doutra banda, no uso de fibras químicas tamén influíu a moda e, por exemplo, a lema “engúrraa é elegante” fixo un gran favor á produción de fibras de poliamida, xa que permite fabricar produtos máis engurrados. Por iso, grazas ás fibras químicas, os deseñadores de moda dispoñen de materias primas suficientes paira satisfacer as súas preferencias estéticas (tacto, textura, caída, etc.). poden adaptarse como queiran.
Falamos constantemente de fibras químicas e aínda non explicamos que son. Está claro que son as fibras naturais, que se obteñen da natureza só por transformación mecánica, por exemplo o fiado: algodón, seda, yute, etc. As fibras químicas poden ser artificiais ou sintéticas. As fibras artificiais obtéñense mediante a transformación de fibras naturais mediante axentes químicos, como o rayón, que se obtén mediante o tratamento da celulosa.
As fibras sintéticas son materiais poliméricos, compostos en sentido amplo por síntese química. Utilízanse procesos de polimerización nos que as moléculas pequenas, monómeros, únense entre si paira obter moléculas grandes, polímeros, con diferentes propiedades físicas e químicas.
Membros individuais
Se comparamos as fibras químicas coas naturais, as similitudes ven rapidamente. Ademais, todas as fibras naturais teñen o seu compoñente químico, una fibra química de características similares. No uso de fibras, polo menos, queda patente esta afinidade: substitúese a la por fibras acrílicas, a seda por poliamidas ou poliésteres, o algodón por poliésteres e o compoñente de yute é polipropileno.
Así mesmo, a afinidade non só se refire ás características senón que existen outras relacións, xeralmente económicas, entre fibras naturais e químicas. Supoñamos que os xastres estenderon a moda da roupa de punto e que a la é escasa. Isto suporá un incremento sostido da produción de fibras acrílicas.
Doutra banda, os expertos non consideran que se creen novas familias de fibras químicas e, ademais, non consideran que se incremente notablemente a produción de acrílicos, poliamidas, poliésteres e outras familias de fibras coñecidas ademais do polipropileno. Estes catro tipos de fibras, ademais de ofrecer un espectro de características moi amplo, poden superar as súas carencias mediante procesos de copolimerización (mediante a polimerización simultánea de dúas ou máis tipos de monómeros), mestura de polímeros ou tratamento térmico e mecánico.
Filtros de cigarros
Cando lle damos un chupón ao cigarro, o filtro de acetato de celulosa “limpará” o fume que chega aos pulmóns, xa que se utiliza fío deste composto celulósico paira realizar os filtros de cigarros. Non creas que é una cuestión dunha vez, xa que a produción de fío de acetato de celulosa é a quinta parte de todas as fibras celulósicas.
As fibras de celulosa obtéñense mediante o tratamento químico da celulosa a través dun proceso denominado “altercado”, que dá lugar ao coñecido tecido coñecido como “rayón”. Nun proceso conflitivo una masa de madeira de piñeiro é tratada en primeiro lugar con hidróxido sódico. A continuación engádese sulfuro de carbono e déixase macerar a masa formando un xantato de celulosa. A solución de celulosa xantato é una solución conflitiva que se dilúe “en húmido”. A disolución faise pasar polos orificios da máquina de fiar e a fibra obtense pola coagulación dunha solución diluída de celulosa acedo sulfúrico. O proceso é moi contaminante e a industria está a traballar por facelo máis ecolóxico.
A produción destas fibras diminuíu no últimos quince a dezaseis anos, situándose a produción en 1994 en tan só dous terzos da de 1980. Ademais, se a produción non diminuíu máis, débese á forma informal de vestir que se estendeu nos últimos anos. Os tecidos celulósicos son cómodos e de toque suave.
Máis diversidade
Entre as fibras químicas destacan os poliésteres. Por unha banda, a súa diversidade permite a fabricación de fibras en poliéster con características físicas e mecánicas moi diferentes. Por exemplo, pódense imitar características de fibras diferentes como a seda e o algodón. Esta diversidade, pola súa banda, afecta á produción, sendo a produción de poliésteres o 55% da produción de fibras químicas en 1994. Ademais, entre 1980 e 1994 a produción de poliésteres duplicouse.
O principal dos poliésteres é o denominado poli (etilen tereftalato) (PET), que recentemente se propón como substituto da PVC en botellas e recipientes de contido. A produción de PET distribuíase en 1994 nun 73% de fibras, un 15% de envases de contido, un 7% de películas e un 5% das restantes. O PET sintetízase mediante a reacción do ácido tereftálico e o etileno glicol.
Una das características máis destacadas das fibras de poliéster é que o seu compoñente amorfo está máis orientado que noutras fibras, o que se traduce nunha serie de vantaxes e desvantaxes. Entre as vantaxes destaca a lixeira tendencia a engurrar e entre as desvantaxes a necesidade de altas temperaturas de tinguido.
As fibras de poliéster están en continuo proceso de investigación e desenvolvemento. Nos últimos tempos está a realizarse un gran esforzo na obtención de poliésteres biodegradables. Loxicamente, estes poliésteres biodegradables terían aplicacións téxtiles moi especiais. Os biopoliésteres actuais obtéñense por fermentación, polo que a súa produción e uso son limitados. Con todo, o desenvolvemento de plantas xeneticamente deseñadas pode abrir novas xanelas ao mercado de biopoliésteres.
Os poliésteres fixeron un longo camiño paira conseguir fibras como a seda. A primeira xeración apareceu na década de 1960 e imitaba o seu brillo. As fibras de segunda xeración, desenvolvidas nos anos 70, eran moito mellores que as anteriores, cun aspecto adecuado, suave e de volume. Estas dúas últimas características obtíñanse mesturando filamentos de distinta contracción na fibra.
A terceira xeración de produtos similares a Seda apareceu en 1988. Nestes produtos tamén se utilizan filamentos de distinta contracción, pero os filamentos teñen tratamentos superficiais paira obter estruturas porosas ou seccións non circulares (ver figura). Con todo, a realización destes produtos é un proceso complexo, no que hai que prestar atención en todos os pasos: polimerización, hilatura, estiramento, mestura de fibras, tricotado, tintado e acabado. Por tanto, tras todos estes procesos obtéñense produtos de alta calidade.
En definitiva, os poliésteres utilízanse paira fabricar tecidos de case calquera natureza, estando a clave ao idear un proceso adecuado. Por exemplo, paira conseguir tecidos con caída adecuada engádense partículas orgánicas ou inorgánicas á fibra.
Poliamida ou nylon, dicilo como queiras
As fibras de poliamida ou, si es máis nosa, o nylon constitúen o segundo gran grupo de fibras químicas, aínda que na última década perderon peso relativo debido ao avance dos poliésteres. Con todo, a súa produción subiu una cuarta parte entre 1980 e 1994 e espérase que siga crecendo.
As poliamidas sintetizáronse na década de 1930 e foron pioneiras das fibras sintéticas. Son fáciles de sintetizar e as súas materias primas son económicas. Nylon revolucionou a industria téxtil e da moda, abrindo a era de pezas máis baratas e variadas.
Hai dous tipos principais de nylon: nylon 6 e nylon 66. Aínda que estes dous nylon son intercambiables en case todas as aplicacións, a produción de Nylon 6 é maior que a de nylon 66, sobre todo en aplicacións téxtiles, onde é tres veces maior. As razóns que se esconden son: que o caprolactama sexa máis barato e alcanzable, que a tecnoloxía sexa máis accesible, que o consumo enerxético sexa menor, etc. No caso do Nylon 6 o monómero é o kaprolactama e no de Nylon 66 o ácido adípico e a hexametilendiamina.
O dano que supón non dalo
As fibras acrílicas que as nosas nais ou avoas ían punteando ou dolotando en casa tiñan a materia prima diaria. De feito, a “la” da trikitixa era en moitos casos unhas fibras acrílicas especiais, denominadas “high bulk”. Pensade que a importancia do punto de casa era que o 40% da produción de certas plantas de produción era de fibra “high bulk”.
Na actualidade, o feito de estar tan estendido o hábito da trikitixa no fogar ocasionou certo dano á produción de fibras acrílicas, que se atopa estabilizada nos últimos dez anos. Como consecuencia, as fibras acrílicas han perdido peso no mundo das fibras químicas.
As fibras acrílicas sintetízanse mediante a polimerización do acrilonitrilo e outro ou outros monómeros. O segundo compoñente ten un peso aproximado do 8% e normalmente é un dos seguintes: metacrilato de metilo, acrilato de etilo ou acetatos de vinilo. Os commonómeros son bastante intercambiables e pódense obter fibras de características similares en ambos os casos. Por exemplo, nos últimos 15 anos un produtor europeo ha modificado tres veces a súa comonomero en función do seu prezo de mercado.
O polipropileno non é moda
Se miras a etiqueta da túa roupa, atoparás poliéster, poliamida, algodón ou seda escrita, pero nunca atoparás polipropileno, xa que as fibras de polipropileno non son un obxecto das costuras.
No caso do alta, a produción de fibras de polipropileno está a crecer nos últimos anos, máis que en calquera outra fibra química. Está de moda, pero non é moda. Por exemplo, os expertos en téxtil rexeitan a palabra “testil” no caso do polipropileno, xa que detrás deste adxectivo enténdese habitualmente “tecidos paira roupa”.
Por outra banda, a fibra de polipropileno ten un gran uso industrial. Os tecidos técnicos de polipropileno atópanse por todas as partes, como revestimentos ou redes de pavimentos. Con todo, os expertos non descartan que no futuro o polipropileno poida ser utilizado na confección de pezas de vestir. Mentres tanto, se tes que lidar coa moda do polipropileno, terás que vestirche de mergullo ou surfeiro no mundo. Por que? As fibras de polipropileno son moi hidrófobas, é dicir, non absorben facilmente a auga e non deixan de filtrarse. Por tanto, só naqueles casos nos que se pretende evitar o contacto coa auga utilízase o polipropileno paira a confección de pezas de vestir.
Era sabido que os tecidos químicos rodéannos. Con todo, se nos fixamos na etiqueta desta camisa de algodón liso e vemos que no remate di “poli(eztakit zer)”, pareceranos que non nos rodean e cómennos. Con todo, non é una cuestión de angustia, sobre todo tendo en conta o ben que tócanche estes novos pantalóns.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
