Barbara McClintock, pregunta polo millo

Texto xerado polo tradutor automático Elia sen revisión posterior por tradutores. Elia Elhuyar

Etxebeste Aduriz, Egoitz

Elhuyar Zientzia

Zabaldu:
Twitter
Facebook
Emaila

Ed. Manu Ortega/CC BY-NC-ND

Long Island (Nova York), finais da década de 1940. Una muller dun corenta anos rega o millo. Mira as mazorcas que aos poucos van crecendo, coma se quixese coñecer todos os segredos gardados nelas. Sast! Una pelota cae entre o millo. Enfádase e bota a rifa aos mozos de béisbol. Non é de estrañar, este millo vale moito.

Bárbara McClintock cultivaba millo en terras do Laboratorio Cold Spring Harbor. E pasou case toda a súa vida estudando os seus cromosomas e xenes. Vivía só nun pequeno apartamento no propio laboratorio.

Desde neno foi solitario e gustáballe o deporte e a vida intelectual. Aos pais non lles gustaba ese carácter. De feito, naceu co nome de Leonor, pero, ao considerar que paira esta filla era un nome demasiado feminino, puxéronlle a Bárbara. Tampouco lle gustou á súa nai querer ir á universidade porque lle quitaría as opcións de casar. Pero ao final conseguiuno coa axuda do seu pai.

Estudou Botánica na Universidade, especialmente interesada na xenética e quedou fascinado polos cromosomas. De feito, naqueles anos estaba a descubrirse que os cromosomas eran portadores de ‘factores hereditarios’. Así, paira a súa gradación tiña claro que quería investigar os cromosomas, o seu contido xenético e a súa expresión, a citogenética.

McClintock deixou claro desde o principio que era un científico extraordinario. Tras o doutoramento, conseguiu reunir pola súa conta a un pequeno pero esforzado equipo paira investigar neste campo. Tratábase dun campo completamente novo e pronto comezaron a progresar. “Considerábannos orgullosos”, lembraría despois McClintock. “Estabamos moito máis avanzados que esa xente e non podían entender a que nos dedicabamos”.

McClintock desenvolveu una técnica de tinguido paira poder visualizar cromosomas ao microscopio. Isto permitiu, por primeira vez, observar a morfología dos 10 cromosomas do millo en 1929.

Ed. Manu Ortega/CC BY-NC-ND

Na década de 1930 descubriu que os pares de cromosomas cruzan as partes ao formar as células reprodutoras e demostrou que grazas a este cruzamento créanse novas combinacións de caracteres hereditarios. Tamén atopou una estrutura chamada organización nucleolar que parecía importante paira ordenar o material xenético na división celular. E descubriu tamén o centrómero e o telómero, e publicou o primeiro mapa xenético do millo e analizou como a irradiación provocaba mutacións...

A fertilidade científica de McClintock era un descubrimento tras outro. Recoñecendo esta fertilidade, en 1944 foi nomeado membro da Academia das Ciencias de Estados Unidos (terceira muller en conseguilo) e, ao ano, presidente da Asociación Americana de Xenética (primeira muller). Os demais tamén admiraban, até o punto de vela como case profeta: “Se Bárbara dio, será verdade”, adoitaban dicir.

McClintock comezou a investigar o efecto do mosaico xenético naquela época. Quería saber por que os exemplares dunha mesma mazorca podían ter unha cor diferente, coa mesma información xenética. Durante a súa intervención descubriu dous elementos xenéticos que actuaban sobre os xenes. Observou que, a pesar de ser realmente sorprendente, estes elementos movíanse de lugar e podían acender ou apagar os xenes. Chamounos elementos controladores e estudou a súa influencia de xeración en xeración. Así, suxeriu que a regulación xenética podía ser clave tanto paira explicar como as células dun organismo poden presentar características diferentes, aínda que o xenoma fose o mesmo.

Todo era revolucionario, demasiado revolucionario. Pensábase que o xenoma era un conxunto estático e ordenado de pautas, e os elementos que se movían e os xenes que se apagaban e acendían non eran aceptables. E non foron aceptadas. Estes descubrimentos e ideas deron lugar á “asombro e descubrimento” dos seus membros, en palabras de McClintock.

“Quedei sorprendido ao ver que non o entendían, que non o tomaban en serio” contaría despois. Pero McClintock non cesou: “Iso non me molestaba, sabía que estaba correctamente” Con todo, este tipo de investigacións deixou de publicarse e mergullouse na súa propia soidade. Viu claro que non era o momento de aceptar o que el atopou. “Paira un cambio conceptual hai que esperar o momento adecuado”, dixo.

E tivo que esperar. Case vinte anos máis, outros investigadores empezaron a atopar eses elementos móbiles en virus, bacterias e mesmo en moscas de vinagre. E entón acordáronse de McClintock. En 1983, aos 82 anos, recibiu o Premio Nobel por atopar aqueles elementos xenéticos móbiles (transposonas). Era a terceira muller en recibir a Novela de Medicamento e Fisiología e a única que a recibiu soa. Cando recibiu o premio dixo: “Parece inxusto premiar a unha persoa por recibir tantos praceres ao longo dos anos, preguntando ao millo por problemas concretos e vendo despois as súas respostas”.

Faleceu aos noventa anos e seguiu traballando até o último día, doce horas ao día, seis días á semana. El deixouno claro: “O que fago interésame tanto e é un pracer así, que nunca pensei parar… Tiven una vida sumamente satisfactoria e interesante”.