3402020(e)ko abendua

Erreportajeak

COVID-19a luzera begira

Izurriaren bigarren olatuak harrapatu du Europa, eta, hari aurre egiteko, lehen olatuan hartu ziren antzeko neurriak ezarri dira; batik bat, …

Buruko osasuna ikuspegi feministatik

“Ez da berdina emakume eroa edo gizon eroa izatea”. Asaldura psikiatrikoak despatologizatzearen aldeko Madrilgo elkarte baten esaldia da, eta Mari …

Elkarrizketak

“Gure sinesmenak zalantzan jartzeko gaitasuna da pentsamendu kritikoa izatea”

Pentsalariek diote pentsamendu kritikoa izatea dela XXI. mendeko giza abilezia garrantzitsuena. Informazio-gehiegikeriaren gizarte honek erraztu egiten die sarbidea sasiegiei eta …

Analisiak

Lurralde-antolamendua eta bizitza

Hirigintzak eta lurraldearen antolamenduak eragin handia dute gure bizitzan: osasunean, ingurunean, generoan, kontsumo-ohituretan, baita hizkuntza-erabileran ere. Hortaz, garrantzitsua da begirada …

Mundu digitala

Connected Home over IP, domotikarako komunikazio-estandarra

Duela urte batzuetatik hona, ikusi dugu nola hedatuz joan diren sistema domotikoak etxeetan. Hau da, etxeko gailu eta tresnak automatizatu, …

Lekukoak

“Herri-mugimenduetan parte hartzea iraultzatxo txikiak abiarazteko bidea da niretzat”

Elhuyar Fundazioak 2011n eman zion Elhuyar Merezimendu saria Jose Ramon Etxebarria Bilbaori (Gernika, 1948), “euskarazko zientzia eta teknologiaren kulturan egindako …

Istorioak

Eta polietilenoa sortu zen

Altzairuzko erreakzio-hodiari begira gelditu zen Fawcett. Hondoan sustantzia zuri bat zegoen. Esperimentua ez zen espero bezala joan, inondik inora ere. …

Ekinean

“Nire ustez, ikerketak eraldaketarako tresna izan beharko luke”

Ikerketa ugari egin dira kirolaren eragina ezagutzeko, osasunaren ikuspegitik zein sozialetik. Hala ere, badaude aztertu gabeko ertzak, eta haietako bati …

Atarikoa

Luzera begira

COVID-19aren bigarren olatuan bete-betean sartuta, eta Europa erdi konfinatuta dagoela, protagonista berri bat azaldu da gure artean: nekea. Krisialdia kudeatzeko …

Gai librean

Isuriz bahitu: karbono-aztarnaren balantzan ardi latxak orekan

Joan den urtarrilean gainditu egin zen, beste behin, atmosferako berotegi-efektuko gasen (BEG) kontzentrazioaren azken neurketa. Kezka sortzen du konposatu horien …

Google eta nagusitasun kuantikoa

2019a urte berezia izan zen konputazio kuantikoarentzat, lehen aldiz ebatzi zuelako ordenagailu kuantiko batek superordenagailu klasiko handienek ere ebatzi ezingo …

Adipozitoak, obesitatea eta osasuna: uste baino erlazio konplexuagoa

Asko idatzi eta ikertu da obesitatearen inguruan azken hamarkadetan. Garai batean abantaila ebolutibo bat zena (elikagaiak oparo zeudenean energia biltegiratzeko …

Albisteak

Fukushimako istripuko erradioisotopoak sistema lurtarretan nola zabaldu diren aztertu dute

Japoniako gobernuak Fukushimako tona bat ur erradioaktibo ozeanora jaurtiko duela iragarri eta egun gutxira, Nature Reviews Earth & Environment aldizkariak …

Kanabinoideek glukosaren metabolismoan duten eraginaren ondorioz, apaldu egiten dute elkarrekintza soziala

Astrozitoek odol-emaritik glukosa hartzen dute, garunari energia emateko. Aldi berean, astrozitoak neuronen kontrolpean daude, neurotransmisoreen bidez. Kontrol horretan, beste elementu …

Zementuaren ingurumen-inpaktua aztergai

Zementua eta hormigoia dira gizakiok munduan gehientsuen erabiltzen ditugun material artifizialak. Hala, horiek sortzeak zer nolako ingurumen-inpaktua duen aztertu du …

Nanohodien bidez bizkarrezur-muineko lesioetako neuronak birkonektatzea lortu dute

Bizkarrezur-muineko lesioak osatzeko bidean, urrats garrantzitsua eman dute Donostiako CIC biomaGUNE eta Italiako SISSA ikerketa-zentroetako ikertzaileek. Izan ere, neuronen arteko …

Ugaztunen eta hegaztien garunak alderatu dituzte, hegaztien gaitasun kognitibo harrigarriak azaltzeko

Nola liteke zenbait hegaztik —beleek, esaterako— tximino handien pareko gaitasun kognitiboak izatea, hain desberdina izanik hegaztien eta ugaztunen garuneko antolaketa …

Labar-artea duten kobazuloak aurkitzeko sistema bat garatu dute

Labar-artedun kobazuloak identifikatzeko eredu bat diseinatu dute Kantabriako eta Euskal Herriko Unibertsitateko ikertzaileek, espeleologoen laguntzarekin, eta informazio geografikoen sistemen bidez. …

Landareen sustraietako mikrobiotan bakterio bat da nagusi

Gizakion mikrobiota bezalaxe, landareen mikrobiota ezagutzeak ere interes handia du zientzialarientzat. Izan ere, sustraien bidez landareekin interakzionatzen dute lurreko bakterioek, …

Zerk bultzatu zuen dikromatismoaren sorrera eboluzioan?

Animalia-espezie askotako arrak eta emeak dimorfikoak izaten dira; desberdinak dira itxuran zein funtzionamenduan (oinarrizko funtzio metabolikoetan, immunitate-sisteman, portaeran…). Hegazti eta …

Medikuntzako Nobel saria, C hepatitisaren birusa aurkitu zutenentzat

Karolinska Institutuak C hepatitisaren aurkako borrokan oso esanguratsuak izan diren hiru ikertzaile saritu ditu aurten Medikuntzako Nobel sariaz: Harvey J. …

Fisikako Nobel saria, zulo beltzen azalpenari eta aurkikuntzari

Zulo beltzen sekretuak argitzeko gako izan diren bi aurkikuntzen egileak sarituko ditu Fisikako Nobel sariekin Suediako Zientzien Errege Akademiak. Batetik, …

Kimikako Nobel saria, genoma editatzeko CRISPR/Cas9 metodoa garatu zutenei

Emmanuelle Charpentier eta Jennifer A. Doudna biokimikariek jasoko dute 2020ko Kimikako Nobel saria, haiek garatutako edizio genetikoko teknikak egin dituen …

Munduko ekosistemen % 30 berreskuratuta, % 70 murriztu daiteke espezieen desagerpena

Klima-larrialdiaren eta biodibertsitate-galeraren auziek ekosistemak berreskuratzeko apustu globala eskatzen dute. Globala, eta bi helburuak modu bateratuan aintzat hartzen dituena, hamabi herrialdetako …

Bi egarri-motak modu desberdinean kudeatzen ditu garunak

Ugaztunentzat, likidoak edatea berezko portaera da, baina bi egarri-mota ase behar izaten dituzte: bata, egarri osmotikoa da, odoleko gatz mineralen …

Giro-tenperaturako lehenengo supereroalea lortu dute

Fisika esperimentalaren erronka handietako bat gauzatu berri da, Nature aldizkariaren azalak erakutsi zuenez: lehenengo aldiz, giro-tenperaturan supereroalea den material …

Osiris-Rex zundak lortu du Bennu asteroidetik lagina hartzea

2016an jaurti zuten Osiris-Rex zunda espaziala, eta, bi urte eman ditu Bennu asteroidearen inguruan orbitatzen. Gaur, gaueko 00:05 h-etan, hamar …

Duela 27.000 urteko artisten harreman-sareak azaleratu dituzte

Aitzbitarteko haitzuloetan (Errenteria, Gipuzkoa) 2016an aurkitutako grabatu batzuk Europako beste 17 kobazulotako grabatuekin alderatu dituzte, eta  ondorioztatu dute grabatuak egiteko …

Material magnetiko topologiko berriak aurkitzeko metodo bat diseinatu dute

Kimika kuantiko topologikoan egin den urrats garrantzitsu baten berri eman du Nature aldizkariak. Material magnetiko topologiko berriak identifikatzeko metodo bat …

Elikadura-ohiturak aldatzea beharrezkoa da Parisko Akordioko helburuak lortzeko

Erregai fosilen CO₂-igorpenak bat-batean eta guztiz etengo balira ere, ezingo litzateke lortu Parisko Akordioan ezarritako 1,5 ºC edo …