3342019(e)ko ekaina

Erreportajeak

Biomasaren banaketa Lurrean

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Lurreko biomasaren azken kalkuluak dio 550 mila milioi tona karbonokoa dela planetako biomasa osoa. Kantitate ikaragarria da, eta agerian jartzen …

Loa, atsedena baino askoz gehiago

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Loak ez balu funtzio guztiz ezinbesteko bat izango, eboluzioaren akatsik handienetako bat litzatekeela esan zuen 1978an Allan Rechtschaffen loaren ikertzaile …

Elkarrizketak

Joseba Rios Garaizar Arkeologoa

“Espeziearen definizioren arabera, ezin dugu esan neandertalak eta sapiensak espezie desberdinak direnik”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Elhuyar aldizkarian argitaratutako zenbait artikulu hautatu berrargitaratu dira Booktegi plataforman, Sapiens ispiluaren aurrean izenburupean (doan deskargatu daiteke). Artikuluok …

Analisiak

Zientziaren gehiegizko espektatibak

Alberto Ansuategi Cobo - Ingurumen-ekonomiako ikertzailea
Agirre Escobal, Ana - Genetika, Antropologia Fisikoa eta Animalien Fisiologia Saila

Hedabideok eta zientzialariek etengabe aztertu beharko genuke nola komunikatzen ditugun zientzian eta teknologian gertatzen diren aurrerakuntzak. Batzuetan, ikusgarritasuna eman nahian, …

Mundu digitala

Elhuyarren hizketa-teknologiak inklusioaren zerbitzura

Leturia Azkarate, Igor - Informatikaria eta ikertzailea

Teknologiak, oro har, eta, zehazkiago, IKTek asko lagundu dezakete dibertsitate funtzionala duten pertsonen inklusioan; esaterako, webaren eta Braille lerroen konbinazioak …

Lekukoak

Arturo Muga Villate Biokimikako doktorea

“Iraultza teknologikoa badugu. Orain, iraultza zientifikoa behar dugu”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

EHUko Zientzia eta Teknologia Fakultatearen 50. urteurrena ospatzen harrapatu dugu Arturo Muga Villate, Garapen Zientifikoaren eta Transferentziaren arloko errektoreordea (Bilbo, …

Istorioak

Clair Patterson: Berunaren kontra borrokan

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Harrigarria zen. Kosta zitzaion ulertzea non zegoen arazoa; zergatik lortzen zituen, behin eta berriz, zentzurik gabeko emaitzak. Laginek zenbat berun …

Ekinean

Marie Pourquié Bidegain Neuropsikohizkuntzalaria

“Arlo desberdinetako jendea behar da, eta beste hizkuntzetan egin dena euskaraz ere egitea"

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Nola iristen da euskal filologiako ikasle bat garuneko patologia jakin batzuk ikertzera? Hainbat bide egon daitezke; Marie Pourquié Bidegainek berea …

Atarikoa

Biosferaren zirrikituetara begira

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Modu asko dago ikusteko nola ari garen aldatzen planeta. Lurreko biomasaren azken kalkulutik abiatu gara gu, biosferaren zirrikitu guztietara begira; …

Gai librean

CAF-Elhuyar 2019: Dysonen esferen bila

Iñigo González de Arrieta Martínez - Fisika Aplikatuan doktoregaia
Iker González Cubiella - Fisikako ikaslea

Bakarrik al gaude unibertsoan? Segur aski, hau da mendeetan zehar gizadiak izan duen kezkarik handienetako bat. Izatez, galdera horrek izugarrizko …

CAF-Elhuyar 2019: Zelulak online daude

Maider Beitia San Vicente - Osasun Zientzietako Ikertzailea
Itziar Urizar Arenaza - Osasun Zientzietako Ikerlariak

Gizakion portaera zelulek duten jokaeraren antzekoa da. Hain zuzen ere, zelulen biologiaren mundua urruna eta ulergaitza iruditzen bazaigu ere, hori …

CAF-Elhuyar 2019: Esnea ekoizteko, bertako ala kanpoko proteina erabili?

Izaro Zubiria Ibarguren - Albaitaritzan lizentziatua

Euskal Autonomia Erkidegoko esne-sektorearen egoera asko aldatu da 1986an Europar Batasunean sartu ginenetik; izan ere, horrek ekarritako ordainketa bakarreko laguntza-sistemak …

Albisteak

Opioideen krisiari aurre egiteko neurri berriak iragarri ditu FDAk

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Opioideen krisia AEBek izan duten “osasun-hondamendirik handienetako eta konplexuenetako bat” dela adierazi du AEBetako Elikagaien eta Sendagaien Administrazioak (FDA), kaleratu …

Hezur-muineko transplantea eginez hiesa senda daitekeela berretsi dute

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Bigarren aldiz, hiesa zuen paziente bat sendatzea lortu dute. Hezur-muineko transplantea egin zioten, Hodgkinsen linfoma ere bazuelako eta bizirauteko …

Edizio genetiko heredagarriak klinikan ez erabiltzeko nazioarteko akordio bat eskatu dute adituek

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Edizio genetiko heredagarriak klinikan ez erabiltzeko akordioa eskatu dute zazpi herrialdetako adituek. Sinatzaileen artean daude CRISPR edizio-teknika garatu zuten Emmanuelle …

Iberiar penintsulako azken 8.000 urteetako historia genetikoa argitaratu da

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Science aldizkariak Iberiar penintsulako azken 8.000 urteetako historia genetikoa azaltzen duen lana argitaratu berri du. Hainbat aztarnategitan bildutako 271 iberiarren …

Karen Uhlenbeck matematikariak jaso du 2019ko Abel Saria

Elhuyar Zientzia -

Karen Uhlenbeck matematikari estatubatuarrak "ekuazio diferentzial partzial geometrikoetan egindako ikerketak" saritu ditu 2019ko Abel Sariak; hala nola, gaugeren teorian …

Atleta emakumezkoen testosterona-maila mugatzeak ez du oinarri zientifikorik

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Emakumezkoen lehiaketetan parte hartzeko testosterona-maila mugatzea erabaki zuen iaz Atletismoko Federazioen Nazioarteko Elkarteak (IAAF). Arauaren arabera, gehienez ere 5 nmol/l-ko …

Zientzian genero-berdintasuna lortzeko zailtasunak identifikatu dituzte

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Zergatik irauten du emakume eta gizon zientzialarien arteko aldeak, eragileak ondo ikertuta eta dokumentatuta badaude, eta gaitsespen zabala badute? Galdera …

Eugene Chulkov fisikariak jasoko du Euskadi Ikerkuntza saria

Eugene Chulkov fisikari errusiarrak jasoko du 2018ko Euskadi Ikerkuntza saria, Eusko Jaurlaritzak jakitera eman duenez. EHUko Materialen Fisika Saileko katedraduna …

Migrainarekin lotutako proteina batek emeei soilik eragiten die saguetan

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Migrainarekin lotutako proteina batek sagu emeei mina eragiten die, baina arrei ez, Texasko Unibertsitatean egin duten ikerketa baten arabera. Horrek …

Espazioan egoteak gugan sortzen duen eragina ikertu dute bikiekin

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

NASAk gidatutako ikerketa batean, argitu dute zer arazo eragin ditzakeen gizakiongan espazioan denbora luzez egoteak. Biki astronautak erabili dituzte horretarako: …

Zulo beltz baten lehen irudia erakutsi du EHT teleskopioak

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Nola atera argazki bat, definizioz hautemanezina denari? Hau da zulo beltzaren definizioa, Elhuyar ZTH Hiztegi Berrian: bertatik ez materiari …

Mikroplastikoak, airean ere

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Mikroplastikoek kilometroak egin ditzakete airean ere, eta jatorritik urrun bukatu. Hain zuzen ere, Pirinioetan jaso dituzten airez etorritako mikroplastikoen berri …

Botiken eta eguzki-iragazkien arrastoak, arrainetan

Elhuyar Zientzia -

Haizea Ziarrusta Intxaurtza EHUko ikertzaileak frogatu duenez, amitriptilina antidepresiboa, ziprofloxazin antibiotikoa eta oxibentzona ultramore-iragazkia arrainetan metatzen dira. Horrez gain, kutsatzaile …

Pentsamendua ahots bihurtzen duen tresna bat garatu dute

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Lehendik ere badira zenbait komunikazio-sistema, paralisiren baten ondorioz hitz egiteko gaitasuna galdu duten pertsonei laguntzeko. Ezagunenak (Stephen Hawkingek erabiltzen zuena, …

Denisovatik kanpoko lehen denisovartzat jo dute Tibeteko lautadan aurkitutako fosil bat

Galarraga Aiestara, Ana - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

Tibeteko lautadan 3.280 metroko garaieran topatutako masailezur bat Denisova haitzulotik kanpo topatutako lehen denisovarra dela ondorioztatu dute ikertzaileek. 160.000 urte …

3D inprimagailuez organo funtzionalak sortzeko baskularizazioa lortu dute

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Bioingeniariek muga handi bat topatu izan dute 3D inprimagailuez giza organo funtzionalak sortzeko lasterketan: ez dute lortzen organoak oxigenoz eta …

Hiru emakume ikertzaileren lanari aitorpena egin dio Ikerbasquek

Elhuyar Zientzia -

Ikerbasquek emakume ikertzaileen lana aitortzeko eman dituen aintzatespenen lehen edizioan hiru emakumeren lana saritu dute. Maribel Arrioartua Marcaida, Aitziber Lopez …

Munduko ibaien zatiketa larria dela ohartarazi dute

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Munduko ibaien lehenengo ebaluazio globala egin du McGill Unibertsitateko eta World Wildlife Fund-eko (WWF) ikertzaile-talde handi batek. Satelite-datuez baliatuta, isuri …

Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila