2132005(e)ko urria
Erreportajeak
Artoaren arotik atzera begira
Konkistatzaileak eta haien ondorengoak Ameriketatik itzuli zirenean, patata, tomatea, artoa, babarruna, piperra, tabakoa eta beste hainbat produktu ekarri zituzten. Hemen …
Koilarakadatxo bat gatz iododun
Iodo-gabeziak gaitz ugari eragiten ditu munduan barrena. Eginahalak egin ditu gizakiak nolabaiteko konponbide bila, eta, azkenean, badirudi bide egokia hartu …
X kromosoma argitara
Aurtengo udaberrian, X kromosomaren sekuentzia osoa argitaratu dute Nature aldizkarian. Agidanez, lorpen handia da; izan ere, sexu-kromosometako bat da X …
Y kromosoma, gizona izateko giltza
Mutil jaio edo neska jaio, pertsona baten bizitza erabat desberdina izango da. Argi dago zein diren bien arteko alde fisiologiko …
Itsas zaldiak: aita ‘haurdun’
Itsas zaldia arrain berezia da. Animalia-espezie gehienetan ez bezala, emeak arrari pasatzen dizkio arrautzak, hark ernaldu eta barruan eraman ditzan. …
Pozoiak eztia eta eztena
Esperientziak eta halabeharrak irakatsi zion gizakiari pozoia duten gauzak identifikatzen: sugegorria, hagina, heriotzorria, kuleto faltsua... Baina, pozoiak ezagutzeaz bat, horiek …
Hegaztien gripea, pandemiaren arriskua
Zientzialari askok diote ez dutela gizartea larritu nahi, baina onartzen dute pandemia bat jasateko arriskuan gaudela.
Haizearen radarra
Radar hitza entzutean, errepidean edo aireportuetan trafikoa zaintzeko erabiltzen diren tresnak datozkigu burura, baina radarrak hainbat motatakoak izan daitezke, eta …
Bizkaiko sare hidrometeorologikoa
Urik gabe ezinezkoa da bizitzea. Ondasun oso baliotsua da, eta ezinbestekoa gizakiaren jarduera guztietarako. Baina kalte konponezinak ere egin ditzake …
Katalizatzaileak garbitzaile
Maiz irakurri dugu konposatu organiko lurrunkorrek atmosferari eta gizakiari kalte egiten diotela. Hain zuzen ere, konposatu kaltegarri horiek atmosferara isuri …
Neptunoren ilargi guztietan handiena, Triton
Neptuno planetaren satelite handiena da Triton, 2.700 km-ko diametroa du gutxi gorabehera. William Lassell astronomo ingelesak aurkitu zuen 1846ko urriaren …
Osasuntsu jaten duzu? Egin kasu zure gorputzaren seinaleei
Azaleko granoak, larruazal lehorra, ile ahul eta hauskorra, begi-zulo sakonak, aho-hats txarra... oso sintoma arruntak eta ohikoak dira. Geure gorputzean …
Elkarrizketak
Itziar Laka: "Elebitasuna biologikoki interesgarria da, gizakion ezaugarria baita"
Itziar Lakak burmuinaren eta hizkuntzaren arteko harremana ikertzen du. Doktore-tesia nazioarteko ikerketa-zentrorik garrantzitsuenetako batean egin zuen, Massachusetts-eko Teknologia Institutuan, eta …
Albisteak
DNA nanohariak egiteko
DNA erabilita, silizioan oinarritutako mikroelektronikaren ordezkoa topatzea da nazioarteko partzuergo baten helburua.
Fetuaren larruazaleko zelulak, erredurak sendatzeko
Suitzako ikertzaile batzuek metodo berri bat probatu dute erredura larriak sendatzeko, eta emaitzak benetan onak izan dira.
Uraren lagun, uraren etsai
Argazkian, belaki bat ikusten da, bi egoera ezberdinetan. Material horren portaera tenperaturaren arabera aldatzen da.
Txinpantzearen genoma: ikerketarako eta gogoetarako bidea
Sekuentziatu dute txinpantzearen genoma. Eta dagoeneko hasiak dira ikertzaileak giza genomak izan duen eboluzioa txinpantzearenak izan duenarekin alderatzen.
Pulsar isilei adi
Hamaika pulsar ‘isil’ hauteman dituzte Jodrell Bank behatokiko (Erresuma Batua) astronomo batzuek; horretarako, Parkes Multibeam Pulsar Survey-ko datuak erabili dituzte.
Izotza, epelean? Posible da!
Hotzagatik ura izozten denean, ur-molekulak hexagonotan antolatzen dira. Simulazioak eginda, fisikariek uste zuten gauza bera gertatu beharko zukeela indar elektrikoa …
Azaleko minbiziaren zelulak bidaiari azkarrak dira
Azaleko minbiziak duen arazo nagusia metastasia da; izan ere, beste edozein minbizi-motaren metastasia baino azkarrago gertatzen da azaleko minbiziarena. Horren …
Klonatutako lehen txakurra
Dagoeneko abere asko klonatu dira. Batzuk erraz klonatzen dira, eta beste batzuk oso nekez. Txakurrak azken talde horretan daude, baina …
Txikia bai, baina ez gutxiesteko modukoa
SAR11 ezagutzen den bakterio txikiena da. Genoma ere bere neurrikoa du, txiki-txikia.
Dirdiraren sekretua: kristala
Italiako Errenazimentuko margo batzuetan kristaltxoak aurkitu dituzte zenbait pigmenturekin nahasita.
Zelula amen ikertzaileak, bidezidorrak asmatzera behartuta
Zelula amekin egiten diren ikerketek bi eratako oztopoak dituzte, batzuk teknikoak dira, eta besteak, etikoak. Zientzialariek bidezidorrak asmatu behar izan …
Erregai-pila txiki bat ordenagailuarekin edonora iristeko
UltraCell etxeak erregai-pila txiki bat aurkeztu du: beteta 1,3 kiloko pisua du, metanola darabil erregai gisa eta eguneko 45 watteko …
Prioiak detektatzeko odol-analisia
Jakina da behi eroen gaitza prioiek eragiten dutela. Bada, bidean da horiek detektatzeko analisi-metodo eroso bat, odol-analisi bat, hain zuzen …
Izar uxoek euria ekartzen dute
Lurraren atmosferara sartzen diren meteoroideek ez dute arrasto distiratsu bat bakarrik uzten zeruan. Nonbait, klimatologian ere eragiten dute.
Oroimena galdu eta gero, berreskuratu
Saguek oroimena berreskuratzea lortu dute Minneapolisko neurobiologo batzuek, proteina bati eraginda.
Telomerasa, entzima ahaltsua
Telomerasa entzima ezaguna da kromosomak babesten dituelako. Baina hori ez da guztia. Azken ikerketen arabera, telomerasak zelula amak hazten laguntzen …
Diamantea baino gogorragoa
Diamantea bera baino are eta gogorragoa den karbonozko material bat egin dute Alemaniako fisikari batzuek.
Birus batek mehatxupean ditu Pirinioetako sarrioak
Sarrioa Pirinioetako faunaren ikurretako bat da. Azkenaldian, baina, Pirinioetako populazioa txikitzen ari da, batez ere ekialdean. Susmagarri nagusia: sarrioen heriotza …
Oliba-olioa, uste baino are hobea
Philadelphiako Zientzia Unibertsitateko ikertzaileek frogatu dutenez, ibuprofenoaren antzeko eragina du oliba-olioaren osagai batek.
Txinpantze baten lehen fosila
Lehen aldiz, txinpantze baten fosila aurkitu dute. Zehazki, duela 500.000 urteko hiru hortz topatu dituzte fosilduta Kenyako Baringo lakutik gertu.
Nanohodi-xaflak, ziztu bizian
Nanohodi-xafla gardenak eta handiak erraz egiteko modua aurkitu dute Texasko Unibertsitatean.
Zelulen adina jakiteko ere karbonoari begira
Karbono-14aren metodoaren bidez zelula baten adina ere jakin omen daiteke, Stockholmeko Karolinska Institutuko ikertzaile batzuen arabera.
Nola sartzen dio ziria plazeboak garunari?
Ikertzaileek frogatu dute plazeboek eragin fisikoa dutela garunean. Garuneko jarduera ikusteko modua ematen duen PET teknikaren bidez egiaztatu dute eragin …
Bizidunak lehorrera egokitzen saiatu zirenekoa
Ichthyostega anfibioaren fosilak dira uretatik lurrerako jauzia erakusten duten fosilik zaharrenak (duela 360 milioi urtekoak); ezinbestekoak dira, beraz, trantsizio hura …
DNA-pilotak sendagaiak garraiatzeko
Nanoteknologiak beste urrats bat eman du: DNA-poliestireno hibridoekin esferak egin dituzte Cornell Unibertsitatean.
Elhuyarren berriak
Hizkiak eta zenbakiak lantzeko CD-ROMa
Gehienontzat ezagunak diren jokoak ekarri ditu Elhuyar Fundazioak HITZMIX CD-ROMera. Hizkiekin eta zifrekin aritzeko bost joko daude aukeran: Letren saltsa, …
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
