Pílulas de esperanza
II. Guerra Mundial. Os feridos crecían, pero a morfina, cada vez menos nos hospitais das zonas batalladas. Nunha operación inevitable dun soldado, en lugar de morfina, a enfermeira do anestesista Henry Beecher aplicoulle desesperadamente una solución salina. Beecher sorprendeuse ao ver que o soldado se acougou e non sentiu dor. Reaccionou coma se recibise morfina.
Esta foi una das primeiras veces que se observou o efecto placebo no medicamento moderno. Desde entón realizáronse once sesións con efecto placebo e tanto nas declaracións dos participantes como nas medicións dos investigadores constatouse que os pacientes melloran. O placebo, aínda que sexa tratado sen compoñentes activos de curación espontánea.
A maior parte dos estudos nos que interviñeron os placebos foron investigacións paira medir a eficacia dos fármacos, por iso é polo que se obtivo a maior parte da información dispoñible sobre o efecto placebo. Mediante a administración de fármacos ou placebos aos participantes nos ensaios e a análise das súas reaccións, coñecéronse algunhas características do efecto placebo. Con todo, o médico do hospital de Cruces, Mikel Latorre, considera que "son necesarios estudos paira estudar o efecto terapéutico dos placebos. Pero paira iso necesítase financiamento. E ademais á industria farmacéutica non lle interesa facelo".
A pesar da investigación directa ou indirecta, algunhas características do efecto placebo xa son coñecidas. Por exemplo, a experiencia previa dos pacientes con medicamentos, tratamentos, ou coa persoa que lles dá o tratamento ten una gran influencia na súa resposta. E é que, a partir de experiencias anteriores e da información que reciben, os pacientes creen que o impacto será así. Esta crenza provoca moitas veces que o corpo responda así.
Un profesor de psicoloxía da Universidade Norueguesa de Ciencia e Tecnoloxía, Magne Arve Flaten, observou nun estudo que a información proporcionada pode alterar o seu impacto. A tres grupos de persoas entregáronselles pastillas sen ningún tipo de sustancia activa, antes mencionóuselles a posible influencia do tratamento. A un grupo díxoselle que estaba a tomar un sedante, a outro que estaba a tomar un estimulante e ao terceiro que estaba a tomar una pílula sen ningún efecto.
Pois ben, nos resultados observaron, en xeral, os participantes que crían que tomaran un sedante con menor nivel de tensión e atoparon máis amigos no grupo que lles dixeron que tomaran o espertar.
Claves: esperanza e condicionamento
Os estudos sobre o efecto placebo demostraron que dous son os estímulos que poden provocar un efecto placebo: a esperanza e o condicionamento. En canto á esperanza, o feito de verse a si mesmo a mans dun especialista pode dar lugar á súa curación, proporcionándolle o especialista. Confía en curarse e o corpo adopta una actitude favorable.
O segundo estímulo, o condicionamento, lembra aos cans de Pavloven: cando os cans escoitaban o diapasón que comezaban a fluír saliva. Pois os individuos aprendemos ao longo da vida con este tipo de pílulas, que nos quita a dor de cabeza ou que nos relaxa. Por tanto, cando tomamos una pílula do mesmo aspecto podemos conseguir o mesmo efecto, aínda que nos cambien as pílulas e déannos algo ineficaz.
A Universidade Australiana da Trobe condicionou a algúns voluntarios o uso dos cans Pavloven. No experimento demostrouse que una crema sen ingredientes activos pode ter un efecto analxésico. Paira iso xogaron cunha máquina que causaba dor.
Nun principio, mostrouse aos asistentes que a máquina causaba dor. Logo, paira facer crer que a crema eliminaba a dor, facíanse as aparencias que lles facían dano coa máquina, una vez aplicada a crema. Pero realmente tíñano apagado. Ao final, tras varios intentos, os pacientes non sentían dor ao darlle a crema, aínda que a máquina estivese realmente acesa.
Doutra banda, dous investigadores da Universidade de California observaron un estraño fenómeno en pacientes con dor postoperatoria. A algúns lles meteron 6-8 miligramos de morfina sen sabelos nin velos. Aos demais, á vista e prometendo quitarlles a dor, inxectóuselles una solución salina pura. Pois os pacientes de ambos os grupos conseguiron o mesmo nivel de analgesia. Tiveron que duplicar a dose de morfina oculta paira superar o efecto placebo causado pola solución salina.
Esta investigación demostra que tan importante como crer na eficacia do tratamento é ser consciente de que se está tomando o medicamento ou o tratamento. Pola contra, non se xera ningunha esperanza e a influencia, placebo ou non, é moito menor.
Ás veces si, outras non
En moitas enfermidades observouse que os placebos son efectivos, pero o efecto non é uniforme nin regular. Un placebo determinado pode ter una influencia moi diferente en dúas persoas, e as persoas que foron sensibles a un non teñen por que responder igual ante un placebo. Ra l de la Fuente, neuróloga da Universidade British Columbia de Canadá, cre que "aínda que é moi cambiante, os individuos con maior esperanza de curarse son os que máis sofren o efecto placebo".
Con todo, os placebos non afectan a todas as enfermidades. Na maioría dos casos observouse que os placebos son eficaces paira eliminar a dor. Doutra banda, en pacientes con depresión, ansiedade e outros trastornos psicolóxicos/psiquiátricos tamén se observou que se formaron con placebos.
Xunto a eles, a outra enfermidade máis comentada polos expertos entre as enfermidades sensibles ao efecto placebo polos pacientes é o parkinson. En 2001 a Universidade British Columbia, por medio da investigadora Ra l de la Fuente, demostrou que o 30% dos casos os medicamentos utilizados paira o tratamento dos placebos e o parkinson eran similares.
Tipo de tratamento, resposta
Dado que o efecto placebo depende da esperanza que se produza, os tratamentos máis agresivos son os que teñen maior efecto. Así, observouse que o maior efecto placebo débese á cirurxía, é dicir, á simulación operatoria. En segundo lugar, a administración de sustancias placebas mediante vacinas e, por último, a administración de pastillas de placebo.
Se ademais de estar no quirófano, poden ver o traballo realizado durante a cirurxía ou o traballo realizado en caso de ser forense, a recuperación dos pacientes é máis rápida. Así o viron na Universidade St George de Londres en pacientes con microdisectomía (extracción de disco intervertebral). Tiveron menos dor e pediron menos analxésicos o disco ou fragmento extraído tras a intervención, un recordo que demostraba que se lles operou.
No caso das pílulas, as características físicas dos placebos, é dicir, a cor, o tamaño, o nome comercial, o prezo, etc., inflúen no efecto placebo. O efecto é maior, por exemplo, se os pacientes relacionan dalgunha maneira a cor das pílulas coa enfermidade a tratar. Así, as pílulas verdes ou azuis celestes utilízanse paira sedantes, vermellas e amarelas paira os estimulantes, marróns paira os laxantes, etc.
Así mesmo, Dan Ariely e os seus colaboradores da Universidade de Duke demostraron en 2008 que os placebos caros eran máis eficientes que os baratos.
O novo medicamento tamén axuda a mellorar: Na década de 1970 observouse que no ano 2000 un medicamento moi eficaz contra a depresión era menos eficaz. "Simplemente porque non parecía tan eficiente", explica.
En definitiva, a novidade, os prezos, as aparencias, a visualización dalgunha proba de tratamento, a experiencia previa, etc., afectan á esperanza das persoas que reciben tratamento. Esperanza de novo.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
