Gai librean

Hegaldia: jauzi ebolutiboen paradigma

Gizakiak aspaldidanik miretsi izan duen gaitasuna da hegan egitea. Kristo aurreko 400. urtean Arkitas egurrezko uso hegalaria eraikitzen saiatu zenetik, egungo hegan egiteko tresneria moderno eta sofistikatuetaraino iritsi gara. Bide horretan, ordea, ez da izan gizakirik bere gorputzaren indar hutsez hegan egitea lortu duenik. Gure inguruaren erabateko kontrola lortu dugula uste dugun garaian ere, gora begiratu, eta airea laztantzen duten animalia horien gaitasunaz gozatzea besterik ez zaigu gelditzen.

Potentzia-bihurgailuen diseinu-prozesuan, simulazioa bidaide

Simulazioa oso bidaia-lagun aproposa da potentzia-bihurgailuak eta horien kontrolatzaileak diseinatzerakoan. Diseinuaren lehenengo faseetan, ordenagailu bidezko simulazioak du garrantzia, horri esker sistemaren portaerari buruzko iragarpenak egin baitaitezke prototipoa eraiki aurretik. Ondoren, bihurgailua denbora errealean simulatuz, posible da kontrolaz arduratuko diren dispositibo elektronikoak muturreko egoeretan frogatzea prototipo fisikoa arriskuan jarri gabe, edo diseinu-prozesua azkartzea, prototipatze azkarreko kontrolaren bidez. Artikulu honetan, aukera horietaz guztietaz arituko gara.

Fisikako eta kimikako Nobel saridunak nazismo-garaian

"Gure zientziak ezin badu judurik gabe aurrera egin, hurrengo urteetan ez dugu zientziarik egingo". Hau da Max Planck fisikariak Hitlerrengandik jaso zuen erantzuna, juduak administraziotik botatzeak ekarriko zituen eragozpenak Führer ari aipatu zizkionean eta, ondorioz, Alemaniak goi-mailako fisikari, kimikari, biologo eta matematikari asko galduko zituela gogoratu zionean. Erantzun horrek argi azaltzen du zenbaterainokoa zen Hitler-en arrazakeria zientziaren ikuspegitik ere.

Errorea "h"-z ala "h"-rik gabe?

Hizkuntza batzuetan soinua dauka; beste batzuetan, ez. Euskaraz, hotz denean hor egon arren, sentitu bai, baina ez da entzuten. Haizeak euskaraz badauka, eta, haren ziztua entzuten den arren, ez da "h"-rik aditzen. Erroreak euskaraz ez darama, baina matematikeraz eraman dezake. "H"-ak, izan ere, matematiketan ere badu bere funtzio isila.

KLIK: Lego-molekulen hotsa

Sintesi organiko modernoaren helburu nagusia da molekula konplexuak prestatzea. Zoritxarrez, erreakzio kimiko arruntak desegokiak dira biomolekula handiak --hala nola proteinak-- prestatzeko edo materialen nanomanipulazioak egiteko. XXI. mendearen hasieran aurkitutako klik kimika berriak erreaktibotasun itzela eta selektibotasun kimiko paregabea bateratzen ditu. Ezaugarri horiek elkartuz, sintesi kimikoa izaki bizidunetara eta nanomaterialetara zabaldu ahal izan da, orain dela gutxi amestu ezin zitekeen moduan.

Haurdun gelditzea gizonezkoen esku

Ekuazio diferentzialak egonkortasun bila

Egonkortasuna altxor preziatua da. Bizitza egonkortasunaren etengabeko bilaketa da: lan finko baten bilaketa, erlazio sendo eta luzearena, eta abarrena. Nahiz eta aldagarriak izan, aldaketa bortitzik ez duten parametroen barnean dagoenari esan ohi zaio egonkorra. Batzuentzat aspergarriaren sinonimo, oro har altxor desiratua.

Unibertsoko espagetiak

Oinarrizko fisikan dimentsio bakarreko objektuak (sokak) aipatzean, aukera bat baino gehiago datozkigu burura. Alde batetik, supersokak ditugu. Azken urteetan, fisikariek eta matematikariek lan izugarria egin dute supersoken teoria aztertzen. Funtsezko ideia hau da: oinarrizko partikulak ez dira puntualak, baizik eta dimentsio bakarreko objektu hedatuak. Nolabait esateko, partikulak ez dira "bolatxo" batzuk, baizik eta bibratzen duten "sokatxo" batzuk. Baina, beste alde batetik, zientzialariok beste soka-mota bat ere ikertu dugu: soka kosmikoak. Eta, nahiz eta biak "sokak" izan, ez dute batzuek besteekin zerikusirik. Artikulu honetan, azken soka horiei buruz arituko gara.