Homeopatía: mala memoria da auga
En 1810, a homeopatía baséase unicamente nunhas normas reflexionadas por Hahnemann, publicadas en Heilkunde de Organon der rationellen. A regra básica da homeopatía é a lei de semellantes: similia similibus curantur (similar curación). Segundo esta lei, una sustancia que produce certos síntomas en persoas sas podería curarse nunha persoa enferma. Por exemplo, como o café produce insomnio, pódese investir o efecto e utilizalo paira provocar o soño.
Por causas aínda descoñecidas, Hahnemann escribiu que paira poder investir o efecto a sustancia debía estar moi diluída. Moi diluído. Aí entran en xogo as diluciones tisulares hahnemannianas ou as diluciones CH. De feito, Hahnemann deixou por escrito que un remedio é tanto máis efectivo canto máis diluído estea. Segundo estas ideas, os homeópatas complementan as súas preparacións a partir da denominada tintura nai, que pode ser una nai mineral ou un extractivo vexetal. 1 A dilución CH realízase tomando un volume de tinta da nai e diluíndo 99 volumes en auga. 2 A dilución CH faríase tomando un volume de dilución 1 CH e diluíndoo en 99 volumes de auga, obténdose así sucesivamente as diluciones típicas dos preparados actualmente en venda: 10 CH, 30 CH, 200 CH, etc.
Ademais, segundo Hahnemann, para que o remedio funcione, habería que bater con forza todas as diluciones (a sucusión). Finalmente, a solución así preparada se pulveriza sobre os granulados de lactosa e sacarosa, que son introducidos en recipientes paira a súa venda en farmacias. Tendo en conta que a disolución dunha soa molécula de principio activo na auga que entra nunha esfera do tamaño do sol equivalería a unha dilución de 26 CH, é difícil entender que una enfermidade pode ser tratada pola pulverización desta solución nos gránulos de azucre.
É certo que Hahnemann tivo un éxito inicial (o medicamento de entón non estaba moi desenvolvida e podía ser perigosa) e que a homeopatía estendeuse con relativa rapidez por Europa. Con todo, durante os dous séculos seguintes, o medicamento foi evolucionando en base a evidencias, ensaios clínicos e avances científicos, chegando a ser como é hoxe en día. A homeopatía, con todo, non cambiou, segue ancorada nas normas que Hahnemann reflexiona. Nin que dicir ten que nin Hahnemann nin os seus contemporáneos coñecían algúns dos aspectos sobre os que se sustenta a ciencia na actualidade, como o número de Avogadro, que anulan todas as regras da homeopatía. Con todo, a homeopatía seguiu intacta no século XX. Nos primeiros anos do século, grazas á protección outorgada en Europa polos nazis e algúns senadores americanos, como Royal S. Copeland introduciu importantes emendas á homeopatía nalgunhas leis (Federal Food, Drug, and Cosmetic Act, 1938). Pero tras a Segunda Guerra Mundial, moitos científicos foron quen subestimaron os propósitos da homeopatía.
Do pasado ao presente
En 1988 a homeopatía retomou a súa andaina cando a prestixiosa revista Nature publicou un artigo dirixido por Jacques Benveniste. No artigo detallábanse una serie de experimentos sobre o proceso de activación que se produce nalgúns glóbulos brancos pola acción de anticorpos en determinados alérgenos, determinando que esta activación tamén se producía cando os anticorpos estaban en solucións acuosas moi diluídas, similares ás homeopáticas e superiores ao límite do número de Avogadro. Segundo os autores, a auga podería organizarse en torno ao anticorpo, tomando como modelo o anticorpo, mediante unha determinada organización molecular de enlaces de hidróxeno (os químicos chamámolos cluster).E cando o anticorpo xa non está presente en grandes diluciones, a auga mantén a súa estrutura ou "lembra" a súa estrutura, provocando a activación do glóbulo branco.
Xunto co artigo, o editor, John Maddox, publicou una nota na que expresaba a súa reticencia ao artigo e que a comunidade científica publicábao paira dar a coñecer os erros do artigo. Ademais, o editor logrou que Benvenist recoñecese que un grupo independente de investigadores fixese experimentos no seu laboratorio. O equipo de traballo detectou numerosos erros de deseño, así como una gran falta de criterio crítico e corrección. Por todo iso, foi imposible repetir o experimento tal e como estaba. Con todo, paira os crentes da homeopatía quedou definitivamente probada a capacidade da auga paira lembrar sustancias.
O absurdo, con todo, non terminou en 2004 coa morte de Benveniste, xa que o virólogo francés Luc Montagnier nomeouse ao seu representante. Montagnier obtivo o Premio Nobel de Medicamento en 2008 polo seu traballo na procura do VIH e en 2009 publicou un artigo no que os homeopatistas atoparon probas científicas a favor da memoria da auga. Segundo o estudo, a auga sofre transformacións estruturais despois de estar en contacto co ADN dalgúns patógenos, que se almacenarían na memoria da auga e poderían emitir ondas electromagnéticas. Con estas ondas poderíanse rexenerar os microorganismos orixinais. Segundo Montagnier, solucións ultrailusionadas que contiveron un ADN específico poderían utilizarse con fins terapéuticos paira tratar enfermidades neurodegenerativas. De momento, ningunha das confirmacións de Montagnier ten o menor consenso científico.
Una das características da incoherencia da hipótese da memoria da auga é como é posible que esta memoria sexa tan selectiva respecto ao principio activo dun preparado e, á vez, “esquecerse” de todas as moléculas que pasaron pola súa contorna durante toda a súa vida. Así mesmo, como se transfire a memoria da auga aos gránulos de lactosa e sacarosa, cales son os receptores finais deste principio activo ou cal é a súa "imaxe" na auga. Por outra banda, está demostrado que as estruturas ou clusters que forman as moléculas de auga destrúense nuns poucos femtosegundos (10–15”). Por tanto, esta rápida reorganización de enlácelos de hidróxeno pon de manifesto o absurdo da hipótese da memoria da auga, estruturas que dificilmente poderán lembrar nada.
En consecuencia, cabe destacar que a homeopatía, polo momento, non demostrou, en investigacións científicas rigorosas, ser máis eficaz que o placebo. Non se trata só de casos illados senón de metaanálisis amplos e revisións sistemáticas de numerosos estudos. Isto é, en definitiva, o que diferencia o medicamento da sasimedicina: a evidencia científica e os ensaios clínicos. Como dicía Isaac Asimov, crerei calquera cousa, dá igual a tolemia ou a ridicularidad, se hai evidencia paira iso. Canto máis tolemia ou máis ridículo sexa, máis forte será a evidencia. Por iso nós non creemos e ninguén debería crer.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
