“Como perdurou esta lingua?”
Mattin Aiestaran da Sotilla (Tolosa, 1991), director da escavación de Irulegi, responde no mesmo xacemento ás perdidas, a un par de metros da man de bronce. Tamén a voluntaria de Aranzadi, Leire Malkorra Renobales, que arrincou a peza, traballa alí xunto a outros compañeiros. A man foi o tema central das respostas de Aiestaran, e hai un dato significativo: a miúdo respondeu en primeira persoa, pero en plural.
Que é o que máis che sorprendeu, alterado ou sorprendido desde que empezaches a traballar?
O primeiro que hai que dicir é que a miña traxectoria en arqueoloxía non é moi longa, afortunadamente aínda queda moito por facer. Con todo, o descubrimento da man veu cando xa tiñamos un pouco de traballo, e sobre todo pilloume ben. A experiencia que non temos por idade dánola o grupo. Moitas veces preguntáronme si non sinto moi preocupado por levar un proxecto deste tipo, pero á fin e ao cabo esa responsabilidade repártese entre todos os profesores, titores, amigos, compañeiros... que teño ao meu ao redor.
Ademais do descubrimento, para min foi impresionante poder traballar cos lingüistas de primeiro nivel Joakin Gorrotxategi e Javier Velaza. O que pasa é que os demais non sabían nada porque había que gardalo en segredo, e paralelamente traballaba con estes expertos. Nunca pensei en colaborar con eles, con total discreción e confianza. Sobre todo, cando dialogaban entre ambos, estaba coa boca aberta, absorbendo todo. Ademais, como nós non somos lingüistas, tentaban dar explicacións adaptadas, iso si que foi un verdadeiro máster na miña carreira académica e profesional.
Pola contra, arqueológicamente e lingüisticamente, si houbo unha revolución que non esperabamos e que tampouco esperaban. E é que até agora os vascones crían que escribiran algo só en moedas, pero moi pouco e mal, talvez tomando algunhas letras dos ibéricos e celtíberos e imitándoas, pero sen saber que estaban a escribir. A man revolucionou todo isto: habemos visto que aquel pobo supostamente non alfabetizado estaba alfabetizado e, ademais, dominaba o ibérico porque o adaptaron.
De que revolución ou descubrimento gustaríache ser testemuña?
Iberiera ten uns 2.500 escritos, celtiberes uns 200, vascón de momento un. E non é pouco, porque até agora pensabamos que non podía haber. A man, aínda que non estivese escrita, é unha peza especial polo simbolismo e onde apareceu... De feito, contén dous temas immateriales moi difíciles de investigar desde a arqueoloxía. Precisamente nós, en arqueoloxía, traballamos con vestixios materiais e temos bastantes fortalezas sobre arquitectura, artesanía, dieta, estilo de vida... Pero a organización política, a relixión, a lingua... todo iso é inmaterial.
Con todo, gustaríame chegar a saber máis. Descifrar é moi difícil e, desde logo, todos nos gustaría que aparecesen máis escritos e que se aclarase o seu significado. Pero vendo que o ibérico ten uns 2.500 escritos, e que na Italia actual tamén hai linguas fragmentarias, algunhas con 11.000 mostras, que non son capaces de descifrar... Nós só temos unha, e non comparamos con que. Podemos comparalo cos nomes de deuses e persoas que aparecen dous séculos despois entre o latín; logo, XV. Con eses vellos textos do século XX... pero aí pasaron miles de anos. O ibérico, daquela o latín, as linguas germánicas, o árabe, hoxe estalle afectando o inglés…
E esa é a cuestión: como se mantivo esta lingua? Talvez a lingua escrita na man sexa posterior a aquela, ou a lingua dos escritos atopados posteriormente en Aquitania; non se sabe. Pero durou. E, en cambio, outros que estaban máis fortes non. Por que é iso? Cal é a explicación? Iso é o que me gustaría saber: por que o eúscaro perdurou até hoxe?
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
