Mary Somerville, dama da divulgación científica
Os seus pais non entendían a paixón que a súa filla adquirira polas matemáticas. E estaban preocupados porque pasar tantas horas estudando non lle ía a causar problemas de saúde. Pero Mary era obstinada e seguiu estudando pola súa conta até converterse nun dos maiores expertos da época en matemáticas e astronomía.
Mary Fairfax naceu en Escocia en 1780. Apenas recibiu educación. Os irmáns si tiveron una boa educación, pero os pais non vían a necesidade paira as súas fillas. Ao dez anos foi enviado á escola durante un ano paira aprender a ler e a escribir. Non foi una experiencia agradable paira Mary. Como logo escribiría, ao abandonar a escola sentiu “como un animal salvaxe escapado da gaiola”.
Na súa casa empezou a ler todos os libros que atopaba. Os familiares non viron con bos ollos esta tendencia aos libros, excepto Tío Thomas. Una vez na súa casa contoulle que Mary estaba a tentar aprender latín pola súa conta e o seu tío respondeulle que el lle axudaría. Cada mañá, antes do almorzo, comezaron a ler xuntos en latín.
Paira aprender algo apropiado paira una nena, foi enviado a aprender a coser. E logo a aprender piano e pintura. Ao trece anos escoita ao profesor de pintura dicindo a outro alumno que Elementos de Euclide era fundamental paira comprender a perspectiva, así como a astronomía e outras ciencias. A Mary xurdiulle a curiosidade. O titor do seu irmán menor obsequioulle co libro e logo con textos sobre a álxebra. Mentres facía o papel dunha nena da época, seguiu aprendendo en segredo.
En 1804, aos vinte e catro anos, casa. E o seu marido tampouco lle axudou. “Aínda que non me prohibiu estudar, non o vía con bos ollos; tiña bastante mala opinión sobre a capacidade das mulleres e non tiña ningún coñecemento nin interese en temas científicos”. Con todo, esta situación non durou moito, xa que o seu marido morreu tres anos despois.
Para entón tiña dous fillos, pero se deu conta de que tiña tempo suficiente paira volver estudar. Ademais, a herdanza do seu marido facilitábao. Por primeira vez na vida sentía totalmente libre paira facer o que desexaba. “Estudei trigonometría plana e esférica, cortes cónicos e Astronomía de Fergusson. Tamén tentei ler o Principia de Newton. Pareceume moi difícil, e de verdade non me entendeu ata que volvín ler ese marabilloso traballo con moita frecuencia”.
En 1812 volve casar co seu primo William Somerville, fillo do seu tío Thomas. Fóronse a vivir a Londres e Mary tivo o apoio absoluto do seu marido paira estudar e investigar. William era cirurxián e foi membro da Royal Society. Como as mulleres non podían acceder, copiaba manualmente na súa biblioteca artigos interesantes paira a súa muller.
Fixéronse amigos dos científicos máis punteiros da época: George Airy, Caroline e William Herschel, John Herschel, George Peacock, Charles Babbage, etc. E en 1817, durante unha estancia en París, coñeceron tamén a Laplace, Poisson, Poinsot, etc.
Todos quedaban fascinados polo coñecemento e o talento de Mary. Laplace díxolle: “Só tres mulleres entendéronme: ti, Mrs. Somerville, Caroline Herschel e Mrs Greig, de quen non sei nada máis”. O terceiro tamén era Somerville, polos apelidos do seu primeiro marido.
Mary Somerville publicou en 1826 o seu primeiro artigo: “The Magnetic Properties of the Violet Rays of the Solar Spectrum”. E despois outro par. Estes traballos foron publicados pola Royal Society. Eran os primeiros asinados por unha muller que levantou pos.
Ao ano seguinte pedíronlle que traducise ao inglés a obra de Laplace Mécanique Céleste. O reto foi aceptado e publicado en 1831. Somerville non fixo una mera tradución, interpretou a obra de Laplace cunha linguaxe clara e con explicacións claras. Escribiu un gran traballo de divulgación que tivo un gran éxito.
Tres anos despois escribiu un segundo libro: The connection of the physical sciences. Tamén tivo moito éxito. Na súa sexta edición (1842) escribiu a favor dunha hipótese que naquela época estaba en boca de varios científicos: Que as irregularidades da órbita de Urano podían deberse a outro planeta descoñecido. E propuxo que deses erros na órbita de Urano podíase calcular a posición e a masa daquel planeta descoñecido. Estes cálculos foron realizados polo francés Lle Verrier e o inglés Adams, por separado e case simultaneamente. Adams contoulle posteriormente a Somerville que o lido no seu libro levoulle a realizar eses cálculos. En 1846 o galle alemán atopou a Neptuno seguindo os cálculos de Lle Verrie.
En 1835 Somerville foi membro da Royal Astronomical Society xunto a Caroline Herschel, as primeiras mulleres en recibir esta honra. O rei de Inglaterra púxolle una pensión e recibiu tamén honras doutras institucións.
En 1838, pola saúde do seu marido, foron a Italia. Alí publicou outros traballos, o máis importante en 1848, aos 69 anos:Physical Georgraphy. Nos próximos 50 anos o libro foi utilizado en todas as escolas e universidades.
O último libro de Somerville, Molecular and Microscopic Science, foi publicado en 1869, aos 89 anos de idade. Faleceu tres anos despois, pouco despois de escribir: “Agora estou no meu 92, estou totalmente alto e a memoria fállame paira os asuntos cotiáns, e sobre todo paira os nomes das persoas, pero non paira os temas matemáticos e científicos. Aínda son capaz de ler libros de alto nivel algebra durante catro ou cinco horas pola mañá e tamén de resolver problemas. Ás veces resúltanme difíciles, pero o meu instinto de sempre mantense, e si hoxe non o consigo, mañá retómoo”.
Bibliografía:
Ou’CONNOR, J.J.; ROBERTSON, E.F.(): “Mary Fairfax Greig Somerville”. MacTutor History of Mathematics Arquive.
SOMERVILLE, M. (1780-1872): “Persoal Recollections, from Early Life to Old Age, of Mary Somerville”. Project Gutenberg
WOOD, S.(1995): “Mary Somerville”. Biograhpies of Women Mathematicians (Agnes Scott College)
ZUASTI, N.: “Mary Somerville”. DivulgaMAT.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
