Giordano Bruno, da man de José Ramón Etxebarria
Non tiña medo á morte. O 17 de febreiro de 1600, Giordano Bruno mostrouse tranquilo na praza Campo dei Fiori de Roma ante a fogata preparada paira queimarse con vida. Agora, como anunciou o propio Bruno antes de morrer, na praza atópase una estatua del, un monumento á liberdade de pensamento e de ideas.
Foi teólogo e filósofo, un home moi polémico (400 anos despois segue xerando polémica porque a súa aparición no primeiro capítulo da nova serie Cosmos suscitou un gran debate). Defendeu o heliocentrismo de Copérnico e a idea de espazo infinito de Lucrezio, relacionando o universo coa infinitidad do deus lido a Nicolás de Cusa. Engadía a hipótese de que o Sol era una estrela e que o resto de estrelas eran soles con planetas ao seu ao redor.
Un dos motivos paira condenar ao lume foi a reivindicación da diversidade dos mundos. Pero acusáronlle doutras moitas herejías: Loitar contra a Santísima Trindade e contra Jesús, que dicía que Jesús non era Deus, senón un feitizo, cuestionar a virginidad de María, falar contra a fe católica e os seus ministros, inventar...
No último momento, Bruno negouse a bicar a cruz ofrecida polo cura. E seguiu tranquilo ata que desapareceu nas chamas. José Ramón Etxebarria, profesor, enxeñeiro e físico da UPV-EHU nas apartado Testemuñas da revista Elhuyar do mes de marzo, dicía que el estaba tranquilo porque sabía que era correcto. "Morrer como eu... non é a morte! Así morrer é vida", dixo Bruno no poema escrito en vésperas da morte. Ese poema foi traducido e ofrecido por Etxebarria.
Dei. Cal é o meu crime? Sospéitanse?
E acúsanme, sabendo que nunca cometín un delito.
Fumádeme, porque mañá, onde acendades a fogueira,
a historia construirá na miña honra una estatua.
Eu sei que o meu máximo tolo condéname.
Por que? Porque busquei luces en Egia;
non na vosa falsa ciencia que difumina o pensamento,
composta por dogmas e ritos herdados doutra época,
no libro étnico do universo mundial,
que garda en follas de longa duración
brotes benditos dun futuro produtivo,
baseado na xustiza, na razón.
Con todo, xa sabedes que os homes na súa conciencia
si busca as causas, si busca a causa final,
Pronto terá que substituír a biblia pola ciencia.
en lugar dos templos, a escola, en lugar da fe, a razón.
Eu se que iso vos asusta,
como todos asústanche,
e que me gustaría desmentirme.
É máis, queredes desmentir as vosas conciencias.
metidos no barro do serbilismo que provoca o pranto...
Pero alí tamén, a fondo, as conciencias saben ben
que esa idea é intangible, eternica, divina, inmaterial...
Que non son o voso deus nin a vosa relixión con cambios
os que crean historia, senón a mesma idea.
Que el é quen saca a vida do osario,
que el é o creador do home de po,
o que escribiu a escena do calvario en sangue,
Despois de escribir o tabaco con luz.
Pero sodes os mesmos de sempre, os fariseos vellos,
os que rezos e agachos en lugares que a xente pode ver,
en forma de fe sodes falsos chamando a Deus, eses ateos,
os cans que buscaban un corpo paira rascar.
Cal é a vosa doutrina?, a tea dos inventos.
a vosa ortodoxia, mentira; o voso patriarca, un rei;
a vosa historia é una lenda, fantástica e estraña;
a vosa razón, a forza; e a vosa lei, o ouro.
Tedes todos os vicios dos gentiles antigos.
Son raros, a súa torpeza.
Como eles sodes falsos, hipócritas e perversos.
Como eles, queredes matar a verdade.
Con todo... en balde! Si hai alguén niso,
son o vencedor, porque a historia dirá no futuro.
"Respecto aos que morren como Bruno".
Pero o voso nome… Quen poderá dicir?
Ai, a miña sorte gústame mil veces.
Morrer como eu… non é a morte!
Así é a vida: a vosa vida é a morte.
Por iso haberá un vencedor e non en Roma... Son eu!
Comentádeo ao voso padriño, ao voso señor e propietario.
Dille que dei á morte como un soño.
Porque a morte é un soño que nos leva á Festa...
Pero non ao voso desgraciado deus, vivente e pasional,
a quen, xunto coa vida, maldí ao home,
senón a esa Idea de Deus, que, en mil formas,
dá forma á materia e á creación, vida.
Non ao deus das guerras, si ao Deus do pensamento,
tanto ao Deus da conciencia como ao Deus que vive en min,
a Deus que anima o lume, a luz, a terra e o vento,
ao Deus das bondades e non ao Deus da ira indefinida.
Dille que non o dez anos de febre, delirio e fame
que non puideron romper a miña vontade.
Que Pedro negue ao Mestre Jesús, pero que saiba:
ante o martirio da verdade, eu non me vai a facer apostar.
Basta!... Espérovos! Animámosvos a finalizar o voso traballo.
Os covardes! Que che deteñen?... Tedes medo ao futuro?
Ai meu! Estades a vibrar. Fáltavos a fe que teño dabondo.
Mirádeme!... Eu non estou a vibrar. Pero son eu o que ten que morrer!
Tradución do poema: José Ramón Etxebarria.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
