3502023(e)ko ekaina

Erreportajeak

Menopausiaz, osotasunean

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

“Menopausia normalizatuz”. Izenburu hori eman zion emakume ginekologoz eta psikologoz osatutako talde batek British Medical Journal aldizkarian iaz argitaratu zuen …

Ibaietako oztopoak eraisten

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Ibaia jarioa da, garraioa da, mugimendua da, bizia da. Ibaietakoak dibertsitate handienetakoa duten ekosistemak dira, eta mehatxatuenetakoak. Errotak eta burdinolak …

Hegazkin aerodinamikoagoak, seguruagoak eta jasangarriagoak helburu

Elhuyar Zientzia -

Hegazkinen aerodinamikan eragiten duten faktoreen artean, garrantzi handia dute gainazalek. Hori dela eta, Teknikerren teknologia garatu dute, aeronautikako pieza mikroperforatuak …

Elkarrizketak

Bernhard Schölkopf Adimen artifizialeko ikertzailea

“Ezinbestekoa da adimen artifizialaren gainean eztabaidatzea eta gogoeta egitea”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Bernhard Schölkopf ezaguna da adimen artifizialaren inguruko ikerketaren munduan. Besteak beste, Sistema Adimendunen Max Planck Institutuko zuzendarietako bat da (zehazki, …

Analisiak

AHT eta auto elektrikoa, noizko eta zenbateraino?

Kortazar García, Andoni - Politika Publikoak eta Historia Ekonomikoa, EHU.
Urretxo de la Fuente, Leire - Ingeniari elektronikoa. Automozioko irakaslea Lanbide Heziketan

Klima-larrialdiari aurre egiteko estrategien artean, garraioak garrantzi aipagarria du. Horren erakusgarri dira azken urteotan arloa eraldatzeko egin diren inbertsioak. Pertsonen …

Mundu digitala

Adimen artifizial sortzailearen booma

Leturia Azkarate, Igor - Informatikaria eta ikertzailea

Ziur denoi ezagunak egiten zaizkigula Stable Diffusion, LaMDA, Midjourney, GPT, DALL-E, Bard eta, batez ere, ChatGPT izenak, azken hilabeteotan ez …

Lekukoak

Jacinto Iturbe Barrenetxea Kimikaria

“Guztiaren teoriaren sorreraren lekukoa izatea gustatuko litzaidake”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Jacinto Iturbe Barrenetxeak (Bilbo, 1951) jaso du 2023ko CAF-Elhuyar Merezimendu Saria, zientziaren dibulgazioan eta eus­­­kararen normalizazioan egindako lanarengatik. Izan ere, …

Istorioak

Rachel Carson: Krisi ekologikoaren lehen notak

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

«Esprai, hauts eta aerosol horiek botatzen dira soroetan, lorategietan, basoetan eta etxeetan; eta ahalmena dute intsektu oro, “onak” eta “txarrak”, …

Ekinean

Borja Doncel García Erizaina

“Adinkeria zabalduago dago sexismoa eta arrazakeria baino”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Borja Doncel García erizaina, ikertzailea eta irakaslea da. Oraindik ere, adimen artizialeko itzultzaile gehienek erizaina femeninoan itzultzen dute, adibidez, gaztelaniara: …

Atarikoa

Zientzia gizarteratzea helburu

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia
Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Udaberri honetan argitaratu da Espainiako gizartearen zientziari eta teknologiari buruzko ikuspegiaren 2022ko inkesta. Bi urtez behin argitaratzen du FECYT zientzia …

Gai librean

Garena egiten gaituena, egiten duguna idazteko

Judith Zubia Aranburu - None

Gizakiok betidanik izan dugu hurrengo belaunaldiei ezagutza transmititzeko grina berezi bat, eta horrek informazioa gordetzeko zenbait modu deskubritu edota garatzera …

Elektroiekin dantzan nanoeskala argitzeko

Mattin Urbieta Galarraga - None

Historian zehar eginiko aurrerapen teknologiko eta aurkikuntza zientifiko ugari gure ikusmen-gaitasunaren hobekuntzan oinarritu dira. XVI. eta XVII. mendeetan, bultzada nabarmena …

Albisteak

AEBko bi zientzia-akademia nagusi emakumeak lehenesten ari dira

Elhuyar Zientzia -

Azken 20 urteetan, emakumezkoek lehentasuna izan dute AEBko Zientzia Akademian (NAS) eta Arteen eta Zientzien Akademian sartzeko, argitalpen- eta aipamen-historial …

Animalia basatien populazioak berreskuratzea oso onuragarria litzateke klima-larrialdiari aurre egiteko

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Animalia-espezie gako batzuen populazioak berreskuratuta eta babestuta asko hobetu daiteke karbonoaren harrapaketa eta metaketa naturala, eta, ondorioz, horrek asko lagunduko …

Landare estresatuek soinuz adierazten dute beren egoera

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Tomate- eta tabako-landare estresatuek igortzen duten soinua aire bidez hedatzen dela eta metro batera ere detekta daitekeela frogatu dute ikerketa …

Malariaren txertoak nabarmen gutxitu ditu haurren ospitalaratzeak eta heriotzak

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Osasunaren Mundu Erakundeak iragarri duenez, malariaren kontrako STS,S txertoarekin egindako fase pilotua emaitza itxaropentsuak izaten ari da. 2019an hasi zen …

Kalamuan THCa eta kanabidiola neurtzeko teknika merke eta azkar bat proposatu dute

Elhuyar Zientzia -

Kalamuan THCa eta kanabidiola neurtzeko infragorri hurbileko espektroskopia teknika merkea eta azkarra dela erakutsi dute Nafarroako Unibertsitate Publikoko ikertzaileek, Agronomy …

Irakurketaren, garunaren eta geneen arteko erlazioa aztertu dute

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Irakurketak garunaren egituran aldaketarik eragiten ote duen, eta osagai genetikoek horretan zerikusirik ote duten aztertu dute, kognizioa, garuna eta hizkuntza …

Doñana arrisku larrian dagoela ohartarazi dute zientzialariek

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Doñanako Estazio Biologikoak argitaratu duen azken ikerketaren arabera, Doñanako urmael-sistemaren % 59,2 galdu da, 1985-2018 urteen artean. Neurri batean, …

Ozeano Bareko plastiko-uhartean, komunitate berri bat sortu dute kostako ornogabeek

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Ozeano Bareko mendebaldeko kostako itsas ornogabeek komunitate bat sortu dute Ipar Pazifikoko ekialdeko zurrunbilo subtropikaleko hondakin plastikoetan. Hondakin-multzo hori Ozeano …

Inoiz behatutako galaxia nano urrunena hauteman dute

Elhuyar Zientzia -

James Webb Space (JWST) teleskopioaren bereizmen handia eta grabitazio-lente ahaltsu bat erabiliz, hasierako unibertsoan sortu ziren galaxiak oso txikiak zirela …

Hibernatzen ari diren hartzak eta mugitu ezin diren pertsonak tronboetatik zerk babesten dituen aurkitu dute

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Epe luzeko mugiezintasuna duten pertsonek eta hibernatzen ari diren hartzek odolbilduak osatzeko gako den proteina baten maila txikiagoak dituzte, eta …

Pentsamendua eta gorputza integratzen dituen sare bat identifikatu dute garunean

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Garuneko gune motorrak, hau da, mugimenduaz arduratzen diren eremuak, erresonantzia magnetiko funtzionalaren bidez aztertuta, orain arte ezagutzen ez ziren sare …

Klimaren eta biodibertsitatearen krisia bereizezinak dira eta biei batera egin behar zaie aurre

Elhuyar Zientzia -

Klima-aldaketak eta planeta osoko biodibertsitatearen galerak okerrera egiten jarraitzen dute; eta bi krisiak elkarren artean loturarik ez duten bi hondamendi …

Rosalind Franklinen ekarpen zientifikoa Watson eta Crickenaren parekoa izan zela baieztatu dute

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Rosalind Franklin zientzia-arloko bazterkeriaren adibide ezagunenetako bat da. Izan ere, jakina da James Watsonek eta Francis Crickek Franklinek egindako …

Zulo beltz bat eta igortzen duen zorrotada jaso dituzte, irudi berean

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Lehen aldiz, irudi berean jaso dituzte zulo beltz bat eta handik ateratzen den materia-zorrotada handi bat. Zehazki, M87 galaxiaren zulo …

240 ugaztunen genomak alderatu dituzte

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Nazioarteko zientzialari-talde batek 240 ugaztun-espezieren genomen dibertsitatea aztertu dute; milioika urtetan zehar zein zati aldatu diren eta zein kontserbatu diren. …

Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila