3442021(e)ko abendua

Erreportajeak

Musikaz gozatzeko ezgaitasuna: anhedonia musikala

Musika entzutea, piezaren, unearen eta entzulearen arabera, izan daiteke hunkigarria, dantzagarria, gozagarria, mingarria, iradokitzailea... Gutxi batzuentzat, ordea, ez da ezer; …

Giza eboluzioa berridazten

Giza eboluzioa modu zirraragarrian kontatu digute: mamut handien ehiza, garunaren garapena, Afrikatik mundu osora zabaltzea… Baina apenas daude emakumeak kontakizun …

Anfibioen gainbehera isila, gaixotasun berriek hauspotuta

Arduratuta daude zientzialariak, eta ez da gutxiagorako. Munduan dauden 7.000 anfibio-espezieen % 40 mehatxatua daude jada, eta badirudi gainbeherak ez duela …

Oinarrizko zientzia, garapen teknologikoaren eragile

Nanozientziak ibilbide emankorra egin du azken 30 urteotan. Jakin zenetik materialek nanoeskalan propietate desberdinak azaltzen dituztela —makroeskalan ez dituztenak—, ezagutza …

Elkarrizketak

Isabelle Guyon: “Adimen artifiziala ahalik eta jende gehienaren esku jarri behar dugu”

Askorentzat, adimen artifizialaren aitzindarietako bat da Isabelle Guyon. Irakatsi ordenagailuari gauza bat egiten, eta, seguru asko, Guyonen lana erabiltzen ariko …

Analisiak

Espazioaren ustiaketa

Espazioko baliabideak infinituak direla uste du batek baino gehiagok. Lehen itsasoa bezalaxe. Hala uste zuten sateliteak orbitaratzen hasi zirenek ere. …

Zientzietan itsu

Gure egunerokoan erabiltzen dugun zentzumen nagusia galtzen badugu, badirudi ez garela ezertarako gai izango. Zientzietan ere antzeko zerbait gertatzen da; …

Mundu digitala

Clive Sinclair, ordenagailuak etxeetara iritsarazi zituen aitzindaria

Gaur egun guztiok ditugu etxeetan ordenagailuak, mahaigainekoak zein eramangarriak, edo finean ordenagailuak diren tabletak, kontsolak, telebista eta bozgorailu adimendunak, telefono …

Lekukoak

“Errazagoa da teknologian aurreratzea gizartean baino”

Donostian jaioa, 1964an, Biologian lizentziatu eta doktoratu zen, EHUn. Irakaslea da Medikuntza eta Fisioterapiako graduetan, eta Ikerketa Biomedikoa eta Zahartze …

Istorioak

Rudolf Virchow: medikuntza gizartearentzat

Hogeita zazpi urte zituen Silesia Garaira joan zenean. Han ikusi zuenak bizitza osorako markatu zuen. Berlingo bere laborategitik 500 km-ra, …

Ekinean

"Alderdirik onena da beti gauza berriak ikasten nabilela"

Itziar Irakulis Loitxate Etxanoko baserri batean jaio zen, eta beti egon da naturaz inguratuta. Hala, behatzeko, esperimentatzeko eta jakin-mina asetzeko …

Atarikoa

Musikak hunkitzen ez duenean

Gauza gutxik hunkitzen dute musikak bezainbeste. Neurozientziak asko ikertu du nola aktibatzen den garuna une horietan, eta zer-nolako erantzun fisiologikoak …

Gai librean

Neutrinoak: antimateriaren sekretuak argitzen

Noiz eta nola sortu zen gure unibertsoa? Zergatik dago materiaz beteta? Gizateriak betidanik hausnartutako galderak dira horiek. Eta, harrigarria badirudi …

Enobieta erreka leheneratzeko bidea irekiz

Urarengatik eta urarentzako sortutako euskal oasia da Artikutza (Nafarroa), eta, 2019az geroztik, are balio handiagoa du, bertan geratzen zen puntu …

Albisteak

Arropagintza duela 120.000 urte hasi zela argitu dute

Max Planck Institutuko arkeologoek Marokon aurkitutako hezur-erreminta batzuei esker jakin da arropagintza uste zena baino askoz ere lehenago garatu zela. …

Lurrean inoiz izandako bolkanismo bortitzenak ez zuen eragin dinosauroak desagertzea

Zumaiako itsaslabarretan egindako ikerketa batek urte luzeko eztabaida itxi du: kretazeo bukaeran Indian jazotako muturreko bolkanismoak, Lurrean inoiz izan den …

Hizkuntza indigenak desagertzeak sendabelarren gaineko ezagutza gehiena galtzea eragingo du

Sendabelarren gaineko ezagutza galbidean dagoela jakinarazi dute Zuricheko Unibertsitateko ikertzaileek. Egindako ikerketaren arabera, Amazonia, Ginea Berria eta Ipar Amerikako sendabelarren …

Zulo beltz masiboen inguruko hautsa hodeietan banatzen dela ondorioztatu dute

Zulo beltzen inguruko hauts kosmikoa nola banatzen den ikertzen aritu da Mexiko, Korea eta Espainiako astrofisikari-talde bat. Zehazki, Kanarietako Teleskopio …

Duela 25.000 urteko grabatu ezohiko batzuk aurkitu dituzte Alkerdi 2 haitzuloan

Alkerdi 2 haitzuloan (Urdazubi) duela 25.000 urteko dozena bat grabatu figuratibo aurkitu dituzte. Horien artean, bisonteak, uroak, zaldiak eta, bereziki, …

Medikuntzako Nobela, David Julius eta Ardem Patapoutiani, tenperaturaren eta ukimenaren errezeptoreengatik

Karolinska Institutuak jakinarazi duenez, David Julius estatubatuarrak eta Ardem Patapotiani libanoarrak jasoko dute, erdi bana, Medikuntza edo Fisiologiako Nobel …

Fisikako Nobela, klima-larrialdia eta sistema fisiko konplexuak ulertzeagatik

Suediako Zientzien Errege Akademiaren erabakiz, Syukuro Manabek, Klaus Hasselmannek eta Giorgio Parisik jasoko dute Fisikako Nobel saria, sistema fisiko konplexuak …

Kimikako Nobel saria, organokatalisiaren garatzaileentzat

Benjamin Listek eta David MacMillanek jasoko dute 2021eko Kimikako Nobel saria, molekulak eraikitzeko tresna berri bat garatu dutelako: organokatalisi asimetrikoa. …

OMEK malariaren lehen txertoa gomendatu du haurrentzat

Urtean, 5 urtetik beherako 260.000 haur hiltzen dira malariak jota, Saharaz azpiko Afrikan. Heriotza horiek eragotzi ditzakeen txerto bat baimendu …

Duela 16 milioi urteko tardigrado fosil bat aurkitu dute anbarean

Ornogabe mikroskopikoak dira tardigradoak. 500 milioi urteko eboluzioa egin dute Lurrean, eta bost suntsipen masiboetan bizirik atera dira, muturreko baldintzetan …

Bikingoak duela 1.000 urte izan ziren Ternuan

Nature aldizkariaren arabera, 1.021. urtean bikingoak Amerikan izan zirela frogatzen duten arrastoak azaldu dira. Ternuako gune arkeologiko batean aurkitutako egurrezko …

NanoNeurok nanopartikulak sortuko ditu garunaren funtzionamendua aztertzeko

DIPC Donostia International Physics Center eta Columbia Unibertsitatearen arteko lankidetza baten bidez, neuronak estimulatzeko eta haien jarduera erregistratzeko ikertzaileak hain …

Ilargiaren geologia hobeto ezagutzeko aukera ematen ari da Chang’e-5 misioa

Txinako ikertzaileek Chang'e-5 misioak ekarritako ilargi-laginak aztertu dituzte, eta Ilargiko arroka gazteena 2 mila milioi dituela kalkulatu dute; hau da, …

Jokoen teoria erabiltzen dute metastasien jokaera aztertzeko

EHUko Analisi Ekonomikoko ikertzaileak eta Biocruceseko patologoak elkarlanean ari dira tumoreetako zelulak nola lehiatzen diren ulertzeko. Horretarako, jokoen teoria …

Esne Bidearen kanpoko exoplaneta baten zantzuak aurkitu dituzte lehen aldiz

Lehen aldiz, Esne Bidearen kanpoko exoplaneta bat izan daitekeenaren aztarnak aurkitu dituzte. Orain arte ia 5.000 exoplaneta aurkitu dira; guztiak, …

Jupiterren Orban Gorri Handia uste zutena baino sakonagoa dela argitu dute

Jupiterren Orban Gorri Handia planetaren egitura deigarriena da. Ekaitz erraldoi bat da, Lurraren diametroa baino zabalagoa (16.000 km),  eta,  uste …

Hologenomika: ostalari eta mikrobiotaren arteko harremana argitzen