3352019(e)ko iraila

Erreportajeak

Nerabezaroaren zientzia

Nerabezaroa ez da haurtzarotik helduarora igarotze hutsa; prozesu bat da, eta berariazko ezaugarriak ditu. Bizitzaren aro hori aztertu dute Juan ...

Laserrak ezagutzaren mugak argitzen

1960an Theodore Maimanek laserra asmatu zuenean, ez zuen ezertarako balio. Orain, edonon daude. Sortu dira laser-mota berriak ere; ulertzeko ere ...

Elkarrizketak

“Txiripa hutsez gaude gizakiok Lurrean, ez gaitezen engaina”

Kobazuloz kobazulo dabil Arantza Aranburu Artano geologoa azken 25 urteotan; soka batetik zintzilik, gure mendietako zulorik sakonenetan pilatzen diren sedimentuen ...

Analisiak

Krisialdi sozioekologikoaren ebidentziak

Nazio Batuen IPBES plataforma zientifiko arauemaileak bere azken txostenean adierazi du milioi bat espezie galtzeko zorian daudela planetan; zortzitik bat ...

Mundu digitala

Auzolan digitala euskararen alde

Gure bizitzetan, gero eta txertatuago daude hizkuntza- eta hizketa-teknologiak baliatzen dituzten tresnak eta zerbitzuak: laguntzaile birtualak, bozgorailu adimendunak, itzultzaile automatikoak ...

Lekukoak

“Harrigarriena da ikustea jakintza irla baten modukoa dela”

Miren Bego Urrutia Barandika (Gernika, 1966) Fisiologiako doktorea da, eta 1998an hasi zen irakasle-lanetan EHUn, Biologiako ikasleei Animalien Fisiologiaren arloko ...

Istorioak

Nettie Stevens: Kromosomak eta sexua

“Ikerketa-lanetan aritu naiz lau urtez, eta nahiago nuke horretan jarraitu, irakaskuntzan baino, ez balitz diru-kontuengatik. Baina nire baliabideak baino ez ...

Ekinean

“Dibertsitateak problemak ebazteko beste ikuspuntu batzuk ematen ditu”

Matematikak betidanik izan ditu gustuko Judit Muñoz Matutek. Dioenez, txikitatik zen ona zenbakiekin, eta ez hainbeste Historian, Euskaran eta ...

Atarikoa

Gazte gara, gazte

Nerabezaroa da gizakion bizitzan gertatzen den trantsiziorik garrantzitsuenetakoa: aldaketa fisiologiko, kognitibo, sexual, sozial zein emozional ikaragarrien erdian bilakatzen dira gazteak ...

Gai librean

“Zer dago afaltzeko?” Izurriak saguzarren menuan

Mundu mailako gainpopulazioaren ondorioz, datozen hamarkadetan erronka handia izango da gizakien elikatze-beharrak asetzea. Hori nahiko ez, eta krisi-egoera hori areagotu ...

14.600 urteko ogia nekazaritzaren aitzindari?

Ogia da munduko lurralde gehienetan aurkitzen den oinarrizko elikagaia. Nahiz eta lan neketsua izan, ogia egiteko teknologia “sinplea” da: irina ...

Zientziaren argitalpen-sistema eta aldizkari predatzaileak

Zientziaren nazioarteko argitalpen-sistema konplexua izateaz gain, negozio biribila ere bada argitaletxe askorentzat. Ospe handiko aldizkarien harpidetza-prezioak neurriz kanpokoak dira, eta ...

Wifi-radarra: nola hauteman gizakiaren presentzia

Haririk gabeko komunikazioen aroan, konektagarritasuna ez ezik, beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen dituzte komunikazio-sistemek. Esate baterako, telefonia mugikorrak posizioa eman ...

Albisteak

Txinako sendabelarren osagai bioaktiboen mekanismo molekularra aztertu dute

Txinako sendabelarren osagai bioaktiboak aztertu dituzte, hainbat gaixotasun sendatzeko duten gaitasuna ulertu nahian, eta ikusi dute gure zeluletako RNA ez-kodetzailearen ...

Ukimen artifiziala ahalbidetzen duen eskularru bat sortu dute

Ukimen artifizialaren bidez objektuak identifikatzeko eta haiei buruzko informazioa jasotzeko balio duen eskularru bat sortu dute MITeko ikertzaileek. Oso baliagarria ...

Bizidunak aurkitu dituzte Dallol sumendian, munduko leku muturrenetako batean

Dallol sumendia Etiopiaren ipar-ekialdean dago, Afar triangeluan, Danakil basamortuaren erdian. Hango ur termalek munduko kondizio muturrenetakoak dituzte: izugarri azidoak dira ...

Hipotalamoan ere sortzen eta gordetzen dira oroimenen aztarnak

Oxitozinan oinarritutako ikerketa bati esker, hipotalamoak oroimenaren mekanismoetan funtsezko zeresana duela frogatu du Mazahir T. Hasan ikertzaileak (Ikerbasque, Achucarro zentroa ...

Berotegi-efektuko gasen isurien mugak malgutu ditu Trumpen gobernuak

Berotegi-efektuko gasen isurketari buruzko plan berria iragarri du EPAk, AEBetako Ingurumena Babesteko Sailak. Haren arabera, estatu bakoitzak aukera izango du ...

Starlink satelite-kateak eztabaida piztu du

SpaceX espazio-konpainiak Lurraren inguruan osatu nahi duen satelite-konstelazioaren lehen 60ak zeruan dira dagoeneko. 12.000 satelite jartzea da helburua, baina ...

Umami: unibertsoaren hedapena deskribatzeko eredu kosmologiko berria

Unibertsoa gero eta azkarrago hedatuz doa, baina fisikarientzat zaila da horren azalpen teorikoa garatzea, ez baitakite hedatze hori zer abiaduran ...

Glutenik jan gabe zeliakia identifikatzeko biomarkatzaile berria

EHUko eta BioCruceseko ikertzaile batzuek gaixotasun zeliakoa diagnostikatzeko biomarkatzaile berri bat aurkitu dute, glutenik gabeko dieta hartzen duten pertsonekin erabiltzeko ...

Paleolitoko jostorratzak ziren Noailles zulakaitzak

Duela 29.000 eta 21.000 urte bitarteko aztarnategietan oso arruntak dira Noailles erako zulakaitzak. Bereziki Euskal Herriko, Pirinioetako eta ...

Komunikazio kuantiko segurua lortu dute, mikrouhinen maiztasun-tartean

Quantum Flagship proiektu europarraren barruan, egoera kuantiko bat urrutitik prestatzeko protokolo bat garatu dute esperimentu batean. Protokolo horren berezitasuna da ...

Landa-eremuko mikroorganismoek asma izateko arriskua txikitzen dute hirian

Hirietako etxeetako hautsean landa-eremuan ohikoak diren mikroorganismoak daudenean arrisku txikiagoa dago haurrek asma izateko; ondorio horretara iritsi dira Nature Medicine ...

Orain arteko metano-kontzentraziorik handiena neurtu dute Marteren atmosferan

NASAren Curiosity ibilgailuak orain arteko metano-kontzentraziorik handiena neurtu du, SAM tresnaren laser-espektrometroaren bitartez: 21 ppbv. Curiosityk sarritan detektatu du ...

Argiaren propietate berri bat aurkitu dute: bihurdura

Argiaren propietate batzuk aspalditik ezagutzen eta kontrolatzen dituzte zientzialariek, eta aplikazio ugaritan dira erabilgarriak: intentsitatea, uhin-maiztasuna… Orain, beste propietate bat ...

Eurasiako sapiens zaharrena identifikatu dute

Grezian leku berean aurkitutako bi garezur aztertuta, bata duela 210.000 urteko sapiensa, eta bestea 170.000 urteko neandertala direla ...

Eltxo tigreak ia desagerraraztea lortu dute Txinako bi lekutan

Txinako bi lekutan eltxo tigrea ia desagerraraztea lortu dute, bakterio bat eta emeak antzutzeko teknika bat erabilita. Nature aldizkarian eman ...