3352019(e)ko iraila

Erreportajeak

Nerabezaroaren zientzia

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Nerabezaroa ez da haurtzarotik helduarora igarotze hutsa; prozesu bat da, eta berariazko ezaugarriak ditu. Bizitzaren aro hori aztertu dute Juan …

Laserrak ezagutzaren mugak argitzen

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

1960an Theodore Maimanek laserra asmatu zuenean, ez zuen ezertarako balio. Orain, edonon daude. Sortu dira laser-mota berriak ere; ulertzeko ere …

Elkarrizketak

Arantza Aranburu Artano Geologiako irakasle eta ikertzailea EHUn

“Txiripa hutsez gaude gizakiok Lurrean, ez gaitezen engaina”

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Kobazuloz kobazulo dabil Arantza Aranburu Artano geologoa azken 25 urteotan; soka batetik zintzilik, gure mendietako zulorik sakonenetan pilatzen diren sedimentuen …

Analisiak

Krisialdi sozioekologikoaren ebidentziak

Pascual García de Azilu, Unai - Klima eta Natur Ingurunea / Basque Centre for Climate Change
Zafra Calvo, Noelia - Aldaketa Globala eta Garapen Sostengarriko doktorea

Nazio Batuen IPBES plataforma zientifiko arauemaileak bere azken txostenean adierazi du milioi bat espezie galtzeko zorian daudela planetan; zortzitik bat. …

Mundu digitala

Auzolan digitala euskararen alde

Leturia Azkarate, Igor - Informatikaria eta ikertzailea

Gure bizitzetan, gero eta txertatuago daude hizkuntza- eta hizketa-teknologiak baliatzen dituzten tresnak eta zerbitzuak: laguntzaile birtualak, bozgorailu adimendunak, itzultzaile automatikoak... …

Lekukoak

Miren Bego Urrutia Barandika Fisiologiako doktorea

“Harrigarriena da ikustea jakintza irla baten modukoa dela”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Miren Bego Urrutia Barandika (Gernika, 1966) Fisiologiako doktorea da, eta 1998an hasi zen irakasle-lanetan EHUn, Biologiako ikasleei Animalien Fisiologiaren arloko …

Istorioak

Nettie Stevens: Kromosomak eta sexua

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

“Ikerketa-lanetan aritu naiz lau urtez, eta nahiago nuke horretan jarraitu, irakaskuntzan baino, ez balitz diru-kontuengatik. Baina nire baliabideak baino ez …

Ekinean

Judit Muñoz Matute Matematikaria

“Dibertsitateak problemak ebazteko beste ikuspuntu batzuk ematen ditu”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Matematikak betidanik izan ditu gustuko Judit Muñoz Matutek. Dioenez, txikitatik zen ona zenbakiekin, eta ez hainbeste Historian, Euskaran eta Gaztelanian: …

Atarikoa

Gazte gara, gazte

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Nerabezaroa da gizakion bizitzan gertatzen den trantsiziorik garrantzitsuenetakoa: aldaketa fisiologiko, kognitibo, sexual, sozial zein emozional ikaragarrien erdian bilakatzen dira gazteak …

Gai librean

“Zer dago afaltzeko?” Izurriak saguzarren menuan

Baroja Ibáñez de Maeztu, Unai - Biologiako doktoregaia

Mundu mailako gainpopulazioaren ondorioz, datozen hamarkadetan erronka handia izango da gizakien elikatze-beharrak asetzea. Hori nahiko ez, eta krisi-egoera hori areagotu …

14.600 urteko ogia nekazaritzaren aitzindari?

Arranz Otaegui, Amaia - Irakasle laguntzailea Kopenhageko Unibertsitatea
Richter, Tobias - Irakasle titularra Kopenhageko Unibertsitatea

Ogia da munduko lurralde gehienetan aurkitzen den oinarrizko elikagaia. Nahiz eta lan neketsua izan, ogia egiteko teknologia “sinplea” da: irina …

Zientziaren argitalpen-sistema eta aldizkari predatzaileak

Agirre Orbegozo, Oskia - EHUko Liburuzaina

Zientziaren nazioarteko argitalpen-sistema konplexua izateaz gain, negozio biribila ere bada argitaletxe askorentzat. Ospe handiko aldizkarien harpidetza-prezioak neurriz kanpokoak dira, eta …

Wifi-radarra: nola hauteman gizakiaren presentzia

Sobrón Polancos, Iker - EHUko Bilboko Ingeniaritza Eskolako ikertzailea
Landa Sedano, Iratxe - EHUko Bilboko Ingeniaritza Eskolako irakaslea

Haririk gabeko komunikazioen aroan, konektagarritasuna ez ezik, beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen dituzte komunikazio-sistemek. Esate baterako, telefonia mugikorrak posizioa eman …

Albisteak

Txinako sendabelarren osagai bioaktiboen mekanismo molekularra aztertu dute

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Txinako sendabelarren osagai bioaktiboak aztertu dituzte, hainbat gaixotasun sendatzeko duten gaitasuna ulertu nahian, eta ikusi dute gure zeluletako RNA ez-kodetzailearen …

Ukimen artifiziala ahalbidetzen duen eskularru bat sortu dute

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Ukimen artifizialaren bidez objektuak identifikatzeko eta haiei buruzko informazioa jasotzeko balio duen eskularru bat sortu dute MITeko ikertzaileek. Oso baliagarria …

Bizidunak aurkitu dituzte Dallol sumendian, munduko leku muturrenetako batean

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Dallol sumendia Etiopiaren ipar-ekialdean dago, Afar triangeluan, Danakil basamortuaren erdian. Hango ur termalek munduko kondizio muturrenetakoak dituzte: izugarri azidoak dira …

Hipotalamoan ere sortzen eta gordetzen dira oroimenen aztarnak

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Oxitozinan oinarritutako ikerketa bati esker, hipotalamoak oroimenaren mekanismoetan funtsezko zeresana duela frogatu du Mazahir T. Hasan ikertzaileak (Ikerbasque, Achucarro zentroa) …

Berotegi-efektuko gasen isurien mugak malgutu ditu Trumpen gobernuak

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Berotegi-efektuko gasen isurketari buruzko plan berria iragarri du EPAk, AEBetako Ingurumena Babesteko Sailak. Haren arabera, estatu bakoitzak aukera izango …

Starlink satelite-kateak eztabaida piztu du

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

SpaceX espazio-konpainiak Lurraren inguruan osatu nahi duen satelite-konstelazioaren lehen 60ak zeruan dira dagoeneko. 12.000 satelite jartzea da helburua, baina baliteke …

Umami: unibertsoaren hedapena deskribatzeko eredu kosmologiko berria

Elhuyar Zientzia -

Unibertsoa gero eta azkarrago hedatuz doa, baina fisikarientzat zaila da horren azalpen teorikoa garatzea, ez baitakite hedatze hori zer abiaduran …

Glutenik jan gabe zeliakia identifikatzeko biomarkatzaile berria

Elhuyar Zientzia -

EHUko eta BioCruceseko ikertzaile batzuek gaixotasun zeliakoa diagnostikatzeko biomarkatzaile berri bat aurkitu dute, glutenik gabeko dieta hartzen duten pertsonekin erabiltzeko …

Paleolitoko jostorratzak ziren Noailles zulakaitzak

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Duela 29.000 eta 21.000 urte bitarteko aztarnategietan oso arruntak dira Noailles erako zulakaitzak. Bereziki Euskal Herriko, Pirinioetako eta Europa hegoaldeko …

Komunikazio kuantiko segurua lortu dute, mikrouhinen maiztasun-tartean

Elhuyar Zientzia -

Quantum Flagship proiektu europarraren barruan, egoera kuantiko bat urrutitik prestatzeko protokolo bat garatu dute esperimentu batean. Protokolo horren berezitasuna da …

Landa-eremuko mikroorganismoek asma izateko arriskua txikitzen dute hirian

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Hirietako etxeetako hautsean landa-eremuan ohikoak diren mikroorganismoak daudenean arrisku txikiagoa dago haurrek asma izateko; ondorio horretara iritsi dira Nature Medicine …

Orain arteko metano-kontzentraziorik handiena neurtu dute Marteren atmosferan

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

NASAren Curiosity ibilgailuak orain arteko metano-kontzentraziorik handiena neurtu du, SAM tresnaren laser-espektrometroaren bitartez: 21 ppbv. Curiosityk sarritan detektatu du …

Argiaren propietate berri bat aurkitu dute: bihurdura

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Argiaren propietate batzuk aspalditik ezagutzen eta kontrolatzen dituzte zientzialariek, eta aplikazio ugaritan dira erabilgarriak: intentsitatea, uhin-maiztasuna… Orain, beste propietate bat …

Eurasiako sapiens zaharrena identifikatu dute

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Grezian leku berean aurkitutako bi garezur aztertuta, bata duela 210.000 urteko sapiensa, eta bestea 170.000 urteko neandertala direla ondorioztatu dute, …

Eltxo tigreak ia desagerraraztea lortu dute Txinako bi lekutan

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Txinako bi lekutan eltxo tigrea ia desagerraraztea lortu dute, bakterio bat eta emeak antzutzeko teknika bat erabilita. Nature aldizkarian eman …

Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila