Hasiera »   Erreportajeak »   Ukitu gabe, artelanen muinera

Sen tocar, ao fondo das obras

• Zabaldu:
• Twitter
• Facebook
• Emaila

O que queremos é que as obras de arte de outrora poidan conservarse como no día que se fixeron. En xeral, queremos ver a obra tal e como a deixou o autor no momento da súa visita a un museo. Paira iso, loxicamente, canto menor sexa a intervención, mellor. É dicir, si utilízanse técnicas non destrutivas paira o seu estudo, restauración e conservación, mellor.

Como o seu nome indica, as técnicas non destrutivas non deterioran a obra de arte e son moi utilizadas nos museos paira o estudo, restauración e conservación das obras de arte. Paira comprobalo, visitamos o Museo de Belas Artes de Bilbao, coa técnica de Conservación e Restauración María José Ruiz-Ozaita. "As técnicas non destrutivas baséanse en investigacións realizadas sen contacto coa mostra, utilizando tanto radiación visible como invisible", comenta Ruiz-Ozaita.

Xogando coa luz

No campo da luz visible, a fotografía pode ser una das técnicas máis comúns paira o estudo científico das obras de arte e é moi útil. En xeral, as técnicas de fotografía utilizadas son as fotografías en branco e negro e en cor realizadas a través da luz incidente e as fotografías tomadas a través da luz rasante e a luz emitida.

O uso de luz rasante é a disposición do foco de luz no mesmo plano do obxecto. Así, a luz ilumina todos os elementos situados fóra do plano e proporciona un certo mapa de información de todas as capas que compoñen a obra.

"No caso da luz emitida, os focos de luz colócanse na parte posterior da obra e nós recollemos a imaxe que nos informa das pinturas superficiais", afirma Ruiz-Ozaita. Isto achega moita información. De feito, esta luz tamén pode atravesar en gran medida obxectos translúcidos, gretas, abrasiones, partes perdidas ou obxectos opacos con partes transparentes. Informa sobre posibles craquelados e/ou alzados en diferentes zonas, así como sobre posibles tensións e interaccións entre diferentes materiais. Desta forma pódese analizar, entre outras cousas, como realizou a obra.

Ademais, paira coñecer os detalles da obra utilízase a macrofotografía e a microfotografía. A diferenza entre ambos radica no aumento da imaxe. En macrofotografía pódese conseguir que a imaxe real increméntese dez veces. Isto permite realizar una observación de detalles de interese específico, unha análise do estado da técnica e dos materiais e un certo control da eficacia dos tratamentos.

En microfotografía alcánzanse maiores incrementos que en macrofotografía. Á fin e ao cabo, un e outro dan a coñecer a estrutura das pinturas a nivel macroscópico e microscópico.

Invisible

Á marxe do espectro visible, a luz ultravioleta, o infravermello e os raios X tamén se utilizan paira preservar o patrimonio artístico. "Paira iluminar a obra con luz ultravioleta utilizamos a lámpada Wood, iluminación que produce una fluorescencia de once tons sobre a superficie do obxecto. Nós analizamos eses tons", di Ruiz-Ozaita. "Estes tons dannos información sobre todo de vernices e nós vémolos como manchas escuras. Á fin e ao cabo, estas manchas fálannos dos retoques da obra ao longo dos anos". Estes retoques utilízanse paira reducir lixeiramente o escote dos personaxes dos cadros ou paira cubrir espidos, entre outros.

Na reflectografía infravermella ilumínase a obra cunha lámpada incandescente e recóllese o espectro de infravermello. A radiación reflectida polo obxecto é detectada por un sistema sensible á luz infravermella e convertida en imaxe visible. Este sistema, chamado videcon, converte ao espectro infravermello da obra de arte en visible. A imaxe visible recóllese nunha pantalla. Este é o reflectograma infravermello. Con este método nunca se coñece a estrutura interna da obra, xa que a luz infravermella non ten a capacidade de penetrar até o interior dos obxectos. No entanto, é posible atravesar varias capas de pintura. Así, entre outras cousas, pódese coñecer todo o proceso produtivo da obra.

Paira coñecer os fondos da obra utilízanse raios X. "Por exemplo, o volume de leste yeso de Lipchitz é relativamente grande e tecnicamente presenta numerosos ocos abertos (o yeso é un material fráxil). Neste caso é moi interesante saber que se esconde no interior desta obra. Paira iso utilizamos raios X", afirma Ruiz-Ozaita.

De feito, os raios X proporciónannos información íntima, xa que son un dos raios con maior capacidade de penetración. Dependendo do peso atómico do material a atravesar, mediante raios X obtemos información máis interna ou máis superficial.

"Nesta obra de Lipchitz, por exemplo, habemos visto que a obra contén material metálico no seu interior. Isto serviunos paira entender outras cousas" engade Ruiz-Ozaita. "Entre outras cousas, puidemos comprender o porqué dalgunhas zonas que aparecen oxidadas na obra. De feito, deducimos que esta oxidación ten a súa orixe nun elemento estrutural interior".

A radiografía obtida mediante raios X proporciona información valiosa sobre esta obra paira propor o tratamento a aplicar. No caso das obras de arte de outrora, estas radiografías reflicten os cambios que sufriu a obra, as súas reparacións, etc. É dicir, achegan información sobre a estrutura da obra, e o seu coñecemento é imprescindible á hora de explicar os danos de calquera obra artística.

En definitiva, todas estas técnicas teñen como obxectivo conservar as obras de arte coa menor intervención posible. "Toda a información obtida con técnicas non destrutivas permítenos valorar o estado de conservación das obras de arte e cuantificar os danos. É dicir, en xeral, a partir desta información proponse os tratamentos adecuados paira cada obra de arte".