Gaitz ziklikoa izateaz gainera (alegia urte-sasoiaren arabera agertzen eta desagertzen dena), depresioa izan daiteke XXI. mendeko arazorik larrienetako bat. Horrela, Osasunaren Munduko Erakundeak 2000. urteko osasun-arazorik usuena bezala kontsideratu du depresioa.
Aurrekoa kontuan hartuta, osasun mentaleko adituek ahalegin garrantzitsua egin nahi dute manifestazio depresiboak sakon-sakonetik ezagutzeko, eta gisa horretan zeinu horiek eragiten dituzten arrazoien kontra borrokatu ahal izateko.
Kontua, benetan, larritzeko modukoa izan daiteke eta. Valentziako Psikiatri Elkartearen arabera, 250 milioi pertsona dira mundu osoan depresioak jota daudenak, eta horietatik 2,5 milioi Espainian aurkitzen dira. Aurtengo maiatzean Bilbon Bernad Krieft Ikerketa Soziologikoen Kabineteak depresioaren kalitate-asistentzialari buruz aurkeztu zuen liburu zuriak dioenez, euskaldunen % 18k bere bizitzan zehar medikuarengana joatea behartuko duen depresioren bat jasango du. Bestela esanda, lehen mailako asistentziako medikuaren kontsultatik pasatzen diren 5 pazienteetatik batek depresio-koadroa dauka (eta kopuru horrek argi eta garbi azaltzen digu gaitz honek gure gizartean hartu duen alkantzua).
Era askotako depresioak dauden arren, oro har esan daiteke adoregabezia edo erorialdi -egoera sakona dela, segun eta zein arrazoik sortua izan eta pazientearen egoera pertsonalaren arabera, ordu batzuk edo baita hilabeteak ere iraun ditzakeena. Gure bizitzan zehar aipatutakoa bezalako uneak behin baino gehiagotan pasatzen ditugu (dena ilun ikusten dugu, ez daukagu ezertarako animorik, etab.) eta tristura ulertezin batek jota bezala geratzen gara, gure baitan ixtera eta kanpoarekin harremanak moztera irits gaitezkeelarik. Agian egoera hori berehala pasatu eta normaltasunera itzuliko gara, baina kontuz, izan daiteke depresio-koadro bat. Antzeko egoerak itxurazko arrazoirik gabe errepikatzen badira, edota normala baino denbora luzeagoan irauten badute, bada kezkatzeko motiborik eta agian medikuarengana joatea komeni da.
Oso diferenteak izan daitezke arrazoiak:
Deprimitua dagoen pertsonak ezin du malenkonia edo tristura ezkutatu, ezta ezagutzen ez dituen pertsonen aurrean ere. Normalean depresioa, sintoma hauetako gehientsuenekin agertzen da:
Normalean emakumeak bulnerableagoak dira depresioaren aurrean, eta hori azaltzeko ingurune sozial nahiz familiarraren garrantzia azpimarratzen da, emakumeek oro har gizonezkoek baino harreman sozial gutxiago eduki ohi baitituzte. Baina beren giro familiarretik ateratzeko aukera duten emakumeak ere (lana etxetik kanpo egiten dutenak, adibidez) ez dira libratzen depresioaren atzaparretatik.
Gaur egun beste adin-talde bat ere hartzen da kontuan depresioaren diagnostikoa ezartzeko orduan, eta harritzekoa badiruri ere, umeek osatzen dute talde hori. Hainbat izan daitezke depresioa eragin dezaketen faktoreak umetan, esaterako gaixotasun mental edo suizidioaren aurrekariak egotea familian, gurasoetakoren bat galtzea, gurasoak banantzea, umeak abandonatzea,…
Adin honetako gaixoek duten garrantzia gero eta handiagoaren erakusgarri esan behar da, multinazional farmazeutikoak jo eta ke ari direla botika antidepresiboen erabilerak umeengan sor ditzakeen ondorioak aztertzen. Eta bitxikeria bezala, esan nahi nuke BRORAC izeneko botikak, mundu osoan gehien saltzen den antidepresiboa inolako zalantzarik gabe, menta-zapore goxo-goxoa edukiko duela haurrentzat gustagarri izan dadin.
Gaixotasuna oso usua izan arren, eta bere eragina eta intzidentzia gorantz joan arren, gutxi dira oraindik arrazoi horrengatik medikuarengana joaten direnak. Hala ere, espezialistak bat datoz esaten dutenean garrantzi handikoa dela gaitza garaiz hartzea, eta ez manifestazio nabarmenak eman dituenean.
Depresioaren tratamenduan asko aurreratu den arren, Gasteizko Santiago Ospitaleko Psikiatri Zerbitzuko burua den Gutierrez doktoreak lehenago aipatu den Liburu Zuriaren aurkezpen-ekitaldian esan zuen bezala, “oraindik ere garunaren funtzionamendua ulertzen hasi besterik ez gara egin”, eta horregatik ez ditugu patologia horren agerpena eragiten duten faktoreak erabat ezagutzen oraindik.
Lehen mailako asistentziako medikuen (etxeko edo oheburuko medikuen) eta psikiatriako espezialisten artean dagoen koordinaziorik eza da beste akats edo hutsune larria puntu honetan, horrek pazientearen tratamendu integrala ezinezkoa, edo oso zaila behintzat, egiten baitu. Urruntasun edo deskoordinazio horrek eraginda, sarritan famili medikuak ez ditu bere pazienteak espezialistarengana bidaltzen, eta beraiek hartuko dute gaitzaren tratamenduaren kontrola. Eta bide horretatik ikusi behar dira Gutierrez doktoreak egindako kritikak, depresioak jota dauden paziente asko antsiolitikoekin (esate baterako TRANXILIM edo ORFIDAL bezalako botikekin) tratatzen baitituzte sare primarioko medikuek, eta sarritan antsietaterik ez daukaten pazienteetan farmako horiek menpekotasun fisikoa sortzeko arriskua baitaukate.
Tratamenduan, beraz, diagnostiko egokia ezinbestekoa da, depresioarekin batera ager daitezkeen bestelako sintoma edo egoerak (antsietatea, esaterako) oso kontuan hartu behar direlako. Gutierrez doktoreak dioenez, batezbeste hiru depresiotatik bat bakarrik diagnostikatzen da, baina horietatik erdia (% 50) errekuperatu egiten da sei hilabete edo urtebeteko epean. Gainerakoak kroniko bihurtzen dira, eta normalean sendatzeko zailagoak izaten dira.