Ramón Margalef, pioneiro en ecoloxía
Dedicou gran parte da súa vida ecóloga ao mar. Por que razón?
Non, non. Quizais foi un factor importante en aparencia, pero só en aparencia, que o mar ofrecía una visión máis sinxela, menos complicada, do funcionamento da natureza; a falta de madeira no interior do líquido, a existencia dun medio diferente, etc. E doutra banda, de pequena observaba cousas de auga doce, xa que cun simple microscopio pódense facer observacións moi interesantes. E é que, nun espazo moi reducido, no chan hai sistemas que requiren decenas ou centenares de metros.
Tes algunha relación especial co mar (familia…)?
Non, toda a familia é interior.
Pódese dicir que a conciencia da natureza cambiou durante todos estes anos, non igual o que parece, pero...
Ti crees? Eu non estou tan seguro. O cambio produciuse no uso, iso si; quizais houbo certa concienciación, pero sen dúbida utilizouse como instrumento de propaganda e venda de moitas cousas.
Quizais iso sexa o que se necesitaba. Nun mundo no que todo se move con axentes económicos, é posible que esa sexa a solución, é dicir, que se obteña un beneficio económico da natureza.
A solución non, porque non se atopou ningunha solución. Si, benefíciase da propaganda ecolóxica das cousas, pero non se avanzou demasiado, xa que apenas se compensou a crecente expropiación e os malos tratos da natureza. Incrementouse o número de persoas e a capacidade económica da xente, ao que se sumaron todas as máquinas e instrumentos de destrución (coches, fabricación de todo tipo...), non se compensou o dano. Tampouco hai que empezar a chorar, pero non se compensa a deterioración.
Con todo, en canto ao coñecemento avanzouse polo menos. Pódese dicir que coñecemos o funcionamento da natureza tanto no mar como na terra?
Si se avanzou moito neste sentido e coñecemos moitas cousas, pero aínda é moito o que falta, que esixe un maior desenvolvemento da ciencia.
Aínda, de cando en vez e en relación aos ríos e arroios, a auga que salgue á mar sen uso humano é auga perdida e semellante. É así?
Iso non é así en absoluto. Una cantidade de auga que cae do ceo aos continentes pasa polo chan e as plantas. As plantas, por exemplo, non poden permanecer sen auga, polo que una cantidade de auga ten que volver ao ceo. Doutra banda, os continentes e os océanos teñen una relación dinámica, xa que a cantidade de auga que flúe pola terra é imprescindible paira o desenvolvemento e evolución do chan (paira a distribución dos materiais que necesitan as plantas, etc.), pero á súa vez fornécese materia orgánica e diríxese ao mar. O mar sempre foi heterotrófico, é dicir, consome materia orgánica procedente da terra, o mar ten a vocación de "rede de sumidoiros". E este sistema debe seguir en marcha, non só paira alimentar o mar, senón tamén paira permitir o desenvolvemento do chan e manter a súa fertilidade. Por tanto, a idea de que todo a auga que cae do ceo é privatizable non é correcta. É de destacar. Eu dixen moitas veces que ningunha pinga de auga debería chegar ao mar, aínda que pareza progre, non é una idea nova, xa que un rei de Sri Lanka dixo fai 2.000 anos e ademais é falsa. Este sistema sempre funcionou desta maneira e debe continuar así si queremos manter o desenvolvemento e a fertilidade do chan. Eu creo que temos que ter en conta a lei de tres terzos que é fácil de lembrar: un terzo ten que volver ao ceo a través da vexetación, outro a través das augas mariñas e o último terzo sería privatizable paira outros usos.
Neste sentido, que opina de levar auga dunha conca a outra?
En definitiva, o arrastre de auga dentro das medidas mencionadas non ten una repercusión especial. A este respecto, o único que hai que mencionar é que o chan e a vexetación local atópase en equilibrio coa auga que cae e coas vías de evacuación existentes no lugar. Si levamos auga dun lado a outro, poderiamos romper ese equilibrio, si collemos auga dos territorios con máis choivas e levámola aos que menos chove, desde o punto de vista da xustiza estaría ben, pero na zona de máxima choiva habería que substituír háxalas por piñeiros. Outra cousa grave, aínda que non sexa a que parece, é que as augas das distintas zonas presentan características diferentes (debido á captación de sales por parte da auga de choiva) e que o risco estaría na inertización das mesmas ao trasladar augas de certa calidade a terreos de distinta calidade. Isto non é moi habitual, xa que nas zonas de maior pluviosidad as augas adoitan estar máis diluídas, pero nalgúns casos, como nos Monegros, danse este tipo de situacións e hai exemplos moi tristes, como no caso de Rusia, de catástrofes provocadas por este tipo de usos das augas a salinización do mar Aral.
No que se refire ao transvasamento de auga, observouse que algunha especie sofre un certo cambio de lugar a través da auga?
En certa medida si, pero iso é case inevitable. A calidade da auga é a que actúa como seleccionadora, pero no interior de España, a pesar de que as distintas concas teñen una fauna e una flora relativamente diferente, isto non ten tanta importancia e ademais as especies transpórtanse dun lugar a outro, como ocorre cos cangrexos.
O título da súa conferencia de hoxe é rechamante ("O Neno vasco, as vacas sacras provenzales e as aviesas intencións de meter o invernadoiro debaixo da alfombra"). Que queres dicir?
Si, é barroco, pero coincide co que vou explicar. Por unha banda, exporei o reflexo do Neno aquí. As vacas sacras son animais moi respectados, e neste caso vou pór as baleas á súa altura, en relación coa gran fertilidade do noroeste mediterráneo. Por último, deixar grandes cantidades de lixo nos fondos mariños é un tema de actualidade.
Cal será a idea principal que vas transmitir na conferencia?
Sobre todo sabemos que sabemos unhas poucas cousas, moitas cousas non, e que convén ser prudentes, sen temer demasiado o perigo e facendo as cousas con coidado.
- Dr. Ramón Margalef
- Nacido en Barcelona en 1919.
- Un dos pioneiros na investigación ecolóxica. Utilizou a teoría da información en investigacións ecolóxicas e creou modelos matemáticos paira investigacións de poboacións.
- Director do "Instituto de Investigacións Pesqueiras" e Catedrático de Ecoloxía da Universidade de Barcelona.
- Entre todos os traballos publicados destacan: Ecologia (1974) e Limnología (1983).
- Foi galardoada con varios premios universitarios e numerosos premios científicos. Entre outros: Medalla do Príncipe Alberto (do Instituto de Oceanografía de París), Premio Huntsman (Premio Nobel á Oceanografía), Medalla Naumann Thienemann (Premio ao Máximo Nivel en Limología), Premio Ramón e Cajal e Premio Narcis Monturiol.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
