A semente da vida
A FAO, Organización das Nacións Unidas paira a Agricultura e a Alimentación, declarou o ano 2004 como o ano do arroz. Até agora, a FAO nunca dedicou un ano a un só cultivo, de aí a importancia do arroz.
De feito, no mundo, o 20% da enerxía que se consome a través dos alimentos procede do arroz, o 19% do trigo e o 5% do millo. Pero nalgúns países é aínda máis importante, é imprescindible: o 70-80% das calorías inxeridas ao día son tomadas grazas ao arroz en Laos, Tailandia, Vietnam, Cambodia e Bangladesh. Nestes lugares, o arroz é a semente da vida e foi plantado durante séculos.
De feito, no trópico húmido asiático xurdiu o cultivo do arroz fai 6.500 anos. Oryza sativa é una especie de arroz capaz de crecer en zonas secas, húmidas, quentes e frías, podendo crecer tanto en terras salinas como acedas e alcalinas. Por iso, co tempo, estendeuse por toda Asia, dando lugar a tres subespecies principais: indica, japonica e javanica . As melloras e cruzamientos realizados durante miles de anos deron lugar a unha gran variedade de variedades que se cultivan en todo o mundo.
A outra especie de arroz utilizada na agricultura é o glaberrima Oryza. Nacido no oeste de África, no delta de Niger. Aínda que o cultivo deste tipo de arroz estendeuse até Senegal, nunca se cultivou lonxe do lugar de orixe. É máis, agora cultívanse variedades asiáticas nestas terras africanas.
Con todo, nos últimos anos o arroz híbrido impúxose entre o resto dos tipos de arroz. O primeiro arroz híbrido foi creado en 1974 por científicos chineses. Naqueles anos produciuse una revolución na agricultura, a Revolución Verde, que permitiu aumentar a fertilidade das terras mediante o mecanizado e os novos sistemas de produción. E a iso contribuíron as sementes xeradas no laboratorio.
Revolución no laboratorio
Segundo a FAO, o arroz híbrido achega un 15-20% máis de colleita que o resto de sementes melloradas. Por tanto, na convicción de que é unha boa arma paira combater a fame, concedeu axudas paira a plantación deste arroz en Asia, África e Sudamérica.
Agora, o 60% do arroz total producido no mundo prodúcese en China e India, e a metade do arroz que se cultiva en China son variedades de arroz híbridos. Isto permitiu aumentar o rendemento medio de 3,5 toneladas por hectárea a 6,2 toneladas en China. Con todo, este tipo de arroz non ten todos a favor. Os grans de arroz híbrido non se poden gardar na seguinte tempada, xa que son estériles. Por tanto, os agricultores están obrigados a comprar cada ano.
Ademais, a plantación de arroz híbrido supón a desaparición das variedades locais. A propia FAO recoñece que en moitas ocasións os resultados son peores do debido e que paira iso existen multitude de razóns: tecnolóxicas, culturais, socioeconómicas, políticas...
A enxeñaría xenética tamén tratou de mellorar o arroz. O exemplo máis coñecido é o arroz dourado. Este arroz está xeneticamente modificado paira aumentar o seu contido en vitamina A e ferro. Deste xeito, nos países que teñen como base o arroz, preténdese que os nenos non teñan carencias de vitamina A, xa que nestes países a cegueira causada pola falta desta vitamina é bastante común.
Entre os novos tipos creados polos laboratorios nos últimos anos atópanse o arroz hipoalergénico, especialmente o arroz NERICA, que se creou paira África. A FAO considera imprescindible a utilización de todas as biotecnoloxías e avances científicos paira mellorar a calidade e a fertilidade do arroz en beneficio dos países en desenvolvemento.
Ecosistemas de arrozales en perigo
A maioría dos arrozales atópanse na auga e son o fogar de moitas especies silvestres: peces, aves, réptiles, crustáceos, insectos, plantas... viven nos campos de arroz húmidos, moitas delas utilizadas paira comer, criar ou curar. Hai ecosistemas con máis dun centenar de especies útiles que son un seguro paira as perdas de colleita ou épocas de fame. Ao mesmo tempo, o equilibrio entre especies evita pragas e enfermidades.
En moitos lugares a plantación de arroz vai acompañada da cría de peces e patos, a palla da planta de arroz utilízase paira alimentar ao gando e o gando axuda a fertilizar e preparar a terra. O arroz tamén se cultiva xunto con outras plantas, como o coco e o plátano, aumentando así os recursos achegados por unha soa plantación.
Así mesmo, nalgúns lugares de Asia, o arroz cultívase en terrazas. Grazas a iso conséguese dispor de terra paira cultivo, pero ademais evítase a erosión, os desprendementos e contrólanse as inundacións. Ademais, nas terrazas facilítase a acumulación de materia orgánica e redúcese o crecemento de algas. Doutra banda, o seu valor paisaxístico e cultural é enorme, polo que a UNESCO declarou ás terrazas de Banawe de Filipinas patrimonio de todas as persoas.
Con todo, o sistema de produción intensiva puxo en perigo os sistemas tradicionais. Como consecuencia, en moitos lugares estes hábitats e ecosistemas están a desaparecer e o medio ambiente está a contaminarse polos fertilizantes e pesticidas químicos. Quizais chegou o momento de analizar a situación e de tomar medidas preventivas.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
