Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber
Lurraren % 30 babesteak desnutrizioa eragin lezake herrialde zaurgarrienetan, tokian tokiko ikuspegiaz egiten ez bada
Orain arte biodibertsitate-galera globala geldiarazteko neurri eraginkorrik lortu ez dela ikusita, 2020az geroztik, balio ekologiko handiko eremu naturalak babesteko proposamena …
Esne Bidearen bihotza, gertutik
Gure galaxiak inoiz eman duen irudirik eder eta esanguratsuena lortu dute SARAO behatoki afrikarrean. Galaxien urrutiko irudiak ikustera ohituta, harrigarria …
Bada garaia makinek ere aintzat har dezaten giza dibertsitatea eta inklusioa
Ikertzaileak ahalegin handia egiten ari dira makinek gizakiak erraz identifikatu eta haiekin komunikazio gero eta eraginkorragoa izan dezaten. Etengabe hobetzen …
Emakumeek % 32 aukera gehiago dute ebakuntzen ostean hiltzeko zirujaua gizonezkoa bada
Kanadako ospitaletan egindako ikerketa batek frogatu du, zirujauen eta pazienteen generoak baduela zeresanik ebakuntzen emaitzan. 3.000 zirujauen eta 1,3 …
Hizkuntzen larrialdia eta klimaren larrialdia, eskutik doazen bi krisialdi
Munduko hizkuntza askok pairatzen duen arrisku-egoera eta biodibertsitatearen galera globala konparatu ditu Nature Ecology & Evolution aldizkariko ikerketa batek. Biodibertsitatearen larrialdia oso kritikoa bada, hizkuntzena are handiagoa dela salatu dute. Munduan diren 7.000 hizkuntzetatik ia % 50 dago arriskuan; anfibioetatik, berriz, % 40; ugaztunetatik % 25, eta hegaztietatik % 14. Larrialdiaz jabetuta, UNESCOk Hizkuntza Indigenen Nazioarteko Hamarkada izendatu du 2022an hasitako hau.
Faktore fisiologiez gain, faktore sozialek ere eragiten dute emakumeek bularra emateari goizegi uztea
Bularra emateko gogoa duten emakume guztiek ez dute lortzen, inondik inora, haien haurrari bularra arrakastaz ematea. OMEk gutxienez bi urtez …
NASAren zunda bat Eguzkiaren koroan barneratu da, lehenengo aldiz
Duela 60 urte amestutako helburua lortu du 2021ean NASAk: 2018an jaurtitako Parker Solar Probe zunda Eguzkiaren koroan barneratu da lehenengo …
Urtean 1,5 bilioi musuko beharko dira munduan, berrerabilgarriak sustatzeko politika aktiboak egin ezean
Portsmoutheko Unibertsitateko (Erresuma Batua) ikertzaileek salatu dute, COVID-19aren pandemiari, giza osasuna babesteko irizpidetan oinarrituta erantzun diotela gobernuek, baina ingurumen-arazo larri …
“Behera egiten ari da txertoek birusaren transmisioa eragozteko duten gaitasuna”
Maíra Aguiar biologoa da, eta modelizazio matematikoan egiten du lan BCAMen, matematika aplikatuetarako ikerketa zentroan. Eusko Jarlaritzak eredu matematiko bat gara zezala eskatu zien, COVID-19a EAEn izaten ari den transmisio-dinamika ulertzeko. Haien emaitzak aztertu eta egungo egoeraren inguruko gogoeta egin du.
Giza eboluzioa berridazten
Giza eboluzioa modu zirraragarrian kontatu digute: mamut handien ehiza, garunaren garapena, Afrikatik mundu osora zabaltzea… Baina apenas daude emakumeak kontakizun horretan. Ustez gure espeziearen garapenerako gakoak izan diren asmakizunak gizonezkoei esleitu izan zaizkie, eta emakumeek biologikoki natural zituzten ekarpenak ikusezin bihurtu. Alabaina, gizakiak egin duen eboluziorako, gero eta ikertzaile gehiagok jotzen dituzte ezinbestekotzat edoskitze luzeak, erditze zainduak eta haurrenganako transmisio kulturala. Hori gabe, ez gara giza eboluzioa ulertzen ari. Kontakizun ofiziala berridazteko garaia da, beraz.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
