Ciencia e sociedade aberta
Esta tendencia ten moitas caras. Un é o pensamento máxico, e un exemplo próximo é o método dos tempos que algúns utilizan paira predicir o tempo. Doutra banda, hai matanzas, una delas é a astrología, non é a única, pero ten moitos seguidores. As actitudes ecoloxistas extremas son contrarias á ciencia e a tecnoloxía, polo que as actitudes contrarias á investigación con sementes ou seres vivos transformados non teñen sentido e están baseadas en prexuízos e crenzas. Doutra banda, os medicamentos alternativos, moitas, pero a homeopatía é a máis coñecida e estendida. E, por último, temos o creacionismo; entre nós, polo momento, non ten moita forza, pero en Estados Unidos e nos pobos islámicos teñen una gran influencia os seus seguidores e, por iso, está en perigo o ensino das bases das ciencias biolóxicas, con todo o que iso supón.
Ademais, no campo da filosofía e o pensamento, o postmodernismo e o relativismo cultural han dado protección intelectual ás actitudes contrarias á racionalidade. E é que o postmodernismo, cuestionando incluso o concepto de obxectividade, atacou fortemente a ciencia e o coñecemento baseado en evidencias.
Como se pode observar, son moitas as actitudes contra a ciencia. Algunhas delas teñen máis importancia e influencia que outras, pero todas son perigosas. Se se dá credibilidade ás crenzas, quítase na mesma medida a credibilidade ao coñecemento baseado en evidencias, o que pode ser moi prexudicial, xa que se alimentan as tendencias cara á desconfianza e a crenza na ciencia. Estas tendencias poden ser prexudiciais, xa que poden ter consecuencias negativas paira o futuro benestar material e intelectual da nosa sociedade.
Paira dicilo, teño dúas razóns. A primeira refírese á valoración da ciencia. Se situamos as crenzas ao mesmo nivel de coñecemento baseado en evidencias e, en xeral, cuestionamos o valor da ciencia, non teremos razón paira valorar adecuadamente os produtos baseados na ciencia. E, por tanto, paira que a ciencia e a tecnoloxía? Loxicamente, se isto cuéstionase, o incentivo dos poderes públicos á ciencia e a tecnoloxía será menor, coas consecuencias que iso comportaría.
Pero, como dixemos, hai outra razón, tan importante como a primeira, se non é máis importante. Botemos unha ollada á época na que se pode situar a orixe da ciencia, por suposto o Século das Luces. É coñecido que naquela época, ademais de crear ciencia, establecéronse as bases de sociedades abertas e democráticas. De feito, as obras do pensador John Locke, membro da sociedade científica Royal Society, influíron na definición das características básicas dos actuais Estados liberais e democráticos. E non foi una casualidade porque as bases da ideoloxía da sociedade aberta e do coñecemento científico son as mesmas. Ambos se basean na liberdade, a dúbida, a tolerancia e o optimismo, sendo os seus principais inimigos o prexuízo, a intolerancia, o dogmatismo e o pesimismo.
Se prevalecen as actitudes contra a ciencia, poranse en dúbida as bases da ciencia. E, por tanto, se recoñecemos que as bases da sociedade aberta son as mesmas que as da ciencia, ambas se porán en cuestión. En definitiva, se a evidencia non é o criterio principal paira buscar a verdade, por que deberiamos aceptar, por exemplo, que todos os individuos somos iguais e que temos que ter os mesmos dereitos? Os bens materiais non son os únicos en xogo. Cando dixen que o noso benestar futuro está en xogo, incluín tamén os bens intelectuais e políticos. Non pensemos que isto non pode pasar. En ningún sitio está escrito que as sociedades teñan que avanzar sempre ou que o desenvolvemento da ciencia e o coñecemento non poida volver atrás.
Temos que ter claro que se os fundamentos da ciencia son sólidos, a nosa será una sociedade máis aberta, democrática e libre. Ou devandito doutro xeito: o coñecemento --e neste caso a ciencia - fainos máis libres.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
