Analisiak
Espezie basatien eta pertsonen interesen arteko gatazkak
Egunkarietan gero eta maizago irakurtzen dugu halako animalia ikaragarri ugaritu dela eta ez dagoela hori onartzerik, arazoak sortzen dituela eta "zerbait" egin beharra dagoela. Amuarrainzaleek, ugarroi, igaraba eta koartzak ezin omen dituzte ikusi; abeltzainek, saiak; eta kaletarrek, kaioak. Esan gabe doa espezie horiek desagertzeko zorian egon zirenean ezer gutxi kontatzen zigutela hedabideek; hura, nonbait, ez zen arazo. Gaur egun ere ez digute kinka larrian dauden espezieen berririk ematen ia, non eta ez den publizitatea egiteko aitzakia.
McDonald's ala Arzak?
Nature aldizkari ospetsuan ekosistema berrien aldeko artikulu bat atera da, alegia, espezie exotikoz eratutako ekosistemen aldekoa. Elhuyarko lagunek honen gaineko iritzi-artikulu bat eskatu didate. Nori eta niri, zinemako esaldirik biribilena Clint Eastwoodek behin botatako hura dela uste duenari. Ez dakit gogoan ote duzun, baina tipo batek ez dio, bada, bota Clinti berak beste iritzi bat duela? Clinten erantzuna: "iritziak uzkiak bezalakoak dira, nork berea du". Uzki-bistan geratzeko arriskuan nabilela jakinik ere, ezin ezezkorik eman Elhuyarkoei, eta nire iritzia idatziko dut. Baina argi utziz ez duela beste edonorenak baino gehiago balio.
Zelula amak neuroendekapenezko gaitzentzat
Ikerketa biomediko translazionalak asmo bat du: oinarrizko zientzietan egindako aurrerapenak osasunerako onura bilakatzea. Inbiomed-eko nire laborategian, giza zelula ama pluripotenteekin egiten dugu lan. Izan ere, zelula horien ezaugarri bereziei esker, in vitro ikertu ditzakegu giza neuronak, eta estrategia arrazionalak garatu neuroendekapenezko gaixotasunak tratatzeko. Hori da gure helburua.
Gizarte-erronka berrietarako museo berriak
Senra Petit, Pau - Kultura-aholkularia
Puntako teknologiak gure etxeetan sartu direnez gero, bizitzarekiko ikuspegia bera aldatu zaigu, eta, gaur egun, gizarteak berak zeresan handia du zientzia eta teknologiaren garapenaren emaitza den aldaketa-aroan. Ondorioz, museologia berri bat ere jaio da, parte-hartzea eta distantzia laburrak lehenesten dituen erlazio-eredu bati erantzuteko. Eredu horren adibide izango da laster Zamudion inauguratuko den Teknologiaren Interpretazio Zentroa, BTEK.
Medikalizazioa: gaixotasuna ekidin ala eragin?
Balagué, Laura - Erizaina
Idarreta, Ina - Familia-medikua
Medikalizazioa edozein arazo arrunt arazo mediko edo gaixotasun bihurtzeari deritzogu. Orain dela mende laurden bat azaldu zen lehenengoz hitz hori osasungintzako eztabaidetan, Foucault, Navarro, Mendelsohn eta Skrabanen testuetan, eta, batez ere, Illichek Medical nemesis liburua argitaratu zuenean. Alerta ugari piztu da osasun-munduan, eta baita hartatik kanpo ere. Medikalizazioarekin, gero eta gehiagotan bihurtzen ditugu eritasun bizitzaren gertakizun naturalak.
Skinner-en usoak
BF Skinner (1904-1990) psikologo amerikarrak usoak ikertu zituen garunaren oinarrizko mekanismoak aztertzeko. Usoak kaiola batean sartu, eta, aleak emanez sarituta, jokabide bitxiak egiten irakastea lortu zuen. Hala ere, bere aurkikunde sonatuena usoak kaioletan sartu eta aleak automatikoki makina batez askatuta egin zuen. Aleak modu erregularrean zein zoriz askatuta, usoek jokabide bitxiak garatzen zituzten. Kasualitatez uso batek hegoak zabaltzeko unean erori zela alea? Usoa hegoak zabaltzen hasten zen, eta, noski, azkenean beste ale bat erortzen zen. Horrek usoaren jokabidea indartu egiten zuen, eta hegoak zabaltzeko "teknika" ustez gero eta hobeak garatzen zituen, nolabait makina aleak askatzera behartu nahirik edo. Skinnerren ustez, esperimentu hark azaltzen zuen nola sortzen den sineskeria.
Akuikultura, hazten ari den sektorea
Akuikultura mundu osoan hazten ari den jarduera da. Arrantza-baliabideak behar baino gehiago ustiatzeak, gizakion janari-beharrak eta arrantzari jarritako mugek eragin dute jarduera horren gorakada. Eta dagoeneko aberastasun- eta lanpostu-iturri bilakatu da, Euskadi bezala arrantzatik bizi diren edo bizi izan diren herrialdeentzat.
Kopenhage COP 15erako bidea: ikusteko dago akordio garrantzitsu bat lortuko den
Markandya, Anil - Basque Centre for Climate Change zentroko zuzendari zientifikoa
Guztiok gaude Kopenhageko COP 15i begira, klima-aldaketaren aurka borrokatzeko asmo handiko konpromiso bat erdietsiko den itxaropenarekin. Asmo handiko helburua da; izan ere, batez besteko tenperatura-igoera 2 °C inguruan (1,5-4,5 °C tartean) mantendu nahi bada, isurketen kontzentrazioak 550 ppm inguruan egonkortu beharko dira 2100erako, zientzialariek diotenez. Horrek esan nahi du isurketek 2020an jo behar dutela goia beranduenez. Eta 2050erako % 80 gutxitu beharko lirateke isurketak, 1990eko mailekin alderatuta. Bitartean, herrialdeek prest egon behar dute gaur egungo ondorioetara eta etorkizunean izan daitezkeenetara egokitzeko.
Bizi artifiziala eta haren ondorioak
Aspaldiko ideia da bizia artifizialki sortzea (Golem, Frankenstein...), baina lehen saio zientifikoak joan den mendekoak baino ez dira; Ledouxen eta Herreraren lan aitzindariak, hain zuzen. Bigarren Mundu Gerraren ondoren, bide berriak ireki zituzten zibernetikak eta ordenagailuen garapenak, eta horietatik sortu zen, 80ko hamarkadan, C. Langtonek bizi artifiziala deitu zion lan-arloa. Bizidunen propietateak zituzten sistemak sortzea zen bizi artifiziala, horretarako oinarrizko beste material batzuk erabilita: eboluzionatzeko, erreproduzitzeko eta abarrerako gai ziren ordenagailu-programak, eta baita robot autonomo eta ebolutiboak ere. Emaitza interesgarriak lortuagatik, beste bide batzuetatik jo dute, berriki, bizia fabrikatzeko ahaleginek biologian; eta diziplina berri bat ere sortu da, biologia sintetikoa esaten zaiona. Ikerketa-eremu berri bat da, eta horrek ere sistema biologikoak diseinatu eta eraikitzea du helburu; baina 80ko hamarkadako bizi artifizialak ez bezala, oinarri kimikoetatik abiatuta sortu nahi du bizia.
Osasun Teknologien Ebaluazioa. Osasun-arloko erabakiak sustatzeko zientzia
Osasun-sistemek hainbat ikuspegitatik bildu eta aztertzen dute osasun-teknologiak erabili ala ez erabakitzeko informazioa: zelan funtzionatzen duten, zer baliabide behar ditugun, non kokatuko diren, zenbat profesional behar diren, zenbat kostatuko zaigun, etikaren edo gizartearen ikuspuntutik onuragarriak diren... Ikuspuntu horiek guztiak eta beste hainbat aztertzeko, eta erabakiak hartzen dituztenei informazioa emateko, Osasun Teknologien Ebaluazioa (OTE) dugu.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
