Esfingolipidoak, hainbat gaixotasun tratatzeko
Esfingolipidoak oinarrizko gantz-mota bat dira zelularen egituran eta metabolismoaren erregulazioan. Hainbat funtzio biologikoren erregulatzaile garrantzitsuak dira, besteak beste, zelulen ugaltzearena. Halaber, zelulen heriotza haiek erregulatzen dute. Zelulak, maiz, arazo toxikoengatik edota bakterio- nahiz birus-infekzioengatik hiltzen dira. Dena den, askotan zelulak hiltzeko programatzen dira. Horien heriotza erregulatuta dago, edozein infekzio edo traumatismo jasan badezakete ere. Prozesu fisiologiko horri apoptosi deritzo.
Prozesu hori esfingolipido batzuek erregulatzen dute, eta horregatik dira garrantzitsuak eta ikertzeko interesgarriak. Demagun gure metabolismoan asaldura bat gertatzen dela, eta asaldura hori tumore baten hazkuntza eragiten ari dela. Litekeena da prozesu hori geldiaraztea hainbat esfingolipido gehituz. Beraz, nolabait, minbizia tratatzen arituko ginateke. Gaur egun, esfingolipidoak erabiltzen ari dira hainbat entsegu-klinikotan, eta emaitza onak lortzen ari dira.
Halaber, gerta liteke zelulak, hazi ordez, pixkanaka hiltzea. Horrek neuroendekapenezko hainbat gaixotasun larri sortzen ditu, hala nola alzheimerra, parkinsona eta abar. Sarri, seinale okerrak jasotzen dituztelako hiltzen dira neuronak. Beraz, heriotza hori eteten edo neuronen arteko konexioak areagotzen saiatu behar da, haien artean gelditzen den tartea nolabait arintzeko. Hainbat esfingolipido gai dira horretarako; gai dira zelulak hazteko eta bizirik jarraitzeko.
Metabolismoaren erregulazioa
Gaur egun, esfingolipidoek zelulen metabolismoa nola erregulatzen duten aztertzen dihardute EHUko ikertzaileek. Horretarako, asaldurak eragiten dituzte zelulen metabolismoan, eta ondoren, hasierako egoera berreskuratzen saiatzen dira, esfingolipido sintetikoen laguntzaz. Azken finean, haien helburua da esfingolipido horiek hainbat gaixotasun tratatzeko erabiltzea.
Horregatik, denbora asko ematen dute ikertzen nola kontrolatzen dituzten esfingolipidoek prozesu aterogenikoak (arterietako ateroma-plaken eraketa). Ateroma-plaka horiek, gehienbat, kolesterola arterietan metatzen denean sortzen dira. Kolesterola odolean garraiatzen da hainbat molekulari lotuta, besteak beste, lipoproteinei lotuta. Bada, lipoproteina horien osagaietako bat esfingomielina da, esfingolipido bat. Esfingolipido horren egitura kimikoaren oxidazio-egoeraren arabera, molekula horrek parte-hartze handiagoa izaten du aterogenesian, kolesterola hobeto edo okerrago garraiatzen du eta kalteak eragiten ditu arterietan. Horregatik, esfingolipidoek aterosklerosiaren garapenean nola lagun dezaketen ulertu nahi dute Biokimika eta Biologia Molekularra Sailean.
Beste gaixotasun bat ere ari dira aztertzen: biriketako gaixotasun buxatzaile kronikoa. Gaixotasun arrunta da, eta parte hartzen duten esfingolipidoek hainbat hanturazko erreakzio sortzen dituzte. Ikertzaileen helburua da gaixotasunaren jatorria eta asaldatutako ehunak hasierako egoerara nola itzuli ikertzea.
Nola egiten dute?
Oro har, ikerketa-prozesua antzekoa da kasu guztietan. Esaterako, ateroma-plaken eraketan batez ere makrofagoek parte hartzen dutenez, EHUko ikertzaileek monozitoak isolatzen dituzte saguen izterrezurretatik --monozitoak bereizi gabeko makrofagoak dira--. Monozito horiek Petri-ren kaxatan inkubatzen dituzte, hazkuntza-ingurune egoki batean. Gainera, zelulek hazteko behar duten hazkuntza-faktorea, hala nola M-CSF zitokina, gehitzen diete. Lauzpabost egunen ostean, zelula horiek bereizi eta makrofago bihurtzen dira eta ikerketarako prest uzten dituzte.
Ondoren, makrofagoen heriotza eragin nahi badute, kondizioak aldatzen dizkiete, eta hazkuntza-ingurunerik eta zitokinarik gabe inkubatzen dituzte. Ondorioz, zelulak apoptosi bidez hiltzen dira. Kondizio berdinetan hainbat esfingolipido gehituta, horiek zelulen heriotzan eraginik ba ote duten edo ez aztertzen dute. Ikusi dute zeramida 1 fosfatoak (esfingolipido bat), adibidez, zelulen heriotza blokeatzen duela. Biziaren seinalea da. Alderantziz, fosforilatu gabeko molekulak, hau da, zeramidak, kontrako eragina du. Heriotzaren seinalea da. Mekanismo bata zein bestea nola eta zergatik gertatzen diren ikertu dute, eta dagoeneko ezagutzen dute mekanismoaren zati bat.
Hurrengo urratsa animalia-ereduetan aplikatzea litzateke; adibidez, aterogenesia eragin eta esfingolipidoekin arazoa konpontzen saiatzea organismo osoan.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
