2202006(e)ko maiatza
Erreportajeak
Errealitatea, Zeilinger eta gaurko fisika
Gizakia pertzepzioaren morroia da. Errealtzat hartzen du ikusten, entzuten edo ukitzen duena. Baina pertzepzioa oso mugatua da. Zientziak, aldiz, errealitatea …
Harribitxien kimika
Gizakiari ikaragarri gustatu zaizkio betidanik naturako material eder, koloretsu eta bitxiak: diamantezko lepokoa, esmeraldazko eskumuturrekoa... Ederrak bezain garestiak dira horiek …
Gainbehera orokorraren tokiko adibidea
Rubio Pilarte, Xabier - ARANZADI Zientzi Elkarteko biologoa
Gorputzaren ezaugarri anatomiko eta fisiologikoak direla eta, anfibioak ingurumenean gertatzen diren aldaketen aurrean sentiberak bezain zaurgarriak dira. Izan ere, bizialdia …
Euskal Herriko anfibioak: izena eta izana
Rubio Pilarte, Xabier - ARANZADI Zientzi Elkarteko biologoa
...
Zer egin anfibioak salbatzeko?
Rubio Pilarte, Xabier - ARANZADI Zientzi Elkarteko biologoa
Anfibioen mundua ezagutaraztea eta haien kontserbazioaren garrantzia gizarteratzea ezinbestekoa da, are gehiago egungo egoera kezkagarriaren aurrean. Faunaren babesa bermatu behar …
Ahalmen handiko etiketa txikiak: RFID teknologia
Jaiki, nagiak bota, sukaldera joan eta hozkailuak berak jakinaraztea bukatzear dauden edota iraungitze-data betetzear duten elikagaiak zein diren; erosketak egitera …
Su-gorrina eta pikartadura, sagarrondoen etsai
Fruta-arbolen gaixotasunei aurre egiteko metodo asko dago, besteak beste, gaixotasun horiek ongi jasaten dituzten barietateak landatzea. Horretarako, sorta zabalean ikusi …
Ganaduak on du larrea
"Hara nun diran mendi maiteak! Hara nun diran zelaiak! Baserri eder zuri-zuriak, iturri eta ibaiak". Hala kantatu zuen Iparragirrek. Baina …
Posizioak garrantzia hartu zuenekoa
Babiloniarrek buztinezko xafletan idazten zituztenetatik abiatuta ordenagailuek erabiltzen duten aritmetika bitarrera, hainbat zenbaki-sistema erabili izan dituzte munduko hainbat lekutan hainbat …
Elkarrizketak
Xabier Peñalver:
Xabier Peñalver arkeologoa Aranzadi Zientzi Elkarteko kidea da. Historiaurreko Arkeologia sailean dihardu, eta azkenaldian han eta hemen azaldu da, Deba …
Albisteak
2006ko Abel sariak badu irabazlea
Lennart Carlesson matematikari suediarrak jasoko du aurtengo Abel saria, Fourier-en serieak eta analisi harmonikoa ikertzeagatik. Jean Baptiste Fourierrek aztertu zuen …
Ultrasoinuak ur-soinua gainditzeko
Illinoisko Unibertsitateko ikertzaileak erabat harrituta gelditu dira ikustean Txinako uharretan bizi den belarri ahurreko igel bat ultrasoinuen bidez komunikatzen dela, …
Aluminioa supernoba-kopurua zenbatesteko
Esne-bideko supernoba-kopurua zenbatetsi dute aluminioaren isotopo erradiaktibo bati esker. Ikerketa Max Planck Institutuan egin dute, Garching-en (Alemania). Ikertzaileek aurkitu dutenez, …
Geyser bat Entzedalon
Cassini zundatik, geyser bat ikusi dute Saturnoren sistemako Entzedalo satelitean. Ilargi hori oso txikia da, 500 kilometroko diametroa du, eta, …
Nanoteknologia geroz eta gertuago
Merkatuan salgai dauden produktuen etiketei begiratuta, nanoteknologiari esker garatu direla iragartzen duten 212 produktu aurkitu dituzte. Duela urtebete erdiak omen …
Itsasoko mikroorganismoen DNA-sekuentziak aztertu dituzte
Azken hogeita bost urteetan, Ozeano Barean, mikroorganismo-talde handien DNA sailkatzen ibili dira HOT programaren barruan. Azken urteetan garatu diren DNA …
Ustez desagertua, eta azokan aurkitu
Karraskari-familia bat duela hamaika milioi urte inguru desagertu zela uste zuten (orain arte fosiletan baino ez zuten ikusi); eta, hara …
Ornodunen hurbileneko ahaideak
Aszidia gehienak itsas hondoan bizi diren goma moduko tantak dira. Montrealgo Unibertsitateko ikertzaileek haien genoma aztertu dute, eta, beste kordatuenekin …
Barraskilo ezkerra ala eskuina, karramarroarentzat ez da berdina
Calappa flammea espezieko karramarroak itsas barraskiloak jaten ditu. Baina ez guztiak; barraskiloaren maskorrak ezkerretik eskuinera egiten badu (lebogiroa bada), karramarroak …
Inoizko kalkulu handiena astrofisikan
Masao Mori eta Masayuki Umemura astrofisikariek Lur-simulatzailea ordenagailu ahaltsua erabili dute galaxien bilakaera aztertzeko. Lur-simulatzailea gehienbat eredu klimatikoak egiteko erabiltzen …
Foku biko betaurrekoen ordezkoa
Begi kliska batean fokua aldatzen duten kristalak garatu dituzte Arizonako Unibertsitatean. Foku biko betaurrekoak ordezkatzea da helburua. Adinean aurrera egin …
Kristo aurreko txanpon faltsua
Duela bi mila urteko txanpon batek liluratuta utzi ditu Italiako kimikariak. Ustez zilarrezkoa da, baina, egitura mikroskopikoa aztertuta, agerian geratzen …
Nano marroiei neurriak hartzen
Orion nebulosako bi nano marroiren masa, neurria eta tenperatura neurtu dituzte Estatu Batuetako astronomo batzuek. Horretarako, azken hamabi urteetan jasotako …
Armiarma-hariaren memoria
Eskalatzaile bat paretatik askatu eta sokatik zintzilik geratzen denean, zergatik ibiltzen da bira-biraka denbora luzez, eta aldiz armiarma geldirik egoten …
Quickplacer, munduko robotik azkarrena
Fatronik zentro teknologikoak munduko robotik azkarrena aurkeztu zuen duela gutxi. Objektuak maneiatzeko erabiltzen diren roboten familiakoa da. Lau eragingailu ditu, …
DNArekin jolasean
Jolasa dirudi, egia esan. DNA nahierara moldatzeko teknika bat da: DNA-kate bakun batekin nahi den bi dimentsioko irudia lortzen da. …
Eguzki-ekaitz handienak, laster
Sei urte barru, eguzki-ekaitz ikaragarriak izango direla iragarri dute zientzialariek. 1880tik izan diren handienak bai, behintzat. Iragarpena egiteko, eguzki-jardueraren gaineko …
Laborategiko saguei organo berria topatu diete
XXI. mendean ongi sartuta gauden arren, ezagutzen ez zen organo bat topatu diote laborategiko saguari. Saguek timo bakarra zeukatela uste …
Telekomunikazioaren eta mikroelektronikaren ikerketa-zentro berria
Nafarroako campus teknologikoak telekomunikazioaren eta mikroelektronikaren ikerketa-zentro bat inauguratu du Donostiako Miramon Parke Teknologikoan. Eraikinak helburu bikoitza du: batetik, ...
Argi-izpien errotazioa
Italiako fisikari batzuek errotazio optikoa aztertu dute laborategian, hau da, argi-izpiek eremu magnetiko bat zeharkatzen dutenean errotatzeko duten ahalmena neurtu …
Urrearen onura nondik datorren ikasi dute
Urrea eta beste konposatu metaliko batzuk gaixotasun autoimmuneei --artritis erreumatoidea esaterako-- aurre egiteko erabili izan dira, baina, botika horiek eraginkorrak …
D bitaminaren efektu bikoitza
Hezur-mamiaren galerari aurre egiteko D bitaminak onurak ekartzen dituen arren, bitamina horrek berak aurkako efektua ere eragin dezakeela ikusi du …
Bizidunak lurrazalaren sorreran
Hipotesi harrigarri bat plazaratu dute Danimarkako geologo batzuek: fotosintesia egiten zuten bizidunek parte hartu zutela lurrazaleko granitoaren sorreran. Hipotesi horren …
Adinean aurrera, bikiak izateko aukera handiagoa
Amaren adina handitu ahala gero eta biki gehiago zergatik jaiotzen diren ikertu dute Herbeheretako zientzialariek. Orain arte uste zuten in …
Bi mila milioi graduko plasma Z makinan
Estatu Batuetako Sandia laborategian bi mila milioi graduko tenperatura duen plasma bat sortu dute, izarren barrukoa baino tenperatura handiagoa. Tenperatura …
Izarren hautsa, kontrako noranzkoetan biratzen
Eguzki-sistemaren Ophiucus konstelazioan, izar berezi bat dago. NASAko astronomoen arabera, izarra inguratzen duen gas-diskoaren barrualdeak eta kanpoaldeak kontrako noranzkoetan biratzen …
Arrautza urdinak, zertarako?
Txori-espezie batzuen arrautzak urdinak dira, eta horren zergatia jakin nahi izan dute biologoek. Alegia, jakin nahi izan dute zer adierazten …
Olatu erraldoiak uste baino ohikoagoak itsaso zabalean
Discovery ikerketa ozeanografikorako ontzian 29 metrorainoko olatuak neurtu zituzten ikertzaile britainiar batzuek 2000n. Itsas zabalean inoiz neurtu diren olatu handienak …
Transistoreak erabili dituzte DNA sekuentziatzeko
Japoniako bi ikertzailek DNA sekuentziatzeko modua aurkitu dute transistoreak erabiliz. Sekuentziatze-prozesu horretan, elektrodo batzuei -ate-elektrodo deritze- DNA xerloak lotzen dizkiete. …
Esne-bideko X izpien sorburua masa gutxiko izarretan
Gure galaxia inguratzen duen X izpien hodeia banakako izarrek sortutakoa dela uste dute astronomo errusiarrek. Galaxiako X izpien banaketa aztertu …
Elhuyarren berriak
Elhuyar aldizkaria (1974-1996) sarean
Ia Elhuyarrekin batera sortu zen Elhuyar aldizkaria, 1974an. Liburuxka txiki horixka bat zen, eta, haren bidez, zientziaz euskaraz aritzeko urratsak …
Jakintza hedatuz
Ketutako jaki goxoak
Elikagaien ketzea antzinako teknika da, gizakia bezain antzinakoa ia; hain zuzen, Harri Arotik erabiltzen da. Hala ere, kearen osagaien eta …
Zientziaren efemeridea
Ostikodun presak, autodidakta baten lanak
Euskal Herriko Kantauri isurialdean, ibai eta errekak ez dira emari handikoak, baina bai iraunkorrak, eta XVII. mendean ura ezinbestekoa zen …
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
