Imaxe da ciencia e a tecnoloxía no espello dos mozos
Este estudo realizouse por primeira vez no País Vasco e, xunto coa Fundación Elhuyar, os autores son o Departamento de Educación do Goberno Vasco e a Cátedra de Cultura Científica EHU-BFA. Quixeron coñecer a situación de todo o territorio, acudindo a case un centenar de centros educativos da Comunidade Autónoma Vasca, Navarra e Iparralde a realizar o cuestionario, segundo explicou Muguruza, “porque as escolas son o camiño máis fácil paira chegar aos alumnos”. En total participaron 2.061 alumnos de entre 10 e 18 anos.
Paira explicar as razóns que levaron á realización do estudo, Muguruza sinalou a misión de Elhuyar: “Uno dos nosos principais obxectivos é a socialización da ciencia e a tecnoloxía desde a infancia. Entón, paira nós é necesario saber como a sociedade vive ou ve ese mundo”.
Muguruza tamén deu máis razóns: “Doutra banda, a ciencia e a tecnoloxía están moi presentes e cada vez máis presentes no noso día a día. Por tanto, é moi importante que a sociedade, e especialmente os mozos, desenvolva una cultura científica. Ademais, en Euskal Herria e en Europa existe una preocupación polas vocacións, xa que existen dificultades paira conseguir investigadores necesarios paira o desenvolvemento económico europeo”. Adiantou que teñen previsto realizar o estudo cada catro anos paira comprobar si hai cambios co tempo.
Do lecer ao colexio
A pesar dos resultados do estudo, Muguruza destacou o gran interese mostrado polos nenos e mozos pola ciencia e a tecnoloxía: “Case a metade responde que ten moito ou moi alto interese. En concreto, o medicamento e a saúde, a ciencia e a tecnoloxía, o medio ambiente e a ecoloxía atópanse no terceiro, cuarto e quinto lugar de 11 temas escollidos. E antes só hai dous temas, o primeiro é deporte e o segundo, cine, arte e cultura. Ademais, o deporte volveu a aparecer en primeiro lugar cando se lles preguntou sobre as vocacións, sobre todo entre os máis novos”.
Doutra banda, dentro dos temas de ciencia e tecnoloxía, os mozos apostaron pola informática, xa que case dúas de cada tres teñen moito ou moito interese neste campo. Detrás da informática están a tecnoloxía, o medio ambiente e a saúde, e os que menos lles interesan son o espazo e as ciencias da terra.
Con todo, o interese non significa que busquen información sobre estes temas. De feito, o estudo puxo de manifesto que só una minoría de mozas recorre aos medios de comunicación en busca de contidos sobre ciencia e tecnoloxía, aproximadamente una de cada dez.“A principal fonte de información xuvenil é Internet e os medios de comunicación en xeral son máis utilizados que paira información de lecer”, precisou Muguruza.
Pasando ás preguntas sobre educación, Muguruza di que están “satisfeitos” coa educación que reciben nos centros en temas de ciencia e tecnoloxía. De feito, os resultados do estudo mostran que a metade (49,7%) considera que a formación que se imparte neste ámbito no centro é moi boa ou boa. “Creen que son materias difíciles, pero a dous de cada tres non lles parece que sexan una chapa e din que as súas actividades en relación a estes temas son divertidas”.
Á hora de elixir as materias favoritas, Muguruza considera “destacable” a elección de Matemáticas por parte dun gran número de alumnos. De feito, Matemáticas aparece en segundo lugar na lista de materias favoritas, e na parte superior da lista aparecen tamén Ciencias Ambientais (cuarto) e Física e Química (sexto). A Educación Física é a cabeza de lista de nenos e novos.
Ademais, os autores do estudo quixeron saber se estas materias parecen útiles paira os mozos. E a resposta é que si, o 85,3% non está de acordo coa seguinte frase:Non me gusta estudar ciencia e tecnoloxía porque non serven para nada. Oito de cada dez cre que aprender ciencia e tecnoloxía merece a pena paira futuros estudos, e sete de cada dez, paira o traballo que desexen.
Na parte de preguntas sobre educación, preguntados pola metodoloxía de ensino-aprendizaxe, o alumnado prefire materias apoiadas con novas tecnoloxías (67,7%).
Imaxe sobre ciencia e tecnoloxía
Outro dos obxectivos do estudo era coñecer a súa imaxe sobre ciencia e tecnoloxía e científicos. Así, á vista das respostas ás preguntas, pódese concluír que teñen una imaxe positiva, “porque o vinculan co benestar da sociedade”, segundo Muguruza. De feito, sete de cada dez estudantes pensa que a ciencia e a tecnoloxía fan a nosa vida máis cómoda e fácil, axudan a curar enfermidades ou a ciencia axúdanos a coñecer mellor o mundo.
Con todo, Muguruza subliñou que os nenos e novos son conscientes de que o uso da ciencia e a tecnoloxía non é sen riscos: “Por exemplo, din que creen que poden supor un risco paira a saúde”.
En calquera caso, o informe de resultados destaca a imaxe positiva da ciencia e a tecnoloxía fronte ao negativo: uno de cada tres dos entrevistados considera que os beneficios da ciencia e a tecnoloxía están por encima dos prexuízos e só o 6,7% considera que os danos son maiores. Iso si, ao redor do 30% non ten una opinión clara.
Muguruza explícanos como os mozos representan aos científicos: “Son homes, os maiores, levan bata branca e traballan no laboratorio. Con todo, paréceme importante que os mozos non sexan un estereotipo de científico tolo, xa que aínda que a imaxe do científico é dun home vello peludo, tamén dixeron que é xente corrente e, por encima desoutras características, dixeron que son creativos e felices e que traballan en equipo e non de forma individual”.
Que queres ser de maior?
Tamén preguntaron aos nenos e mozos que profesión queren ter no futuro. E, segundo os resultados, a maioría dos mozos non teñen intención de ser científicos: once profesións optativas, o seu labor investigador ocupa o oitavo lugar. As profesións preferidas son a do deportista e a do empresario. “É dicir, os mozos pensan como os adultos”, afirmou Muguruza. “Eles, tanto en Euskal Herria como en Europa, recoñecen a importancia dos investigadores, pero logo non ven nesa profesión”.
En calquera caso, paira Muguruza é destacable a boa imaxe que teñen os mozos da ciencia e a tecnoloxía en xeral: parécenlles interesantes, resúltanlles útiles, achegan máis beneficios que prexuízos, os científicos son xente corrente... “Non sabemos que pensaban os mozos de antes, xa que por primeira vez en Euskal Herria realizamos un estudo deste tipo, pero creemos que a tendencia está a cambiar, porque ouvimos moitas veces que estes temas son de chapa e neste estudo dixeron o contrario”.
En opinión de Muguruza, neste cambio de tendencia, probablemente influíron as iniciativas que se realizan paira achegar a ciencia e a tecnoloxía aos mozos. “Por exemplo, nos centros escolares cada vez dáse máis importancia aos experimentos e aos traballos en grupo, e tamén hai máis actividades fóra dos centros sobre estes temas, como festivais científicos, colonias de ciencia... Eu creo que agora estamos a ver os froitos deses esforzos”.
Reflexo social
Begoña Ochoa é directora de Política Científica do Departamento de Educación e paira ela é especialmente interesante ver si hai cambios na percepción dos mozos. “Paira iso teremos que realizar estes estudos cunha periodicidade determinada. Pero agora, polo menos, temos una base e a partir de agora imos dispor dunha ferramenta paira medir o impacto das accións que realizamos”, sinalou Ochoa. “Con todo, temos que ter en conta que os cambios na sociedade son moi lentos”, advertiu.
Á vista dos resultados do estudo, Ochoa considera que nenos e mozos foron veraces. Parécelle normal que o seu interese principal sexa o deporte e o lecer, “pero me sorprendeu que haxa tanto interese pola ciencia”, recoñeceu. “Con todo, tendo en conta que son fillos do seu tempo, é lóxico que teñan un gran interese pola tecnoloxía, xa que ten un gran peso no seu día a día”.
Ademais, Ochoa pensaba que ían ter máis interese polo medio ambiente. “As respostas, con todo, non sei até que punto son conscientes da importancia dos temas ambientais. Quizá teña que ver coa imaxe que se dá nos medios de comunicación, xa que moitas das noticias que aparecen sobre estes temas adoitan ser negativas: contaminación, Garoña, problemas... Paira cambiar isto teremos que traballar”.
Ochoa valorou especialmente a educación na que os nenos e mozos opinan. “Paréceme marabilloso e diría que é o reflexo do esforzo que estamos a facer. Ademais, o gusto polas novas tecnoloxías nos estudos demostra que imos polo bo camiño”.
Ao mesmo tempo, Ochoa destacou que os mozos son “prácticos”, “por iso parécenlles útiles temas de ciencia e tecnoloxía, aínda que logo non ven no papel do investigador”. Con todo, cre que isto é normal porque “aos mozos parécelles difícil e abstracto, sobre todo en comparación cun deportista ou un empresario”.
Ochoa sinalou que aínda hai una diferenciación entre xéneros: “As mozas seguen gozando dun mundo de ciencia e tecnoloxía máis humano, como o medicamento e a saúde, e os mozos máis técnico. É una foto da nosa sociedade, que tamén hai que traballar”.
En xeral, o estudo pareceulle de gran utilidade e comparte a opinión do coordinador da Cátedra de Cultura Científica da UPV-DFB, Juan Ignacio Pérez Igrexas. Segundo el, “a primeira condición para que una información sexa útil é ter boa información, e eu creo que é boa, porque creo que dixeron o que pensan, e proba diso é que case todos dixeron que o deporte é o que máis lles gusta, sobre todo os mozos”.
Ademais, Pérez Igrexas descubriu as cousas que esperaba e as que non esperaba. “Estas sorpresas son as que máis me interesan, por exemplo, os nenos e os mozos teñen moi claro que a ciencia é útil polas súas aplicacións”. Pero a el non lle gusta iso, “porque os maiores tamén pensan o mesmo, e paira os que estamos en ciencia a ciencia non é iso. Paira nós a ciencia é a ferramenta paira entender e coñecer o mundo”.
Neste sentido, Pérez Igrexas cre que quizá estea aí o motivo da baixada vocacional en materia de ciencias: “Non acertamos a facer entender que a ciencia é por si mesma interesante, non por posibles aplicacións futuras”. Pensa que teñen a mesma visión que os adultos, “e creo que nese sentido habería que facer un esforzo”.
Información adicional:
Informe Percepción sobre ciencia e tecnoloxía da mocidade en Euskal Herria 2011 Resumo do informeZu idazle
Zientzia aldizkaria
