Zentralaren bizia amaitzen denean
Hamarkada honen bukaera aldean, 1989.aren erdialdean, ikuskizun bitxia izango da Estatu Batuetako Ohio ibaiaren ertzetan. Bertan, garabi erraldoi batek lehenengo amerikar erreaktore nuklearraren gunea lehorretik gabarra baten zubira eramango du. Gabarrak Ohio eta Mississippi ibaietan zehar ibiliz Mexiko-ko Golkora iritsiko da; ondoren Panamako Kanala igarota EEBB-tako mendebalde-kostaldeko Washintong estaturaino joango da. Han Columbia ibaiaren korronteari gora eginez Hansford -eraino iritsiko da. Bertan, EEBB-tako gobernuaren hondakin nuklearren zabortegia dago.
Hansford-en, gunea 10m-ko sakonerara Iurperatuko da eta bertan utziko da erradioaktibitatea maila ziur batera jaitsi arte.
Honen erraz eta arin azaldu dugun prozesu hau, bost urte eta ia 100 milioi US$ kostatuko den programa baten zatia besterik ez da izango. Horretaz aparte, zentral nuklearrak 30 urtetan egon deneko lur-orubea erradioaktibitatez libre utzi beharko da.
Hiru modu daude bereak egin dituen erraktore nuklear baten aurrean jokatzeko: Shippingport-en egin behar duten desmantelamentua; erreaktorea itxi eta inguruak prezintatuz jagoketa jarrai bat izatea; eta zentrala zementuz oso-osorik estaltzea. Azkeneko bi hauek desmantelamendua baino askoz merkeago dira. EEBB-tako Atomic Industrial Forum (industri nuklearraren elkartea, alegia)delakoaren kalkuluen arabera, ur presiorizatuzko erreaktore baten desmantelamenduaren kostua 102 milioi US$ inguru dabil, estaltzearena 41 milioi US$ inguru eta klausuratzearenak 12 milioi US$ gehi 300.000 US$ inguru urteko jagote-lanetarako.
Desmantelamenduaren abantail nagusiena politikoki onargarria izatea da. 2.000.urtea baino lehenago beste hamabost erreaktore iritsiko dira bere bizi erabilgarriaren amaierara. Ondorioz, EEBB-tako industria nuklearraren etorkizuna XXI. mendera begira, erreaktore hauen heriotzaren arazoa nola konpontzen denean dago, hein handi batean.
Duela bi urte has ziren Shipping port-en desmantelatzerako lehenengo lanak. Lehenengo urratsa bertan zenbat erradioaktibitate zegoen benetan jakitea zen. Laster egokiena presio-ontzia (erreaktorearen gunea alegia)osotasunean ateratzea zela erabaki zen. Presio-ontzia 10 m altuera eta 3 m. zabaleko zilindroa da (ikus irudia). Hau neutro hesi batez, urez betetako 1 m lodierako tanga batez hain zuzen, inguratuta dago. Presio-ontziarekin egingo den lehenengo lana, neutroi-hesian ura zementuz ordezkatzea izango da, zementua erradiazioaren hesi bezala ura baino efektiboagoa delako.
Une horretan presio-ontziak 770 tona pisatuko du. Izango ditu lanak garabiak hau altzatzeko! Pisua handia izanik ere teknikariek arazorik ez denaren sortuko konfidantza dute.
Erreaktorea kendu ondoren; hau erradioaktibitate-iturri handiena izaki, langileek gelditzen den altzairu eta zementua babes-neurri berezirik gabe maneiatu ahal izango dute. Desmantelamendu-arduradunen eritziz posible izango da zentral nuklearraren 22.000 tona altzairu berreskuratzea eta txatar moduan saltzea.
Oraindik presio-ontziarren azpian zenbait erradioaktibitate izango den jakiterik ez dago. Espezialisten ustetan 1 m. sakoneko lur-geruza atera eta birziklatu egin beharko da gutxienez erradiazioa maila onargarriraino jaisteko. Maila onargarri maximoa 500 milirems urteko da. Halere, 10 milirem/urte izan dadin da helburua.
Dudarik gabe, honelako proiektu baten arazo larriena erabili behar den dirutza da, 100 milioi US$ ez bait da txantxa!!.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
