Os paxaros de Txernobyl adáptanse á radioactividade
O xefe de investigación foi Ismael Galván, quen asegurou que non esperaban estes resultados porque en investigacións anteriores obtiveron resultados opostos: “Os estudos realizados até o momento sobre os chernobyl demostraron que os animais tiñan máis mutacións das habituais, mesmo en aves. A nivel celular observouse una diminución da produción de antioxidantes en todas as especies, o que explica en parte o aumento das mutacións”.
Por tanto, á hora de medir o nivel de antioxidantes dos paxaros capturados nesa primavera e os danos no ADN, esperábase que os antioxidantes estivesen a un nivel inferior ao normal e que os danos no ADN fosen maiores do normal. “Pero vimos xusto o contrario, máis aínda: a maior grao de radiación, maior grao de antioxidante e menor dano no ADN”, explica Galván.
En total capturáronse 152 paxaros, de 16 especies comúns, en 8 emprazamentos con distinto grao de radiación (0,02-92,90 por hora de microsievert). Antes de liberar os paxaros, viron si parecían sans ou non, tomaron mostras de sangue e algunhas plumas. Nestas mostras medíronse catro parámetros: o grao de glutation (o antioxidante máis representativo), tensión oxidativo, danos ao ADN e grao de pigmento melanina.
Cando os resultados dos estudos relacionáronse co grao de radiación do lugar localizado polo paxaro, os paxaros que vivían en zonas de alta radiación tiñan máis antioxidantes, menos tensións oxidativo e menos dano no ADN. En xeral, tamén tiñan un aspecto mellor e o mesmo sucedía cunha especie. Os investigadores concluíron que os paxaros se adaptaron á radiación.
Laboratorio na natureza
É a primeira vez que se observa un caso de adaptación á radioactividade na natureza. Galván destacou que “no laboratorio observouse esta adaptación nas culturas celulares, e tamén se observaron algúns indicios nos traballos con plantas, pero até agora non se viu en animais salvaxes”. De momento, só poden confirmar a correlación, pero Galván cre que a clave da adaptación está na epigenética: “O medio provoca cambios na expresión dos xenes que, si son beneficiosos, poden ser herdados polas xeracións vindeiras”.
Galván lembra que 28 anos despois do desastre de Chernobyl, “cando realizamos 24 investigacións”. Así, despois daqueles paxaros sobreviventes da catástrofe viviron 24 xeracións nunha contorna contaminada pola radioactividade. “Hai que ter en conta que estes paxaros son moi fieis ao lugar de nacemento, polo que viviron a longo prazo e de xeración en xeración con este nivel de radioactividade, así como especies migratorias”.
No artigo da revista Functional Ecology recóllense outros exemplos coincidentes con esta hipótese, entre eles o dos habitantes da zona de Ramsar. Ramsar, situado en Irán, é un dos lugares con maior radioactividade natural do mundo. Pois ben, a frecuencia das aberracións cromosómicas dos linfocitos dos seus habitantes é menor que a das persoas que viven sen radioactividade.
Lumagorriak (e pelirrojos), máis vulnerables
Ademais, os investigadores fixáronse na cor dos paxaros. Noutro estudo publicado hai tres anos na revista Oecologia, o equipo de Galván demostrou que a radioactividade afectaba máis ás poboacións de paxaros con plumas vermellas que aos de pluma negra.
“Os paxaros e nós tamén producimos dous tipos de melanima: una negra, a eumelanina, que nos protexe da radiación e outra vermella, a feomelanima, a fototóxica”, explica Galván. “os pelirrojos teñen feomelanina, o que leva un maior risco de cancro de coiro”.
Sabendo isto, estudaron a melanina dos lúmenes dos paxaros e viron que os paxaros produtores de eumelanina adaptáronse mellor á radioactividade que os produtores de feomelanina. Tamén se analiza a causa: “a produción de feomelanina require cisteína, sendo o maior almacén de cisteína o glutation, principal antioxidante celular. Por tanto, na produción de feomelanina consúmense antioxidantes, o que os fai máis vulnerables á radiación”.
Se ter plumas vermellas (ou pelo vermello) é tan prexudicial, como hai paxaros de plumaje vermello e pelirrojos, que vantaxes teñen? Galván cre que a inxestión de cisteína pode ser tóxica. Ser pelirroja (produción de feomelanina) pode ser una forma de retirar a cisteína”.
Galván colaborou con outros investigadores internacionais nas súas investigacións en Chernobyl. Algúns deles, especialmente a Universidade de París-Sud e a Universidade de Carolina do Sur, levan anos investigando as consecuencias da radioactividade nos seres vivos, desde hai moitos anos en Chernobyl e desde 2011 en Fukushima. Segundo Galván, “ensínannos importantes leccións das investigacións realizadas alí”.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
