Sondaxes petrolíferas no País Vasco
Non está seguro de que haxa petróleo nun lugar ata que se perfore a superficie terrestre e analícese o local. Todo iso foi ben apreso, especialmente polas institucións españolas, alemás e francesas que se achegaron á provincia alavesa en busca de petróleo. De feito, nos anos 70 estaban convencidos de que en Álava a probabilidade de atopar petróleo era enorme.
"Por que sobre todo en Álava?" probablemente máis dun pregunte. Una das características máis destacadas do petróleo é a súa capacidade de mobilidade e migración. Esta capacidade permite que en ocasións o petróleo chegue até a superficie terrestre. Nestes casos aparecen restos fósiles como betunes ou asfaltos que impregnan as rocas. Nalgúns pobos de Álava, como Maeztu, Atauri ou Peñacerrada-Urizaharra, existen restos fósiles deste tipo.
Por outra banda, a acumulación de hidrocarburos require certas trampas ou estruturas xeolóxicas como anticlinales ou diapiros. E tamén viron que a xeografía subterránea de Álava tiña importantes anticlinales e diapiro. Por tanto, en Álava as condicións paira atopar petróleo eran óptimas. Por iso, XX. Durante todo o século XX buscouse petróleo no territorio alavés. O primeiro xacemento foi construído en 1911 e o último en 1997.
Álava escavada
Tras solicitar centos de permisos de investigación e perforar miles de metros, a pesar de que as condicións paira atopar petróleo eran as adecuadas, os resultados mostran que o petróleo non quedou atrapado en Álava. Hoxe en día saben que os depósitos rochosos de petróleo non eran adecuados na maioría dos casos, salvo na zona de Maeztu. E en Maeztu, a pesar de ser un bo almacén de roca, a organización da estrutura fallou. Estaba aberto e o petróleo migró.
Fóra de Álava sabemos que tamén se realizaron sondaxes en Elorrio, Zumaia e Gastiain, entre outros. Non se atoparon grandes datos ou noticias destas sondaxes, pero tampouco se atoparon petróleo.
Probablemente, se se atopou petróleo, non sería o mesmo. Nunca saberemos que pasaría si nun dos 55-60 sondaxes realizadas en Álava, nos que se escavaron máis de 140.000 metros cadrados, descubrísese petróleo. "Con todo, o territorio alavés ha quedado como un queixo Gruyere. Ademais, algúns destes orificios teñen una profundidade superior aos 5.000 metros. É incrible, porque falamos de cousas de fai 50 anos. Naquela época, a construción dun xacemento de petróleo era un traballo de dous ou tres anos", conta o químico vitoriano Kepa Baquedano.
"Na actualidade, a sondaxe de case 6.000 metros sobre o territorio alavés de Castelo segue sendo a sondaxe máis profunda da península ibérica. Iso é incrible. Pénsese que o buraco máis profundo do mundo é de 10 km de lonxitude, e o fatídico traballo que fixeron paira saber até onde podía chegar", engade Baquedano.
"Non todos os esforzos realizados naquela época paira atopar petróleo deron os seus froitos, xa que non se atopou petróleo. Con todo, deixou feitos memorables. E é que, por unha banda, como xa se mencionou anteriormente, romperon todos as marcas de perforación e, por outro, descubriuse gas por primeira vez na península ibérica. Isto ocorreu no xacemento de Castelo. Ademais, este sumidoiro estivo preto de 20 anos emitindo gas e fornecendo a dúas empresas vitorianas grazas a un gasoduto de tres ou catro quilómetros. Moitos gases, pero ningunha pinga de petróleo", di Baquedano.
Con todo, todas estas conclusións apenas tiveron efecto sobre a economía e a sociedade alavesas. Ademais, as institucións facían buracos con gran discreción. "Era un mundo de segredos. Podían gardar este segredo entre 10 e 20 anos, sen avisar a ninguén dos achados ou sondaxes (despois tiñan que publicalo). Dese segredo que os xornalistas daquela época só queixaban", conta Baquedano.
Este segredo e a escaseza de resultados fixeron que non se prestou especial atención a este tema. Con todo, o químico vitoriano ha realizado una inxente recollida de datos en Álava, e todo iso reflíctese no libro A procura de petroleo en Álava. De feito, a historia da procura do petróleo na península Ibérica non pode facerse sen analizar detidamente o caso alavés.
Neste libro recóllense, entre outros, os restos escavados e os testemuños das xeracións que os realizaron. Tamén incluíu o que dicían os xornais da época e fotografías tomadas de arquivos persoais. En definitiva, recóllese una realidade que forma parte da historia de Euskal Herria, a pesar de que hoxe en día este feito non é moi coñecido.
Con todo, talvez esta historia non acabe. De feito, como xa se mencionou anteriormente, non houbo petróleo, pero se atopou gas. O descubrimento deste gas foi noticia nos xornais da época. A novidade actual sería saber canto gas hai e si é rendible paira a súa comercialización. O Ente Vasco da Enerxía (EVE) anunciou a realización dunha serie de prospeccións de gases no sur de Vitoria-Gasteiz paira coñecer a existencia ou non de suficientes gases paira a súa comercialización. Darán un paso máis no descubrimento deste recurso. Paira iso utilizarán técnicas de uso exclusivo en EEUU. A priori parecen máis prácticas que as técnicas empregadas até agora. De feito, foron capaces de extraer suficiente gas paira a súa comercialización en terreos similares aos alaveses de EEUU. Como até agora, hai que ter moito coidado, xa que todo pode manterse. Ou non. Quen o sabe.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
