Hasiera »   Erreportajeak »   Lurzoruaren kalitatea aztertuz

Analizando a calidade do chan

• Zabaldu:
• Twitter
• Facebook
• Emaila

No número anterior falamos moito da contaminación xerada pola produción de lindane. A petición de moitos de vós, esta vez dirixímonos a preguntarnos que é a caracterización do chan e como se realiza. É dicir, que nos expliquen como se atopan as primeiras pegadas da contaminación. Paira coñecelo, achegámonos ao equipo que a miúdo realiza estas tarefas: Á empresa Gaiker, situada no Parque Tecnolóxico de Zamudio. Máis concretamente a Txomin Bargos. Esperamos que sirva paira satisfacer a curiosidade.

A actividade industrial, directamente relacionada co desenvolvemento da nosa economía no pasado inmediato, non mostrou gran preocupación polo medio ambiente. Nalgúns casos pódese dicir que actuou de forma neglixente. Esta situación lévanos a atopar en todas partes una gran cantidade de contaminantes emitidos ao medio e especialmente ao chan. Así as cousas, hoxe en día é imprescindible desenvolver proxectos de investigación custosos.

Os obxectivos dos proxectos son múltiples e variados: estudar até que punto a contaminación pode afectar á nosa contorna, caracterizar os contaminantes, etc. E é que si queremos saber que tipo de uso futuro vai ter o chan, debemos coñecer con detalle todas as características que se mencionaron, que van supor a recuperación ou a perda definitiva do chan.

Paira a realización do estudo de calidade do chan téñense en conta os puntos que o Goberno Vasco, a través da súa Sociedade Pública Ihobe, determina o proxecto denominado “Plan Director de Protección do Chan”. En base a estas consideracións danse os pasos básicos que se expoñen a continuación á hora de analizar a calidade do chan.

Identificación de emprazamentos potencialmente contaminados

A realización de traballos de investigación coñecidos como Inventario de chans potencialmente contaminados facilítanos moito o camiño. De feito, paira poder coñecer si as características físicas químicas orixinais do chan cambiaron e en que medida cambiaron, trátase dunha ferramenta imprescindible e, por tanto, é o primeiro paso paira detectar a contaminación.

Recollida de información

Este segundo paso consiste en recompilar toda a información necesaria paira comprender a situación actual. A metodoloxía a seguir é a realización dun estudo detallado da contorna: traballo de documentación, visitas directas, estudo histórico, etc. A recollida de información realízase antes da posta en marcha do estudo químico do chan ou da campaña de mostraxe. De feito, permite coñecer de antemán a viabilidade económica de proxectos de investigación custosos. Una vez realizado un estudo histórico, podemos coñecer, por exemplo, a potencialidade do chan e, nalgúns casos, algúns dos programas que se consideraban necesarios non poden levar a cabo co consecuente aforro económico.

Investigación local

Cando os datos obtidos en fases anteriores confirman que o chan analizado está contaminado, adóitase iniciar una investigación local. Este é o momento máis importante paira a análise da calidade do chan e a fase que máis recursos humanos e materiais require.

O punto de partida do estudo debe ser moi claro. Inutilmente partiriamos traballando entre centos de parámetros e/ou áreas de estudo se non se define de antemán que debemos investigar e como o imos a facer. Como xa se comentou, hai moitos recursos en xogo e o seu uso incorrecto ou correcto dependerá en gran medida da transparencia do estudo.

Aínda que os tipos de contaminantes que se poden atopar no chan son moi variados, na práctica poden dividirse en sete grandes grupos e así o facemos en Gaiker: metais, compostos inorgánicos, compostos aromáticos volátiles, hidrocarburos aromáticos policíclicos, hidrocarburos clorados, pesticidas e outros.

A correcta clasificación e caracterización destes sete grupos de contaminantes baséase na importancia dos recursos materiais e na necesidade de dispor dun laboratorio equipado con equipos de alto nivel e, por suposto, no desempeño das funcións dun equipo de traballo formado por técnicos cualificados.

En canto aos chans contaminados polos residuos de HCH que se xeran na produción de lindane, a técnica máis utilizada é a Cromatografía de Gas de Alta Definición (HRGG). A pesar de que os compoñentes desta técnica poden ser moi numerosos, dous son basicamente os métodos analíticos moi precisos paira a cuantificación de compostos halogenados, o Detector de Detección de Electróns (ECD) e o Detector de Masa Selectivo (MS) que permite a correcta identificación do contaminante.

Análise e valoración de datos

Á hora de analizar os resultados obtidos en fases anteriores utilízanse os valores que o Plan Director do Goberno Vasco establece. Así, os datos obtidos divídense en tres niveis.

Valor A ou nivel de referencia: se se obteñen resultados superiores a este valor confírmase que o chan está contaminado.

Valor B ou límite inferior do nivel de aceptabilidad do risco: se os resultados obtidos superan devandito valor, pódese afirmar que leva asociado un nivel de risco non aceptable.

Nivel máximo de risco C ou aceptable: cando os resultados superen este límite, asúmese que a contaminación do chan pode danar a saúde humana e o funcionamento dos ecosistemas. Isto implica a posta en marcha de proxectos de recuperación do chan.

Análise de riscos

Nesta última fase analízanse os riscos potenciais e reais derivados da alteración das características do chan. De feito, tratamos de predicir o impacto da nova situación nas actuacións básicas. Así, debido aos riscos definidos, na saúde humana, no funcionamento dos diferentes ecosistemas, na dispersión de contaminantes ou nos usos habituais do chan (agrícola, forestal, edificatorio, etc.) analízanse posibles disfuncións.

Que ocorre coas terras contaminadas polos residuos de HCH? Hoxe podemos dicir que somos capaces de “destruír tecnoloxicamente” o HCH puro. Os residuos dunhas 5.000 toneladas que se atopan nesta situación xa son tratados coa técnica BCD (Base Catalyzed Decomposition). Con todo, paira aqueles casos nos que estes residuos están mesturados con terras ou outros residuos, o grao de desenvolvemento é moi diferente. Nesta situación atópanse ao redor dun millón de m 3 distribuídos nunhas 30 áreas (a maioría en Bizkaia) e polo momento non existe una tecnoloxía fiable que permita a destrución total do residuo. Paira non hipotecar o futuro destas zonas, o criterio que se está impondo na actualidade é o de confinar as terras contaminadas nos depósitos de seguridade. A este respecto, limitariámonos/limitariámosnos a lembrar os datos achegados no número anterior. Aínda que esta solución é adecuada, non hai que esquecer o seu carácter provisional, polo que haberá que facer especial fincapé na posta en marcha de tecnoloxías de pretratamiento, é dicir, de separación de residuos e terras. Paira medir o éxito deste esforzo hai que ter en conta dous aspectos: por unha banda, a separación do residuo permitiría o seu tratamento e eliminación mediante a técnica BCD e por outro, garantindo a completa limpeza do chan contaminado, devolvería ao uso orixinal. O cumprimento destes dous obxectivos é a investigación estratéxica que se está levando a cabo dentro do programa PGTI-95 financiado pola SPRI. Dúas empresas privadas (BCD Process e Geyser-Hpc), a Sociedade Pública Ihobe e o Centro de Investigación Gaiker colaboran paira resolver definitivamente este grave problema. O obxectivo do proxecto é analizar a viabilidade dunha nova técnica de pre-tratamento e separación. O obxectivo desta liña de investigación é a técnica de demolición con disolventes e considérase que pode ser una solución adecuada paira este problema específico que temos na Comunidade Autónoma do País Vasco. Nesta tarefa está a traballarse polo menos por parte dos membros desta iniciativa, que se prevé poida aplicar ao ano seguinte.