Hasiera »   Erreportajeak »   Anfibioen gainbehera dela eta

Polo declive dos anfibios

• Zabaldu:
• Twitter
• Facebook
• Emaila

No número anterior entrevistamos ao biólogo Xabier Rubio sobre os anfibios. De feito, a Sociedade de Ciencias Aranzadi organizou as Xornadas Internacionais de Conservación de Anfibios. Nela reuníronse varios herpetólogos e trataron os problemas que teñen os anfibios. Non atoparon una solución milagrosa, pero si achegaron interesantes investigacións. Imos mencionar algunhas das cousas que escoitamos. Escala temporal das investigacións

En moitas ocasións non coñecemos os factores que provocaron o descenso das poboacións, aínda que se están investigando en diferentes ámbitos. Por exemplo, estudouse o cambio climático (moitas especies de anfibios desovan entre 1 e 2 meses antes que hai moitos anos). A contaminación, a choiva aceda, a radiación ultravioleta, os produtos químicos agrícolas, etc., foron obxecto de investigacións sobre diversos factores.

Con todo, a maioría dos estudos son puntuais e de resposta a situacións puntuais e obsérvase que cada especie de anfibio responde de maneira diferente a cada situación. É dicir, observouse que as especies que viven en ecosistemas montañosos teñen una maior protección fronte á luz ultravioleta (mecanismos de reparación do ADN danado, formas de protección do ovo…).

Os que preocupan aos herpetólogos, con todo, non son só situacións puntuais. Fálase dunha combinación de motivos paira explicar a redución das poboacións en todo o mundo. Na nosa latitude, a incidencia da radiación ultravioleta aumentou un 10% no verán e un 4-5% no inverno desde que comezou a medirse. E si ademais elimínase a vexetación de ribeira, por exemplo, aumenta moito o efecto da radiación. Ou a diminución dos niveis de auga por calquera causa aumenta a influencia da radiación ao desaparecer a protección que ofrece a profundidade.

Por medio de fungos

A primeira resposta dos investigadores foi estudar problemas abióticos paira explicar o declive de moitas especies, pero posteriormente detectouse a presenza de factores bióticos, máis concretamente de anfibios inducidos polo home. En EE.UU. descubriron que as larvas enfermaban e murían. Primeiro pensaron en causas abióticas, pero posteriormente, en 1949, identificaron a enfermidade causada pola bacteria Aeromonas hydrophila. Posteriormente, a bacteriana foi considerada como una enfermidade secundaria, xa que xa se detectou que os iridobirus afectaban os exemplares enfermos. Agora a pregunta é por que aumentou a incidencia dos virus que xa existían? A maior afección ás poboacións con inmunodeficiencia e aos hábitats modificados fai que os investigadores se consideren directamente afectados pola modificación dos factores abióticos.

As infeccións dos fungos kitriberes tamén se están popularizando. Trátase dunha enfermidade identificada tras o descubrimento de novas especies de anfibios nos lugares máis recónditos do mundo e una diminución drástica das poboacións xa coñecidas en contornas limpas e protexidas aos poucos anos. Afectou o sapo común no Peñalara español. Foi detectado en 1997 e comezouse a investigar en 1999, tras a desaparición dos sapos do 90% dos pozos. Viron que estaban afectados.

O grupo destes fungos é moi diverso e cosmopolita, aínda que máis abundante nos charcos dos altos montes. Afecta especialmente aos exemplares que fixeron metamorfose recente e é moi letal (en Peñalara bastan uns 100 zoosporas paira matar un cura en 35-47 días). Antigamente convivía cos anfibios locais en equilibrio, pero nos últimos anos (máis ou menos desde os anos 70) o equilibrio ostental-patógeno rompeuse aquí. Ademais, comprobouse que o home (tamén os investigadores) levou o fungo a lugares onde non estaba, levando esporas en pezas de vestir, luvas, material… Por iso, nun congreso celebrado en Australia no ano 2000 tomáronse varias decisións sobre estes fungos:

• elaboración dun protocolo de traballo con anfibios.
• Non realizar traslocaciones ou accesos.
• evitar a contaminación por investigadores.
• desinfección do material.

Pero, ademais de que o ser humano traslade a enfermidade a novos lugares, por que se rompeu o equilibrio de hóspede/patógeno? Esta é a pregunta básica de moitas investigacións.

En xeral, está moi estendido o declive das poboacións de anfibios. Con todo, e a pesar de non pór en dúbida esa convicción, hai quen di que a duración de moitas das investigacións que levan a cabo parece que non é posible dicilo. Moitas investigacións duran un ano, dous, tres, etc., porque na maioría dos casos é difícil atopar financiamento plurianual. Con todo, en moitos casos este período de tempo non é suficiente paira ver as tendencias das poboacións en estudo, sobre todo en zonas onde o clima ou o medio físico son variables. Nun estudo realizado no sur de España, concretamente en Murcia, 13 especies foron seguidas durante 16 anos. A cantidade de choiva na zona non é a mesma cada ano. Así, a finais da década dos 80 sufriron una forte seca. Neses anos foron menos charcos, menos escasos e de menor duración, e aínda que cantaron os machos apareceron moi poucas femias. A metamorfose tamén a fixo moi poucas larvas. Se calquera investigación sobre anfibios levase a cabo durante os 3-4 anos de seca, deduciuse que as poboacións destas 13 especies atópanse en pleno declive. Aínda que se sospeite o efecto da seca non sería posible coñecer as situacións anteriores e posteriores. Con todo, durante os 16 anos que durou a investigación observouse que as fluctuaciones das poboacións debíanse a cambios meteorolóxicos puntuais. O ano seguinte á seca choveu e, ao seguinte, aumentou moito o número de anfibios, especialmente o de femias, e as larvas que metamorfosearon ese ano e os seguintes. Agora, o mesmo equipo de investigación dirixido por Manuel Tejedo está a traballar en técnicas xenéticas paira determinar se as poboacións ven afectadas de forma frecuente.