Imaz Amiano, Eneko
Duela 15.500 urteko altxorra Praile Aitzen
Kortabarria Olabarria, Beñardo - Elhuyar Zientzia
Dekoratutako bost lepokok eta venus batek --ondoan ikusten denak-- osatzen dute Aranzadi Zientzi Elkarteko lantaldeak Praile Aitz I kobazuloan aurkitutako altxorraren zatirik ikusgarriena. Goi Paleolitoko Madaleine aldikoak dira guztiak, duela 15.500 urte ingurukoak. Europa osoan ez da horrelakorik inoiz aurkitu. Beraz, Ekain eta Leze Txikirekin batera, Praile Aitzeko kobazulo txikia Euskal Herriko historiaurreko santutegien artean sartu beharko da.
Haizearen radarra
Radar hitza entzutean, errepidean edo aireportuetan trafikoa zaintzeko erabiltzen diren tresnak datozkigu burura, baina radarrak hainbat motatakoak izan daitezke, eta erabilerak ere asko izaten dituzte. Klimatologian erabiltzen direnen artean badira, esaterako, haizearen profila egiten duten radarrak.
Airea garbitu edo hil
Badituzte erabilera gehiago, noski, baina gerrarako osagai gisa ezagutzen ditugu batez ere. Gas-maskarak dira. Ez dute asmatze-data zehatzik; gas-maskaren patenteak ugari izan dira historian zehar. Dena den, 1850eko urtarrilaren 2an, Benjamin J. Lane-k lehenengo gas-maskara autonomoa patentatu zuen.
Non dago Ipar poloa?
Ipar poloa Lurrean iparralderen dagoen puntua dela esango genuke, asko pentsatu gabe. Ez da hain sinplea, ordea. Ekainaren 1ean Ipar polo magnetikora iritsi zireneko urteurrena betetzen da; James Clark Ross-ek lokalizatu zuen.
Pierre Lemonier astronomoa
Zientzian, aurkikuntzak zuzenean bila joanda egin daitezke, edo ustekabean; norbera aurkikuntzaren jakitun izanda edo ohartu ere egin gabe. Horren adibide izan daiteke Pierre Charles Lemonnier astronomo frantsesa, Saturno aztertzean edo Urano behatzean, esaterako.
Basoak mendiko lantegi
Pagadi zoragarri batean gaude. Horiek bai pagoak, guztiak lerden-lerdenak, osasuntsuak, zuzenak. Hankak orkatiletaraino sartzen dira orbel-geruza lodi eta gozoan. Hau bai baso ederra; natural-naturala, pinudiak ez bezala. Txoriak ere ugari. Txoriak? Beti txori bera entzuten da eta. Bai arraroa; tira, gaur egun txarra izango dute! Edo ez? Ez al da baso hau uste baino kaskarragoa izango? Egurretarako ustiatuko ote dute? Ez, ez, hau baso natural-naturala dugu. Baina, hara! Motozerra-soinua ere badugu eta aurreko magalean!
Amalia Mtz. de Murgia: "Ez dugu ekartzen sufritzen dutela dakigun animaliarik"
Askorentzat, Donostian betidanik izan da Aquariuma. 1928an ireki zuten Gipuzkoako Ozeanografia Elkartearen ekimenez. Hainbat jarduera ditu gaur egun Gipuzkoako Ozeanografia Fundazioa denak, baina Aquariuma da guztietan ezagunena. 1996an egoitza handitu, ozeanarioa egin eta akuario berriak jarri zituzten. Han egiten du lan 8 teknikarik osatutako taldeak; Amalia Martinez de Murgia da biologia-saileko burua, 1993az geroztik.
Urpekaritzaren historia
Urpekari gehienek erabiltzen duten tresneria modernoa ikusita, pentsa liteke historian berriki sortu eta garatutako jarduera dela. Oker geundeke. Izan ere, duela 5.000 urte inguru Kretan baziren belaki-biltzaileak, eta Txinan perletarako ostrak biltzen zituzten urpetik duela 4.200 urte. Bide luzea egin duen jarduera da, beraz, urpekaritza; luzea eta motela XX. mende ingurura arte.
Zaborra, zaborra, zaborra
Erraustegiak dira gehigarri honetako gaia. Eztabaida eta kontrako jarrera gogorrak sortu dituen gaia da, ondo aztertu eta hausnartu beharrekoa. Baina zaborrarekin zer egin erabakitzeko hausnarketa horretan, badago errealitate ukaezin bat: zaborra sortzen dugu, eta asko gainera.
Adimena, zertarako?
Adimenduna izatea mesederako edo kalterako da? Galdetzea ere! Baina, mesederako dela uste dutenetakoa bazara, jakizu askotan hobea dela adimena eskas antzekoa izatea, eta kreatibitatea galtzaileen azken heldulekua dela maiz.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
