Bandres Unanue, Luis
Zientziaren historia: medikuntza eta astronomia erroman
Erroman jarri zen medikuntza grekoko lehenengo eskola, K.o. 14. urte inguruan agertu zen. Garai hartako sendagilerik onena Celsus izan zen. Honek latinez medikuntza eta kirurgiari buruzko lan bat idatzi zuen eta medikuntzaren historiari buruz daukagun iturririk oparoena da.
Zientziaren historia: erromatarren aroa
Erroma K.a. 753. urtean izan zen fundatua. Bere hasierako mendeetan zehar, besteak bezalako nazio normala baino ez zen izan, baina K.a. III. mendetik aurera (gerra punikoez gero, alegia) garrantzi handiagoa hartzen hasi zen. Hala ere, urte guzti hauetan nekazal eta borrokalari-herri zen heinean, ez zen arazo filosofiko eta zientifikoez gehiegi arduratu eta bere kezka kulturalak, nolabait esateko, administralgo eta zuzenbideari buruzkoak ziren, bereziki.
Zientziaren sorrera grezian. Aro helenikoa
Alexandro Haundiaren heriotzaren ondoan, bere imperioa sakabanatu egin zen. Sakabanaketa honek sortutako estatu grekoen artean gure helburutarako garrantzirik handiena duena, Egypto, helenizatuta daukagu; berak eraiki bait zuen Alexandria izeneko hiri ikaragarri hura.
Zientziaren sorrera grezian. Eskola peripatetikoa, estoikoa eta epikureoa
Aristotelesen lanei bere ikasle peripatetikoek jarraipena eman zieten. Hauen artekoa da Eresoko Teofrasto. Hau K.a. 372. urtean jaio zen eta Aristotelesen lagunmin eta jarraitzaile izan zen.
Zientziaren sorrera grezian (K.a. IV mendean)
Zientzia grekoa lehen aro oparoan gailurrera, eskola atomistikoen garaian igo zen. Ondoren, geldiunea izan zen.
Zientziaren sorrera Grezian: Zientzia K.a. V. mendean
Mundu grekoaren bi muturrek, sortaldekoek eta mendebaldekoek, hau da, joniarrek eta pitagoratarrek K.a. VI. mendean zehar errealitatearen egiturari buruz eztabaidatzen zuten.
Zientziaren sorrera Grezian: eskola pitagorikoa
Eskola joniarraren joera nagusia arrazionalista bazen ere, eskola pitagorikoek hartzen zuena orfismotik eratorritako joera mistikoa izan zen. Pitagora Samos-en jaio zen, baina 530. urte inguruan Hego Italiara joan zen.
Zientziaren sorrera Grezian: Eskola Joniarra
Greziako kulturak zalantzan jarri ezinezko eragina izan du mendebaldeko herrien kulturaren garapenean. Geuk, geure kultura eta usteen puska handi bat antzinako Grezian ditugula sustraituta zaila da ukatzea. Honekin hasiera eman behar zaion artikulu-sailarekin Luis Mari Bandres-ek Grezia klasikoan zientzia eta teknikaren egoera, kulturaren egoera azken finean, zertan zegoen azalduko digu.
Mesopotamia eta Egypto
Zientzia eta teknologia ez dira berriak, ez dira joan den bi mendetako arazoak batzuri horrela irudi balekio ere. Aintzinatan sustraituta dauzkate erroak aitiztik. Mendetako bilakaera luze eta zurrunbilotsu hori, batzutan aurrera baino atzera egiten duela dirudiena, azaltzen digu Luis M. Bandres ek artikulu-serie honetan.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
