Premios CAF-Elhuyar 2021: o coñecemento é a vacina

Os premios CAF-Elhuyar entregáronse onte baixo a lema “Jakintza dá txertoa” na Praza de Cultura Kutxa de Tabakalera en Donostia. Este ano repartíronse máis premios que nunca. Os traballos gañadores foron:

“Tentamos encerrar a natureza en balde”, de Nahia Seijas Garzón. Premio ao artigo divulgativo xeneral.

“Desenvolvemento de polímeros sustentables paira o envasado de alimentos”, de Ainara Sangroniz Agudo. Premio a un artigo de divulgación baseado en tese doutoral.

“Betizua, a última vaca salvaxe europea a extinguir?”, de Asier Albite Arregi. Premio Especial Neiker ao mellor traballo do sector primario.

“Cambio climático e viticultura”, de Helene Sánchez Zelaia. Mención especial do Premio Neiker.

“As xanelas de casa observatorio da natureza”, de Iñaki Sanz-Azkue, publicado no semanario Gaur8 e no diario dixital Naiz. Premio de xornalismo científico.

“Pensa, non creas”, Jon Urzelai Urbieta. Mención especial do xornalismo científico.

“Concerto de transducciones sonoras de imaxes Sonata 00001011-Spam”, de Itxaso Navarro Celestino. Bolsa de creación.

“Una cidade de 15 minutos, un territorio de 45 minutos. Cartografía vasca contemporánea”, Ander Gortazar Balerdi e Jacek Markusiewiczen. Bolsa de creación.

Dr. Jabier Agirre Lasarte. Premio Elhuyar de Méritos.

En balde tratamos de encerrar a natureza

Nahia Seijas Garzón, gañadora do Premio ao Artigo Xeral de Divulgación. Ed. Iñigo Ibáñez/Elhuyar

A amurriarra Nahia Seijas Garzón foi a gañadora do Premio ao Artigo Xeral de Divulgación, co artigo titulado “Inutilmente tratamos de encher a natureza”. Segundo o xurado, Saijas relata a historia da historia dunha maneira amena e atractiva, e desde o punto de vista xornalístico, subliña que o fío condutor do artigo está ben cosido.

Seijas, galardoada co premio, cualificou nestes tempos como un dereito humano a posibilidade de comprender, seguir, participar nos avances científicos, en definitiva, gozar da cultura científica. E tamén se centrou na educación: “A bioloxía e a xeoloxía danse nas escolas de forma moi abstracta. Moitas veces esquecemos a parte histórica da bioloxía e a xeoloxía e móstranse sen ese contexto ou interpretación histórica. Esa foi a miña motivación paira escribir o artigo; quixen situar as ciencias naturais no espazo e no tempo”.

Desenvolvemento de polímeros sustentables paira o envasado de alimentos

Ainara Sangroniz Agudo foi a gañadora do premio ao artigo baseado na tese doutoral grazas ao seu traballo “Desenvolvo de polímeros sustentables paira o envasado de alimentos”. Sangroniz é de Elgeta. En opinión do xurado, trátase dunha investigación que responde a un problema actual, resaltando a actualidade e o obxectivo do autor: mellorar o mundo. O seu director de tese recibiu o premio, xa que Sangroniz está en EEUU.

A piques de desaparecer a última vaca salvaxe de Europa?

Asier Albite Arregi recibiu este ano o Premio Especial Neiker. Ed. Iñigo Ibáñez/Elhuyar

O Premio Especial Neiker ten como obxectivo premiar as obras do sector primario e o galardoado deste ano foi o zumaiarra Asier Albite Arregi, grazas á obra “Betizua, a última vaca salvaxe europea en extinción?”. Os membros do xurado desta categoría valoran especialmente o carácter innovador, tecnolóxico e de utilidade da obra.

Ao recoller o premio, Albite aproveitou paira facer una defensa dun betizu en perigo de extinción. Non só iso, senón tamén os caseríos e as familias de baserritarras que os habitan, que fan gandaría e agricultura extensiva e manteñen a biodiversidade natural, están a piques de desaparecer. “Tamén son depósito do patrimonio cultural dos nosos antepasados”, sinalou con preocupación.

Campo Helene Sánchez. Ed. Iñigo Ibáñez/Elhuyar

Este ano o xurado quixo destacar cunha mención especial un segundo traballo do sector anterior. Nesta ocasión, Helene Sánchez Zelaia foi galardoada coa obra “Cambio climático e viticultura”. Segundo o xurado, neste artigo o autor dá una solución a un problema de actualidade baseado na interdisciplinariedad e a practicidad.

As xanelas da casa observan a natureza

O premio no campo do xornalismo científico foi outorgado por un artigo de plena actualidade que ofrece una visión persoal do autor, baseada na observación e a contemplación, o que lle achega orixinalidade. O traballo titulado “As xanelas da casa son o observatorio da natureza”, escrito polo hernaniarra Iñaki Sanz Azkue, foi publicado no semanario Gaur8 e no xornal dixital Naiz o pasado mes de marzo.

Iñaki Sanz Azkue de Hernani. Ed. Iñigo Ibáñez/Elhuyar

“Escribín o artigo cando estabamos todos confinados e mirando pola xanela de casa, no medio da pandemia —lembra Sanz—. A pandemia trouxo moitos temas de reflexión, entre os que se atopa a imprescindible divulgación científica. Neste vínculo entre ciencia e sociedade converteuse nunha variable imprescindible. Para que as conclusións dos artigos científicos sexan entendidas pola sociedade, necesitamos mensaxes claras e directas que se fagan en eúscaro”. Indica que tamén habería que reflexionar sobre a biodiversidade: “Paira futuras pandemias, a biodiversidade será o muro principal. Deberiamos introducir a biodiversidade nesta sociedade en palabras graves”.

Jon Urzelai Urbieta, autor de Pénsaas, non creas" radiopíldoras. Ed. Iñigo Ibáñez/Elhuyar

Doutra banda, aínda que só se pode premiar un traballo na materia, o xurado decidiu que outro traballo merece una mención especial: Jon Urzelai Urbieta, de Zumarraga, “Pensa, non creas”. O xurado sinala que o traballo realizado no programa de radio KKinZona do proxecto comunicativo de Urretxu e Zumarraga ilustra os conceptos da praga, aclarando moitas crenzas. “Quería dar resposta ao ambiente social que percibía na miña contorna —afirmou Urzelai—. Vexo ao meu ao redor una tendencia social a mirar con desconfianza á ciencia, á que acusa de moitos males, e que argumenta que respondeu a unha lóxica económica concreta. Todo iso pensando que están a ser transgresores e cunha posible visión crítica en boca. Vivimos una situación complexa na que a sociedade afronta retos complexos. Paira iso, hai que mirar críticamente á ciencia, deixando ao carón o utopismo tecnolóxico e o cientifico, pero sen esquecer que o enfoque crítico necesita da ciencia”.

Apoio a proxectos que fan de ponte entre ciencia e sociedade

Ademais dos premios, o certame CAF-Elhuyar concede una subvención de 5.000 euros paira impulsar proxectos que sirvan de ponte entre a ciencia e a sociedade. Este ano, con todo, repartíronse dúas subvencións deste tipo, una polo donostiarra Itxaso Navarro Celestino polo “Concerto de transducciones sonoras de imaxes Sonata 00001011-Spam”. O xurado destacou que Navarro propón una nova técnica e fai una reflexión interesante, levando o spam a outra lingua.

“Este proxecto comezou hai catro anos grazas a Elhuyar, grazas ao premio recibido polo proxecto Miraila. Naquel proxecto repasamos aos nosos antepasados, traballos de pintura que eles deixaron nas covas. E, mentres estabamos niso, deime conta de que no futuro indagarannos nós paira saber como eramos. E que os excedentes que xeramos serán os que vexan de nós, sobre todo o lixo dixital, o spam. Toda esta información que publicamos diariamente nas redes sociais será a que se saiba no futuro. Por iso, a miña proposta é converter eses excedentes en música paira mostrar como nos escoitarán no futuro”

Itxaso Navarro Celestino. Ed. Iñigo Ibáñez/Elhuyar

A segunda subvención recibiuna o polaco Ander Gortazar Balerdidonostiarreta Jacek Markusiewicz, “una cidade de 15 minutos, un territorio de 45 minutos. Cartografía vasca contemporánea”. O xurado afirmou que a obra pon de manifesto una preocupación contemporánea relacionada co urbanismo e que pode ser de utilidade paira a reflexión social. Ao estar fóra de Euskal Herria non puideron recoller directamente o premio.

Jabier Agirre Lasarte

Jabier Agirre Lasarte foi o gañador do Premio Elhuyar de 2021. Ed. Iñigo Ibáñez/Elhuyar

O padroado da Fundación Elhuyar outorgou o Premio Elhuyar ao médico Jabier Agirre Lasarte, en recoñecemento á súa dilatada traxectoria na normalización do eúscaro e na divulgación da ciencia e a tecnoloxía.

“O eúscaro e o medicamento foron as dúas paixóns de Agirre até converterse nun gran divulgador”, lembrou Txema Pitarke da Torre, directora xeral de nanoGUNE e presidenta da Fundación Elhuyar. “Traballou en radio, televisión e prensa en papel. A revista Elhuyar, por exemplo, leva 21 anos escribindo artigos de medicamento todos os meses, cun total de 219 artigos”. Agirre, pola súa banda, agradeceu aos da súa casa, emocionado.

Xurado

En canto ao xurado, os artigos de divulgación e os traballos de xornalismo foron xulgados por: Arturo Elosegi Irurtia, ecólogo e investigador da UPV; Marian Iriarte Ormazabal, química e investigadora da UPV; Alberto Barandiaran Amillano, xornalista e escritora; e Aitziber Agirre Ruiz de Arkaute, directora da revista Elhuyar. Os gañadores do premio especial de Neiker foron: Arantza Madariaga Aberasturi, Directora da Fundación Elika; Pilar Santamaría Martínez, Xefa de Área da Fundación HAZI e Rikardo Bo Zabalo, Director de BRTA.

Os proxectos presentados á bolsa de creación en Ciencia Sociedade foron xulgados por: Lorea Agirre Dorronsoro, directora da Fundación Jakin; Koldo Almandoz da Cruz, director de cine; Josu Rekalde Izagirre, catedrático de Arte e Tecnoloxía da UPV; e Irune Bengoetxea Lanberri, responsable de comunicación de Elhuyar.