3262017(e)ko ekaina

Erreportajeak

...eta neandertalek sua piztu zuten

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Urte luzez uste izan da gure espeziea dela sua menderatzen duen bakarra, sua pizteko gaitasuna zela beste espezieetatik bereizten gintuen …

Gizakien eta roboten gizarte baterantz

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Robotikan eta adimen artifizialean azken urteetan egiten ari diren aurrerapenekin, gero eta handiagoa da makinen autonomia eta adimena. Eta, horrekin …

Bizitza sintetikoa borborka

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Gaur egun, erraza da edozein bizidunen genoma osoa deskodetzea. Galdera beste bat da jada: ikasi dugunarekin, lortu al dezakegu bizidun …

Elkarrizketak

Marta Macho Stadler Matematikaria

“Gizarteak asko miretsi izan ditu zientzialariak, eta haur mimatuen modura jokatzen dute”

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Marta Macho matematikaria da, foliazioen teoria geometrikoan eta geometria ez-konmutatiboan espezializatua. Ikerketa-lanetatik harago, EHUko Kultura Zientifikoko Katedraren “Mujeres con Ciencia” …

Analisiak

2017ko IkerGazte kongresua: euskal zientzialarien artean sareak eraikitzen

Zihara Enbeita -

Ia 200 ikertzaile bildu dira, maiatzaren 10etik 12ra bitartean, Nazioarteko Ikerketa Euskaraz IkerGazte kongresuan. Bigarren edizio honetan, Iruñean bildu dira, …

Geneak nahieran aldatzea: non daude marra gorriak?

García Etxebarria, Koldo - Biodonostia Osasun Ikerketa Institutuko ikertzailea

DNA mozteko eta itsasteko gaitasuna eskuratu genuenetik, gaitasun horiek gaixotasun genetikoak konpontzeko erabiltzea izan da gure nahia. Saiakerak egin ziren, …

Mundu digitala

Trump, elefantea teknologiaren ontzi-dendan

Leturia Azkarate, Igor - Informatikaria eta ikertzailea

Iazko azaroan aukeratu zuten AEBko presidente Donald Trump, eta ezin esango dugu ez dionik lanari gogoz ekin, arlo askotan hartu …

Lekukoak

Marian Iriarte Ormazabal Kimikan doktorea

“Kimika saiatu da eragin dituen arazoei konponbidea aurkitzen”

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Antza denez, Marian Iriarte Ormazabal ezetz esaten ez dakiten horietakoa da; ez, behintzat, Elhuyarri. Izan ere, deitu diogun bakoitzean eman …

Istorioak

Daltonen daltonismoa

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Geranioari begira gelditu zen, zur eta lur, ikusten ari zena ulertu nahian. Gaua zen, eta, kandelaren argitan, gorriak ikusten ari …

Ekinean

Lorea Argarate Zubia Telekomunikazio-ingeniaria

“Zortea bilatu eta zaindu duen neska naiz"

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Batek baino gehiagok “Las Tea Party DJs” bikotearen kideetako bat delako ezagutuko du Lorea Argarate Zubia, eta ez du susmatu …

Atarikoa

Bihar, atzo, gaur

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Adimen artifiziala eta ikasketa automatikoa egiten ari diren bidea ikusita, ez litzateke harritzekoa mende honetan bertan gizakiok bezain adimentsuak diren …

Gai librean

Intuizioaren bide ilunak argitzen

Azkune Galparsoro, Gorka - Ikertzailea eta irakaslea

Albert Einstein fisikari handiak esan zuen intuizioa dela benetan balio duen gauza bakarra. Einsteinek ez ezik, badirudi beste guztiok ere …

Sareen arteko komunikazioak bizkortzea: bide optimoa aurkitzen duten algoritmoak

Doncel Vicente, Josu - Matematika Aplikatua eta Estatistika saileko irakaslea

Telekomunikazio-sare modernoetan, hainbat motatako gailuek (ordenagailuak, telefonoak eta tabletak, esate baterako) datu-paketeak bidaltzen dizkiote elkarri; hori egiten dutenean, komunikatu egiten …

Udara bat ardiekin, senari jarraika

Etxeberria Okariz, Mikel - Biologian graduatua

Lehen artzainek ardiak Euskal Herrira ekarri zituztenetik, milaka urte pasatu dituzte ingurura moldatzen. Hobekien moldatutako ardiek ondorengo gehiago utzi dituzte, …

Albisteak

Ikusiz ikasteko gai dira erleak

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Besteek nola egiten duten ikusita, erlastarrak gai dira tresna berriak erabiltzen ikasteko. Ondorio horretara iritsi dira Londresko Queen Mary Unibertsitateko …

Ceres asteroidean konposatu organiko alifatikoak hauteman dituzte

Elhuyar Zientzia -

NASAren Dawn zundak konposatu organiko alifatikoak detektatu ditu Ceres asteroidearen azalean. Aurkikuntza horrek indartu egingo luke Lurrean bizia loratzeko behar …

Biziaren arrasto zaharrenetakoak aurkitu dituzte iturri hidrotermal izandako arroka batzuetan

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Gutxienez 3.770 milioi urteko mikroorganismoen arrasto fosilak aurkitu dituzte, itsas hondoko iturri hidrotermal izandako arroketan. Ezagutzen diren biziaren arrastorik zaharrenetakoak …

Albo-ondoriorik gabeko analgesiko opioidea garatu dute

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Berlineko zientzialari batzuek mina tratatzeko botika eraginkorra eta albo-ondoriorik gabea sintetizatzea lortu dute. Analgesiko berria opioidea da, baina ez ditu …

DNA datuak gordetzeko aproposa dela frogatu dute, film bat DNA bihurtuta

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Lumière anaien L'arrivée d'un train à La Ciotat filma (1895) DNA bihurtu dute Columbia Unibertsitateko bi zientzialarik.  Horretarako, kode bitarrean …

Lurraren hasierako lurrazalaren arrastoak aurkitu dituzte Kanadan

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Lau mila eta berrehun milioi urtetik gorako lurrazalaren osagaiak aurkitu dituzte Kanadan. Ikerketaren emaitzek iradokitzen dutenaren arabera, Lurraren lehen ehunka …

Dinosauroen eboluzioari buruzko hipotesi berri bat proposatu dute

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Dinosauroen zuhaitz filogenetikoa berregituratu behar litzakeela proposatu dute Cambridgeko Unibertsitateko eta Londresko Historia Naturalaren Museoko ikertzaileek, Nature aldizkarian argitaratu duten …

Hondakin industrialak gordetzen dituzten hondar zementatuzko arrokak

Elhuyar Zientzia -

EHUko kimikariek beachrockak aztertu dituzte, hondar zementatuzko formazioak. Garapen industrialaren inpaktuaren eta kostaldean izan duen eraginaren lekuko dira harri …

Emakumeen ugalketa-aparatua eta hilekoaren zikloa kutxa batean

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Hilekoaren zikloa erreproduzitzen duen miniaturazko ugalketa-aparatu bat aurkeztu dute Northwestern Unibertsitateko ikertzaileek. EVATAR izena jarri diote, eta espero dute baliagarria …

Lurpeko urekin ekoitzitako elikagaiak kontsumitzen ditu munduaren gehiengoak

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

 

Berriztatzen ez diren lurpeko urekin ekoitzitako elikagaiak kontsumitzen ditu munduko populazioaren gehiengoak. Ondorio hori atera dute elikagaien nazioarteko merkataritzak …

Arnasketa kontziente eta geldoak nola erlaxatzen gaituen argitu dute

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Gizakiok aspaldi erabiltzen dugu arnasketa geldo eta kontrolatua lasaitasun mentala lortzeko eta krisialdiei aurre egiteko, baina orain arte neurologiak ez …

Sagu jaioberriei epe luzeko kalteak eragiten dizkiete antibiotikoek osasunean

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Jaioberritan antibiotikoak hartzeak epe luzera ondorio kaltegarriak dituela ondorioztatu du ikerketa batek. Dagoeneko baziren kalte horien ebidentziak, batez ere dosi …

Litekeena da birus batek gaixotasun zeliakoa garatzea

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Gaixotasun zeliakoak oinarri genetikoa du, baina gene jakin batzuk izateak ez du esan nahi gaixotasuna garatuko denik: aldaera genetiko horiek …

Abaraska-sits handiaren harrak polietilenoa jaten duela jakin dute

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Zoriari esker jakin dute abaraskak suntsitzen dituen har batek polietilenoa jaten duela. Hain zuzen, etxeko erlauntzetan harrak zituela konturatu zen …

Agustín Sánchez Lavega astrofisikariak jasoko du Euskadi Ikerkuntza Saria

Elhuyar Zientzia -

Agustín Sánchez Lavega astrofisikariarentzat da 2016ko Euskadi Ikerkuntza Saria.  Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailak ematen du sari hori, eta, jakinarazpenean  gogoratu …

Ipar Atlantikoko plastikoek Artikoan amaitzen dutela frogatu dute

Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

Europako eta Estatu Batuetako Atlantikoko kostetan itsasora botatzen diren plastikoek Artikoan amaitzen dutela erakutsi du egin berri dute ikerketa batek; …

Umetoki artifizial bat sortu dute fetoaren garapena osatzeko

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Filadelfiako Haur Ospitaleko ikertzaileek umetoki artifizial bat sortu dute, benetako umetoki baten baldintzak imitatzen dituena. Poltsa itxi bat da, likido …

Jupiterren hego-poloa argitara

Elhuyar Zientzia -

Juno zundak Jupiterren argazki berriak bidali ditu udaberri honetan, bosgarren maniobra amaitu duenean. NASAk edonoren eskura jarri ditu argazkiak, …

Mitokondrioetan 50 ºC-ko tenperatura neurtu dute

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Gure gorputzeko tenperatura 37 ºC ingurukoa den arren, gure zelulen barruko organulu batzuetan oso tenperatura altuak egoten direla ikusi dute: …

Kannabinoideek sagu heldu eta zaharren ikasteko gaitasuna eta memoria hobetzen dute

Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia

Kannabinoideek sagu heldu eta zaharren ikasteko gaitasuna eta memoria hobetzen dutela ondorioztatu dute Nature Medicine aldizkarian argitaratu duten lan batean …

Ez da egia gizakiok usaimen eskasa dugunik

Agirre Ruiz de Arkaute, Aitziber - Elhuyar Zientzia

Txakurren eta beste animalien aldean gizakiok usaimen eskasa dugula sinistuta gauden arren, mito bat besterik ez dela esan du John …

Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila