Talleres de creación infantil
A pesar de que as estatísticas fixaron o seu número nun 15%, a xinecóloga Mari Jose Iñarra asegura que cada vez son máis as parellas que non conseguen o embarazo. Traballa na clínica Quirón, no Servizo de Reprodución Asistida. As parellas que acoden á consulta céntranse na idade. “Si a nena ten menos de 30 anos, a parella debería esperar polo menos dous anos paira pensar que ten algún problema de esterilidad, e si é maior de 30 é suficiente un ano”.
Coitos dirixidos
Con todo, antes de acudir aos Servizos de Reprodución Asistida, as parellas tenden a acudir aos ginecolos habituais, a consultas ordinarias. Si non hai problemas físicos, aplícanse tratamentos para que a ovulación sexa máis forte, para que se ovule máis. Nos días de maior ovulación feminina, a parella deberá manter relacións sexuais. “É o que se coñece como coito corrixido –di o doutor Iñarra–, e así moitas parellas conseguiron traer aos nenos”. Estes tratamentos substituíron ás pastillas por hormonas. Con todo, o tratamento é basicamente o mesmo, o reforzo da ovulación, o coñecemento dos días nos que hai que ovular e o contacto neses días.
As parellas recorren aos servizos de reprodución asistida cando fallan os coitos dirixidos. A pesar de que o que ten que quedarse embarazada é una muller, o primeiro que miran é a semente do home, xa que canto peor é a semente menos posibilidades de provocar o embarazo. “A calidade da semente diminuíu drasticamente. Segundo a Organización Mundial da Saúde, antes dicíase que una concentración de 60 millóns de espermatozoides por mililitro era normal, mentres que na actualidade considérase calidade a semente con 20 millóns de espermatozoides. Das parellas que temos, o problema nun 80% é a semente masculina, a semente escasa”.
Existen moitas teorías sobre o descenso da calidade da semente, entre as que se mencionan os problemas ambientais, o estilo de vida, a tensión, etc., pero aínda non hai una resposta clara. “A semente masculina empeza a deteriorarse coa idade, iso é certo, pero isto ocorre entre os 60-70 anos. Non é como una menopausa feminina. Nas mulleres, de 18 a 35 anos, as posibilidades de quedar embarazadas son grandes, con 35 empezan a diminuír e a partir de 38 pérdense enormemente. Aos 30 anos, con todo ben, as posibilidades de embarazo son do 10-15%; aos 38 anos, o 2%”.
Solucións de espermatozoides
A pesar da importancia da idade feminina, o maior número de problemas débese ás sementes. A ausencia de espermatozoides na semente, a morte de todos os presentes ou a pouca mobilidade dos existentes son factores que fan estéril ao home. Os problemas da semente marcan o tratamento a realizar, xa que a propia semente non ten tratamento.
“Os urólogos achegaron hormonas paira mellorar a semente, pero non mellora. Non merece a pena perder o tempo así, pagar o que valen este tipo de tratamentos e ter que ir tomando inxeccións. Se hai algo que mellorar, pódese mellorar no laboratorio. Diversos procesos poden aumentar a concentración de espermatozoides e incrementar o movemento de espermatozoides”.
Una vez completado este tipo de procesos empézanse a utilizar técnicas en base a resultados. “Se conseguimos 5 millóns de espermatozoides que se moven ben por mililitro, podemos facer inseminación”. A pesar de non chegar a esa cifra, María José Iñarra di que se poden realizar inseminación, pero que non merece a pena porque “a semente é escasa e as posibilidades de embarazo son mínimas”. A inseminación é una solución adecuada e sinxela, xa que se pode realizar na propia consulta sen entrar no quirófano.
Si tras completar os procesos de mellora a semente non chega ás cantidades necesarias, rexéitase a inseminación e recórrese a solucións de laboratorio. Á muller extráenselle os óvulos e no laboratorio hai que conseguir embriones cos óvulos e a semente. É a fecundación in vitro.
Hai moitas formas de fecundación in vitro. Antes, o óvulo e os espermatozoides, una vez preparados, púñanse xuntos paira ver si eran capaces de integrarse ou non. Pasado un par de días comprobábase a existencia ou non de embriones. Se non se conseguía esa integración, non había tarefa, aí terminaba a fecundación in vitro. Na actualidade as posibilidades son maiores. “Agora, cando a semente é moi mala, podemos facer microinyecciones intracitoplasmáticas, é dicir, coller o óvulo e introducir o espermatozoide no seu interior. Miramos cantos embriones hai a dous días. Collemos eses embriones, metémolos no útero e xa está! !”.
A pesar de que a técnica é a mesma na base, crearon numerosas posibilidades e variantes. “Nós deixamos o espermatozoide no núcleo do óvulo, no citoplasma. A dous días temos que atopar o embrión de dous ou catro células, o gameto. Tamén podemos deixar pasar cinco ou seis días e entón pódense conseguir blastocistos. Os blastocistos son embriones máis grandes, o que aumenta a probabilidade de embarazo. Con todo, é frecuente que no laboratorio déixense moitos embriones e logo non se obteñan blastocistos, e entón non hai embarazo. Con todo, nós primeiro utilizamos embriones de dous ou tres días. Si con estas dúas ou tres veces non se consegue un embarazo, logo no laboratorio tentamos blastocistar a estes mozos embriones”.
Con estas técnicas soluciónanse os problemas do 40% das parellas que recorren a médicos. A mellora é evidente, pero aínda máis evidente no caso dos doantes. De feito, tanto a semente como o óculo poden pertencer á parella, uno deles a un doante ou ambos aos doantes. As posibilidades son múltiples, o que permitiu dar solución aos problemas de moitas parellas, pero a mesma abundancia xerou debates éticos na sociedade.
De solucións técnicas a debates éticos
Una delas é que parellas do mesmo sexo traian fillos. A pesar de ser un tema que pode xerar debate na sociedade, nos servizos de reprodución asistida é un tema cotián. “Véñennos moitas lesbianas, sobre todo francesas. Paira nós a presenza da muller ou da parella é similar, xa que é a propia muller a que dá permiso paira realizar a inseminación coa semente dun doante. A lei di que ten pleno dereito. Algunhas mulleres tamén veñen soas, cada vez máis. Ao longo dos anos véñennos moitos que non teñen parella. Necesitan fillos, pero non teñen parella e veñen á consulta con esa opción”.
A elección do sexo do neno tamén está no saco de debates éticos. Non é legal no Estado español, salvo que poida transmitirse algunha enfermidade xunto co sexo. Por exemplo, se o neno que vai nacer é mozo cando se sabe que vai ser hemofílico, pódese elixir sexo. Nestes casos realízase un diagnóstico xenético pre-implícito consistente na comprobación dos cromosomas sexuais embrionarios, é dicir, a separación dos cromosomas X e E e a selección dos necesarios. “Hai moitas discusións respecto diso —afirma o doutor Iñarra—.
Por exemplo, se una parella ten 3 mozos e quere traer moza, quen son eu paira dicir que non? Non son ninguén, pero de momento a lei non dá esa oportunidade. Por iso, moita xente vai a Estados Unidos a traer aos seus fillos, onde elixir sexo é legal”. Ademais de seleccionar o sexo, se se observan cromosomas é posible saber se o embrión está enfermo ou non. Por suposto, isto fai que só se utilicen embriones en bo estado. Crese que os diagnósticos xenéticos pre-implícitos van abrir moitas portas, vanse a conseguir máis embarazos.
Por tanto, nestas técnicas sempre se elixen os mellores embriones, mentres que os restantes conxélanse. As lexislacións nesta materia son moi diferentes segundo países. Á marxe das cuestións legais, estes embriones poderíanse reservar paira uso dos propietarios, entregalos a outra parella ou utilizalos na investigación.
María José Iñarra ve claro que o tema vai xerar debate. “Co tempo suponse que se acepta a clonación terapéutica. Obviamente, se se acepta isto está claro que existe a posibilidade de facer outras clonacións, utilizalas paira multiplicar a clonación. Os homes, a través das súas células e a súa semente, axudados polo utero de alguén, poderían crear un fillo que se parece fisicamente a eles. O uso terapéutico dos embriones abre numerosas portas, xa que dos embriones sobrantes sairían células nai”.
As células nai son o que os investigadores buscan dos embriones humanos. De feito, as células nai son totipotentes, poden converterse en calquera das células que forman o corpo humano. Son as xoias máis desexadas paira o medicamento. Os expertos aseguran que as células nai inxectadas no fígado, por exemplo, serían capaces de reparar os órganos afectados pola cirrosis ou a hepatite, ou os corazóns infartados, curar o páncreas de diabéticos, etc. Mesmo nas técnicas reprodutivas, a posibilidade de utilizar células nai podería achegar beneficios, xa que se poderían formar ovocitos ou espermatidas. No caso do rato, por exemplo, este ano conseguiuse.
O avance da lexislación e as vías e velocidades elixidas pola evolución da técnica non é fácil. Con todo, se as cousas non cambian moito, espérase que con estas técnicas lógrense embarazos cada vez máis precisos, é dicir, que os esforzos por solucionar os problemas de esterilidad non sexan estériles.
Un gran número de espermatozoides en busca do óculo é o sistema de reprodución natural do ser humano. A esta vía natural de embarazo engadiuse en 1978 outra: os probeta-ume. A noticia chegou da man do doutor Robert Edwards da Universidade de Cambridge. En novembro de 1977, o equipo de investigación de Edwards retirou un óculo á señora Lesley Brown, una muller que presentaba una lesión que impedía o embarazo na trompa de Falopio. O óculo foi colocado nunha cunca paira ser fecundado por un espermatozoide adquirido por John Brown, o marido de Lesany. Pasados uns días, colleron o embrión resultante da fecundación e introducírono no útero de Lesany.
O embarazo foi normal, pasou por circunstancias normais. O 25 de xullo de 1978 naceu no Hospital de Oldham, Louise Brow. O Dr. Edwards sabía que fixera un oco na historia do medicamento e da humanidade, pero seguramente non imaxinase as futuras portas dos sistemas reprodutivos dos seus logros. Desde que naceu Louise Brown pasou un cuarto de século e desde entón naceron máis de 1.000.000 de nenos de probeta.
As técnicas de reprodución asistida utilízanse cando a fecundación non é posible por si mesma. En resumo, estas técnicas permiten manipular células germinales, espermatozoides, óvulos e embriones paira lograr o embarazo. Os sistemas básicos son a inseminación e a fecundación in vitro, dentro dos cales se inclúen varios procedementos.
Inseminación artificial: Consiste en colocar espermatozoides nos órganos sexuais da muller. Dependendo do lugar onde se colocen os espermatozoides, a inseminación pódese realizar no interior da vagina, dentro do útero, cervicais, etc. A semente pode ser de parella ou dun doante. É necesario excitar o ovario mediante hormonas.
Fecundación in vitro convencional. Tras a excitación do paciente, mediante cirurxía laparoscópica ou realización de ecografías intravenosas, realízase a toma de ovocitos —óvulos inmaturos—. Estes ovocitos íllanse e entran en contacto cos espermatozoides para que poidan fecundarse. O embrión resultante colócase no útero.
Transferencia intratubar de gametos (GIFT). Na trompa de Falopio colócanse un par de obocitos e polo menos 40.000 espermatozoides. O seu uso é pouco frecuente xa que se realiza baixo anestesia xeral.
Transferencia intratubar de citotos (TIF). Tras a fecundación in vitro convencional, recupéranse os citotes –embriones que salguen da fecundación- e dúas ou tres deles colócanse nun dos extremos da trompa de Falopio. A operación realízase con laparoscopia, pero na actualidade apenas se realiza.
Transferencia embrionaria intratubar (TET). Os embriones obtidos tras a fecundación in vitro convencional tómanse na fase de inicio de fragmentación e aplícanse no aparello reprodutor feminino.
Inxección intracitoplasmática de espermatozoides (ICSI). Tómase un espermatozoide e introdúcese no obocito. Isto faise coa axuda dun microscopio. Dous ou catro días despois cóllese o embrión e colócase no útero da muller.
Inxección intracitoplasmática de espermatida. O sistema é igual ao anterior, pero en lugar de usar espermatozoides utilízanse espermatidas, células precursoras dos espermatozoides. As espermatidas tómanse dos testículos.
Culturas conxuntas. Tras a fecundación in vitro convencional, os embriones mantéñense nunha cunca ata que se blastocistas.
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
