Pola UEU…
Luís Bandres Unanue
Non é fácil explicar a situación actual do ambiente vasco de 1973. Cando todo o relacionado co eúscaro non estaba prohibido, estaba desprezado, discriminado e frustrado, especialmente por parte das institucións. A percepción de axudas ou subvencións tampouco se podía imaxinar nos soños, o esforzo voluntario dalgún particular, pero, está claro, si non fose insuficiente en canto á situación que vivía a Universidade, no País Vasco non había universidade pública, privada si, navarra e de Deusto. Entre tanto, e a modo de recordo, os centros universitarios públicos existentes en Gipuzkoa (Escola Pericial, Escola de Ensino e Dereito, si non me equivoco) eran, por exemplo, ramas da Universidade de Valladolid. E así no resto de territorios.
Uns poucos de nós, alumnos da universidade nos anos 60, centrámonos no tema do eúscaro e comezamos a dar os primeiros pasos. Así, na Escola de Enxeñaría de San Sebastián, algúns amigos comezamos a traballar pola nosa conta o eúscaro técnico e outros temas. Continuando por ese camiño, en 1968 organizamos o Grupo Cultural Vasco (EKT), co que comezamos a traballar as clases de eúscaro (paira ensinar eúscaro, claro, era un soño utilizar o eúscaro nas aulas), a cultura vasca e o eúscaro técnico, entre outras cousas.
En 1972 reunímonos uns recentemente titulados na Escola de Enxeñaría e un grupo de alumnos dos últimos anos de carreira paira dar os primeiros pasos do grupo que logo sería Elhuyar, é dicir, paira traballar a ciencia e a técnica en eúscaro con normalidade. Por iso, cando en xullo de 1973 soubemos que en San Juan de Luz, como continuación das conferencias que se celebraron o ano pasado dentro da semana da cultura vasca de Baiona, estaban a pensar en organizar a primeira edición da Universidade Vasca de Verán, decidimos sen dúbida que algúns dos nosos grupos participen nela.
Así, nesa mesma rolda de 1973 reunímonos. Por suposto, faltábanos de estrutura e programa, pero con ganas e ganas. En comparación coa estrutura actual, máis que una organización de departamentos, foi un gran número de seminarios compartidos. Cantas persoas reunímonos naquela primeira rolda? Non sei, pero podo dicir que fomos moi poucos.
Aos poucos comezamos na UEU e aos poucos a xente foise incorporando. O instituto “Maurice Ravel” de Donibane quedou pequeno enseguida; noutro lugar houbo que atopar o niño e os amigos de Iparralde, especialmente Manex Goihenetxe, ocupáronse diso até atopar a sede de Uztaritz. As quendas alí celebradas son inesquecibles paira min: clases en ambiente de amizade, seriedade dos debates, alegría das horas de descanso... Durante estes anos a UEU adoptou e adaptou a súa estrutura clasificatoria.
Por tanto, mentres no Sur estabamos ao pé do franquismo, a UEU atopou a súa localización en Iparralde. No entanto, dado que a maioría dos participantes eramos de orixe Sur, dado que o pouco diñeiro que se obtiña obtíñase sobre todo no Sur, o aumento dos membros da UEU e o escaso número de responsables da organización do Norte, finalmente propúxose e decidiu pasar ao Sur. Fomos á residencia Larraona de Pamplona. O percorrido posterior é moito máis coñecido e non vou dicir nada aquí.
Nos inicios de fai 25 anos, a capacidade e a precisión do eúscaro en todos os ámbitos da sabedoría estaban moi por baixo da actual. Na miña opinión, o maior mérito que tivo a UEU é precisamente a integración e o impulso da necesidade de traballar para que o eúscaro sexa una ferramenta de coñecemento paira todos nós. Así, nunha época limitada do ano, a respiración empuxábanos logo a traballar en eúscaro os nosos temas no noso traballo habitual ao longo do ano (en moitos casos incluído o enea, na universidade). Algúns dos que pasamos pola UEU comezamos a dar os nosos temas en eúscaro moi pronto (no meu caso, a física na Facultade de Química de San Sebastián en 1976). Aos poucos, a semente sementada na Universidade do País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea comezou a cultivar e a partir dese momento os ensinos en eúscaro comezaron a ser cada vez máis abundantes.
Eu sempre vin a UEU como algo tractor, útil ou complementario: non como substituto de universidades convencionais, senón como complemento. Por iso, na miña opinión, hai que intensificar algún tipo de relación ou relación entre a UEU e as universidades da nosa contorna, xa que, en definitiva, a maioría dos “clientes” da UEU, dalgunha maneira, estamos asociados a algunha delas.
Por último, quero reiterar una opinión que até agora tiven e devandito claramente: A UEU debería tender a desaparecer si noutras universidades ofrecíanse temas en eúscaro con total normalidade, pero mentres non suceda...
Zu idazle
Zientzia aldizkaria
