50 anos de Sputnik

Txintxurreta Agirre, Arantxa

Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

Este ano cúmprense 50 anos do lanzamento do primeiro satélite artificial. O 4 de outubro de 1957 os rusos enviaron ao espazo Sputnik-1, un compañeiro de viaxe en eúscaro, e así comezou a competencia por conquistar o espazo. O nacemento de Sputnik, fundado por unha serie de feitos sociopolíticos, deu lugar a unha nova era.
50 anos de Sputnik
01/10/2007 | Txintxurreta Agirre, Arantxa | Elhuyar Zientzia Komunikazioa
(Foto: NASA History Office)

II. Durante a Guerra Mundial, o mozo científico Wernher von Braun, xunto a outros científicos, creou a misioneira V2, una delas utilizada por Alemaña paira bombardear Londres. Isto provocou a envexa de todos os países. Con todo, Alemaña estaba a perder a guerra. E os rusos achegábanse. O seu medo, o 2 de maio de 1945, von Braun e outras 525 persoas confiáronse aos estadounidenses. Pero non foron as mans baleiras: levaron consigo diversos materiais técnicos, arquivos e ferramentas paira fabricar centos de V2. Cando chegaron os rusos só quedaban restos e científicos secundarios.

Terminada a guerra, o mundo quedou dividido en dous partes, e nos extremos deses dous mundos, EEUU e URSS. Dous mundos, dúas ideoloxías, dúas culturas, dous bandos ben separados, nunha nova guerra secreta. A rivalidade entre eles levou ao home ao cosmos por primeira vez.

Estratexia militar

Estados Unidos, von Braun; Unión Soviética, Korolev. O soño oculto de ambos era construír un foguete que algún día chegaría ao espazo. Pero mentres tanto, desenvolveron mísiles, uno ás ordes de Eisenhower, e o outro a Stalinen primeiro e despois a Khrustxev. Comprobouse que os mísiles V2 eran adecuados paira transportar explosivo, aínda que o seu deseño era bastante básico. Entón, na década dos 50, o átomo era a arma máis apreciada e os mísiles parecían o camiño perfecto paira transportar explosivos atómicos.

Na competición por chegar ao espazo destacan dous homes: Corolev soviético (arriba) e von Braun, alemán desprazado a EEUU (á dereita cunha maqueta do mísil V2 nas mans).
(Foto: NASA History Office; NASA-MSFC)

Os mísiles que ía desenvolver Von Braun debían ser lixeiros e pequenos, transportables en avión. Nun principio debía desenvolver mísiles de curta distancia. Dáballes igual que os seus mísiles non fosen capaces de percorrer longas distancias: Estados Unidos tiña aliados en todo o mundo e das súas bases podían saír avións bombardeiros que transportaban mísiles. Para entón, von Braun era estadounidense e traballaba paira o Exército de Estados Unidos. Lideraron un grupo. Nesa mesma década insistiu en que quería enviar ás autoridades estadounidenses un satélite artificial que ía fóra da Terra. Sempre que recibiu a negativa. Que o custo era demasiado elevado, que era perigoso e que non se podía obter o rendemento científico suficiente paira xustificar o proxecto. Von Braun debía utilizar o programa Orbiter deseñado en base á tecnoloxía utilizada na guerra paira pór en órbita o satélite, algo que a algúns non lles gustaba.

Alén do mundo, na Unión Soviética, Korolev tamén estaba a deseñar mísiles. Alí, en ausencia de aliados, como chegou a preocupación lonxe, cruzando o océano até Estados Unidos, por exemplo. Korolev necesitaba motores de gran forza paira lanzar un mísil a unha distancia longa. Pediu axuda ao enxeñeiro de Glush. Pronto comezou a traballar no deseño do motor adecuado. Creación do RD-107. Pouco despois, Korolev lanzou a primeira misión intercontinental do mundo. Era o 21 de agosto de 1957. Nome do mísil: R7.

Os mísiles intercontinentais, coñecidos como ICBM, poden chegar a miles de quilómetros, realizando un percorrido balístico que lles leva fóra da atmosfera. Ademais de lanzar armas, podían ser aptas paira lanzar algo fóra da atmosfera. E foi o R7 o foguete que puxo en órbita o satélite Sputnik. Korolev cumpriu o seu soño.

Von Braun cumpriu o seu soño máis tarde que Korolev. En 1958 os estadounidenses lanzaron o Explorer-1, o seu primeiro satélite artificial, creado por von Braun e o seu equipo. E é que anos antes, grazas á cabezonería de von Braun e ao interese mostrado por diferentes grupos, as autoridades estadounidenses deron luz verde ao proxecto de creación de satélite. Pero paira a desgraza de von Braun, non puxeron en marcha o programa Orbiter, senón o proxecto Vanguard. Con este proxecto quixo enviar ao espazo Vanguard TV-3, o primeiro satélite estadounidense. Pero estalou. Despois veu Explorer-1, dous meses despois do Sputnik.

O 3 de novembro de 1957, os soviéticos enviaron ao espazo ao can Laika no satélite Sputnik-2, o primeiro vivente que orbitó a Terra. A misión puxo á URSS en competencia co espazo por diante de EE.UU.
Instituto de Saúde de EEUU

Como era Sputnik?

O sputnik era un corpo esférico de aluminio, máis grande que o balón de baloncesto, de 58 cm de diámetro. Estaba hermeticamente pechado e contiña nitróxeno baixo presión. Da esfera saían catro antenas telescópicas, coma se fosen longos bigotes: encargábanse de transmitir datos e recibir ordes. No seu interior levaba dous transmisores de radio alimentados por baterías eléctricas. Se os transmisores tiñan suficiente forza paira recibir o sinal desde a Terra, os radioaficionados de todo o mundo escoitaron os bips que enviaba cada 0,3 segundos. Emitían a unha frecuencia de 20.007 e 40.002 MHz. O seu peso total era de 83,6 quilos.

Este primeiro satélite construído polo home levou a cabo una investigación científica. Estudou diversas características das capas altas da atmosfera. Por exemplo, do estudo dos sinais de radio extraeuse información sobre a concentración de electróns na ionosfera. Tamén se calculou a densidade. Tamén querían coñecer a presenza de meteoritos, e paira iso Sputnik, que levaba o nitróxeno baixo presión: se un meteorito chocase contra o satélite, a presión baixaría e o cambio de temperatura que se producía, denunciaríao. Con todo, non houbo colisión. Doutra banda, ademais de investigar a alta atmosfera, Sputnik tamén serviu paira ver o comportamento dos equipos instalados e do sistema de climatización.

Durante vinte e un días estivo a enviar información por radio ata que finalizou a carga dos acumuladores. Pero Sputnik non entrou á atmosfera terrestre até o 3 de xaneiro de 1958. É dicir, virou ao mundo durante 92 días, con 1.367 órbitas ao redor da Terra, preto de 70 millóns de quilómetros. Viraba a Terra cada 96 minutos e, ao orbitar, afastouse 938 km do noso planeta e achegouse a 214 km. O terceiro de xaneiro de 1958 quedou calcinado ao entrar á atmosfera. Foi o final do Sputnik 1. É o comezo de moitos outros acontecementos.

(Foto: NASA History Office)

Descendentes de Sputnik

Paira os soviéticos, Sputnik foi un éxito e paira os estadounidenses una fonte de medo. De feito, naquel satélite artificial os americanos viron un gran risco atómico. E reorganizaron o programa espacial de arriba abaixo. Isto impulsou a creación da NASA, que en 1969 levou ao home a pisar a Lúa.

Durante varios anos só EE.UU. e a Unión Soviética tiveron programas espaciais concretos, pero en 1973 decidiuse crear una axencia espacial en Europa e creouse a ESA ( European Space Agency ). Desde entón lanzáronse varias sondas paira descubrir e descubrir Saturno, Venus, a Lúa, Júpiter, o Sol e outros recunchos do espazo. A ESA, con sede en París, está formada por 17 países europeos.

En 1991 disólvese a Unión Soviética e o seu programa espacial. Con todo, Rusia ten o seu programa, que é levado a cabo pola Axencia Espacial Federal Rusa (RKA). A axencia espacial estadounidense segue sendo NASA. Ademais, na actualidade existen numerosos países do mundo que contan cunha axencia dedicada ao espazo (Xapón, India, Corea do Norte e do Sur, Arxentina, Australia, Brasil, Canadá, Colombia, Nixeria, Israel...), pero entre todos eles destaca China, que é o único país que levou ao home ao espazo, ademais de EEUU e Rusia.

Sputnik-1 foi o pioneiro dos sofisticados satélites actuais.
AOES Medialab

Como se ve, a competencia por conquistar o espazo que comezou con Sputnik sigue sendo pura.

Ano geofísico
Entre 1957 e 1958 foi nomeado geofísico polo consello internacional de científicos de todo o mundo en 1952. Desde o 1 de xullo de 1957 até o 31 de decembro de 1958, calcularon que a actividade do Sol ía estar no máis alto e pensaron que sería apropiada paira realizar investigacións. Nese ano queríanse investigar as auroras boreales, os raios cósmicos, o geomagnetismo, a actividade do Sol, a gravidade, a ionosfera e outros elementos en campos como a meteorología, a oceanografía ou a sismología.
(Foto: PLATAFORMA)
Ademais, en 1954 o citado Consello convocou: Paira ver como era a superficie da Terra era conveniente construír satélites artificiais de investigación. Así pois, meses despois, os estadounidenses fixeron un anuncio público: durante o ano geofísico lanzaríase un satélite. En 1957, a Unión Soviética sorprendeu a Estados Unidos e ao decatarse de que o mundo era no espazo Sputnik.
Programa Sputnik
O Programa Sputnik era o nome do proxecto que aglutinou varias misións espaciais. Foi desenvolvida pola Unión Soviética da época. Foi o primeiro dos satélites enviados dentro do programa Sputnik-1 Sputnik. A maior parte foron lanzadas polo lanzador R7, deseñado paira lanzar mísiles.
Sputnik-2 foi enviado ao mes do seu lanzamento o 3 de novembro de 1957. Levaba una sorpresa no seu interior: a primeira criatura que chegou ao espazo, o can Laika. Foi, ademais, a primeira vítima do espazo, xa que estiman que sobreviviu un par de días por problemas coa temperatura. Durante estes dous días, polo menos, puideron obter datos sobre a súa situación.
Tres meses despois tentaron enviar outro Sputnik, pero tiveron problemas e até o 15 de maio non saíu ao espazo Sputnik-3. Levaba aparamenta paira recoller certos datos geofísicos, pero un erro na gravadora impediu ao satélite medir a radiación dos cintos Van Allen. O cinto Van Allen descubriu os primeiros satélites artificiais de Estados Unidos, meses antes, en febreiro de 1958. Son zonas con numerosas partículas cargadas que rodean a Terra.
Simulación en laboratorio do cinto Van Allen.
(Foto: NASA-HQ-GRIN)
Sputnik-4 foi lanzado en 1960, o 15 de maio. Era una embarcación tipo Vostok; uns anos despois, un barco deste tipo transportou ao espazo ao primeiro ser humano: Cosmonauta rusa Juri Gagarin.
O 19 de agosto de 1960 foi enviado Sputnik 5, que levaba no seu interior dous cans, dúas ratas, corenta ratos e diversas especies vexetais. Fixeron un día no espazo e todos volveron vivos.
Outros seres vivos foron enviados en Sputnik 6. E tamén lanzaron Sputnik-7, que foi o primeiro intento soviético cara a Venus.
Ano tras ano
1903 Constantin E. O científico ruso Tsiolkovski propuxo foguetes como vía de acceso ao espazo.
1926 Robert H. O doutor Goddard utilizou por primeira vez combustible líquido nos foguetes.
1942 Lanzan a primeira misión da historia e utilízana como arma: V2 alemán.
(Foto: NASA-MSFC)
1957 En agosto lanzouse a primeira misión intercontinental, o R7, en outubro o Sputnik-1 e un mes despois o primeiro animal: O can Laika en Sputnik-2.
1958 Estados Unidos lanza o seu primeiro satélite artificial: Explorer-1 .
1959 Os rusos lanzaron Lunik-2: O primeiro barco que chegou á Lúa.
Satélite Telstar.
(Foto: NASA-GRC)
1961 Juri Gagarin chega ao espazo o primeiro home.
1962 Recepción das primeiras imaxes de televisión por satélite, grazas ao satélite Telstar.
1966 Sondas que chegan a Marte, Venus e a Lúa.
(Foto: PLATAFORMA)
1967 Por primeira vez, un home morre no espazo, Vladimir Komorov, no barco Soiuz-1.
1969 A Lúa foi pisada por primeira vez polo home, sendo os primeiros os estadounidenses Neil Armstrong e Buzz Aldrin.
1973 Créase a Axencia Espacial Europea (ESA).
Txintxurreta Agirre, Arantxa
Servizos
235
2007
Servizos
034
Aeronáutica; Tecnoloxía; Telecomunicacións
Artigo
Servizos
Babesleak
Eusko Jaurlaritzako Industria, Merkataritza eta Turismo Saila