Osasunerako Mundu
Erakundeak (OME) aspalditik duen funtzioetako bat, eskolan haurren osasuna
bultzatzea da. 1986an, OME eta UNICEFek argitaratu zuten txosten batean
(Helping a billion children to learn about health), osasunaren
ikasketari buruzko nazioarteko kontsulta baten emaitzak laburbiltzen ziren. Eskolako osasun-hezkuntza
programatzerakoan, osasunaren kontzeptuen artean ondokoa kontutan izan
behar dugu: osasunak, geroz eta era autonomoago, solidarioago eta gozoagoan
bizitzea izan behar du. Ikuspegi honek, honako
ondoriora eramaten gaitu: osasuna ez da inola ere zientzilari eta medikuen
betebeharra soil-soilik; ez baita besterik gabe, arazo zientifiko hutsa,
ezta eritasun eza bakarrik ere. Osasunaren defentsa eta sustapenean era
guztietako teknikoek hartu behar dute parte eta denek eman behar dituzte
beren ezagutza bereziak; baina, batez ere, osasuna bakoitzaren eta komunitatearen
erantzukizuna da. Osasunaren lehen erantzulea norbera da eta arazo pertsonalak
konpontzeko gure ezagutza urriegia denean, orduan bakarrik jo behar dugu
teknikariengana. Osasunaren, eskola-emaitzen,
bizi-kalitatearen eta emankortasun ekonomikoaren artean badago lotura.
Osasun-egoera egokia, lortzera bideraturiko ezagutzak, balioak, konpetentziak
eta ohiturak eskainiz, haurrei bizitza osasuntsua eman eta komunitatean
gertatuko diren osasunaren alorreko aldaketen protagonista izateko beharrezko
bideak irekiko zaizkie. Duela gutxi eginiko
ikerketek argi agertu eta baieztatu dute osasunaren, eskola asistentziaren
eta emaitzen artean dagoen lotura estua. Euskal Autonomi Elkartean,
Eskola-Osasunaz legeari esker, jarri da lehenengo aldiz Eskola Publiko,
Ikastola eta Eskola Pribatuetan Osasun Eskolarra izeneko programa (7/1982
ekainaren 30eko Legea) martxan. "Jaurlaritzak,
osasuna bere osotasunean ikusiz bere ekintzapideak aurrehartzearen eta
sustapenaren aldetik egiteratzeko asmoa du. Nolakoz
eta zenbatekoz, eskola-ikasleek osatzen dute herritarren zatirik handienetakoa.
Eskola-osasunari
buruzko Legeak osasunaren alde aritzeko lanabes eraginkor bat izan nahi
du, osasun hori bere zabalenean ikusita, eta horretan osasun-ikerketaz
funtsezko gertatzen dira, sikopedagogiaren edo osasunbide-hezkuntzaren
alorretakoez ahaztu gabe, nolanahi ere. Lege honetan agertzen
diren ekintzapideak honako hauek dira:
Osasun Eskolarreko
ekipoak urte hartan bertan osatu ziren hiru lurraldeetan, eta ekipoak
iristen ez ziren herrietan mediku eta erizain titularren laguntza ere
izan zuten lan guzti hau aurrera eramaterakoan. Osasun Sailaren nahiak
garbi agertzen dira. 1988an Eusko Jaurlaritzako argitalpen zerbitzuak
kaleratutako Osasun Hezkuntza liburuaren hitzaurrean garaiko osasun Sailburuak,
Jose Manuel Freire Campo-k, agiri hau eguneroko heziketa-eginkizunean
oinarrizko laguntza gisa hartzeko eta guztiontzako osasunaren helburua
lortzeko, behar den norbere nahiz besteen kolaborazio eta errespontsabilitateaz
hitz egiten du, eta gehitzen du, lankidetza hau ez dela eraginkorra izango,
baldin eta adin guztietarako, baina batez ere pertsona eratzen ari den
adinerako, hau da, eskola-adinerako, beharrezkoa den osasun-heziketarako
programa bat abian jartzen ez badugu. Legean aipaturiko
eginkizunetatik hirugarren puntua batik bat, hau da Osasun Hezkuntzarako
Programak, aldatuz eta ia desagertuz joan dira urteak pasatu ahala. Zoritxarrez,
gure inguruan, eskolan osasun-hezkuntzaren errealitatea, ideala izatetik
oso urrun dago. Badaude salbuespen bezala HIESarena bezalako azpiprograma
batzuk. Baina orokorrean, eskolako osasun-programen helburu eta zereginetan,
osasunerako hezteak oso leku gutxi izaten du eskolan; programa hauek osasun-arazo
zehatz batzuen prebentzioa izaten dute helburu eta osasun-moduko profesionalen
taldeek soilik garaturikoak izaten dira. Modu honetan familia eta hezkuntza-moduko
profesionalek, oso gutxi hartzen dute parte programaren diseinu eta praktikan. Programa hauek gero
eta gutxiago azaltzen dira Osasun Eskolarraz hitz egiterakoan. Desagertu
izanaren arrazoiak hiru izan daitezke: lehenengoa, osasun-zentruetara
pasatu direla Eskola-Osasunaz Legean agertzen ziren konpetentzia batzuk;
programa honetarako prestatu ziren ekipoak piskanaka-piskanaka desagertzen
joan direlako bigarrena; eta hirugarrena, oraindik ez delako osasunerako
hezkuntza programatzerakoan Hezkuntza Sailaren eta Osasun Sailaren konpetentziak
zeintzuk diren edo eta zeintzuk izan behar duten argitu. Osasun-hezkuntzaren
atzerakada hauek beste Herrialdeetan ere sumatu dira. Hori dela eta 1991eko
azaroan OME, UNICEF eta UNESCOk kontsulta bat burutu zuten denen artean,
eskola-ingurunean osasunerako erabateko heziketaren edukiak eta herrialdeek
berau abian jartzeko hartu beharreko neurriak zehazteko. OMEren gaur egungo
ikuspuntutik guztiontzako osasunaren ezarpenean eskolako osasun-programak
lanabes erabakiorra dira. 1995ean OMEk proposaturiko osasunerako mundu-mailako
ekimenak eta herri, herrialde, nahiz mundu-mailako osasun-heziketa eta
-sustapenerako ekintzak mobilizatu eta berrindartzea du helburu. OMEek eta beste erakunde batzuek, (ONUk eta beste hainbatek) dituzten programak eta ekintzak batzea da helburua; osasun-eskolak abian jartzea besteak beste. Ekimen honen arabera
eskola osasuntsuak ondokoa eskaini beharko luke:
Ekimen honek Europan
bezalako osasun-eskola sarea garatzea izango du helburu; eta gure kasuan,
Espainiar estatua izango da laguntza-zentruak identifikatu eta esperientzia
honetan parte hartzeko eskola-kopuru garrantzitsua aukeratuko duena. Desiragarria litzateke esperientzia honetan Euskal Autonomi Elkarteko herrialde bakoitzeko eskola batek gutxienez parte hartzea. Esperientzia amaitu eta ebaluatu ondoren, Euskal Autonomi Elkarteko ahalik eta eskola gehienetan txertatzeko. |